پادشاهی هخامنشی
پادشاهی هخامنشی اشاره به دوران پیش از شاهنشاهی دودمان هخامنشی دارد. این دودمان در دوران باستان، پارس و انشان را زیر فرمان خود داشتند و برای حدود دو سده بر آن حکومت کردند. پس از آن، با ظهور کوروش دوم و جانشینانش و فتح شاهنشاهی ماد (ایران و میانرودان شمالی)، پادشاهی لیدی و امپراتوری بابل نو، مصر، آسیای میانه، شام و شمال هند، پادشاهی هخامنشی تبدیل به یک شاهنشاهی بزرگ شد که تقریباً تمام جهان متمدن آن روزگار را شامل میشد.
نخستین شاه این دودمان هخامنش نام داشت که همچنین نام خود را بر روی این سلسله به یادگار گذاشت.[1] بر اساس تاریخنگاری سنتی هخامنشیان، چیشپیش، فرزند او، به جای پدرش بر تخت نشست. چیشپیش پادشاهی خود را به دو بخش پارس و انشان تقسیم کرد که پارس سهم آریارمنه شد و کوروش یکم تاج پادشاهی انشان را بر سر گذاشت.
خاندان
کوروش بزرگ، در استوانه خود، خود را یکی از نوادگان چیشپیش معرفی میکند. با این حال در این نبشته، اشارهای به هخامنش دیده نمیشود:[2]
منم کوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند، شاه بابل، شاه سومر و اَکد، شاه چهارگوشهٔ جهان. پسر کمبوجیه، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، نوهٔ کوروش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، نوادهٔ چیشپش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان، از دودمان جاودانهٔ پادشاهی، که خدایان بِل و نَبو فرمانرواییش را دوست میدارند و پادشاهی او را با دلی شاد یاد میکنند.
با این حال، در سنگنبشته بیستون، داریوش یکم هخامنش را پدر چیشپیش معرفی میکند.
پدر من ویشتاسب، پدر ویشتاسب آرشامه، پدر آرشامه آریارمنه، پدر آریارمنه چیشپیش و پدر چیشپیش هخامنش بود.
داریوش میگوید هشت هخامنشی پیش از او شاه بودهاند:
بدین جهت ما هخامنشی خوانده میشویم [که] از دیرگاهان اصیل هستیم. از دیرگاهان خاندان ما شاهان بودند. ۸ [تن] از نیاکان من شاه بودند. من نهمین [هستم] ما ۹ [تن] پشت اندر پشت (در دو شاخه) شاه هستیم.
— داریوش بزرگ، برگفته از سنگنبشته بیستون
ویشتاسپ پدر داریوش، ساتراپ بلخ بود. با این حساب، احتمالاً این هشتتن را باید اینگونه برشمرد: هخامنش، چیشپیش، آریارمنه، کوروش یکم، کمبوجیه یکم، آرشامه، کوروش دوم، کمبوجیه دوم.
هخامنش برای یونانیان نیز شناخته شده بود. افلاطون، فیلسوف معروف یونانی، او را پسر پرسئوس [که یونانیان عقیده داشتند نیای ایرانیان است] و نوه زئوس، خدای بزرگ یونانیان، معرفی میکند.[3] نام شاهان دوران کلاسیک هخامنشیان در تاریخ هرودوت نیز دیده میشود: داریوش، ویشتاسپ، آرشام، آریارمنه و چیشپیش از شاخه نخست، و کوروش، کمبوجیه، چیشپیش و هخامنش از شاخه دوم.[4]
میراث
دودمان هخامنشی که روزگاری یک پادشاهی محلی در پارس بود، مقدر بود تا پیش از دو قرن بر تقریباً همه جهان متمدن آن دوران فرمان براند. این پادشاهی با فتوحات کوروش بزرگ، کمبوجیه دوم و داریوش یکم، به بزرگترین شاهنشاهی تاریخ تا به آن روز تبدیل شد.[5]
منابع
- «ACHAEMENES – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.
- «The Cyrus Cylinder». British Museum (به انگلیسی). دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.
- «Plato, Alcibiades 1, section 120e». www.perseus.tufts.edu. دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.
- «ACHAEMENID DYNASTY – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. بایگانیشده از اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.
- «ACHAEMENID DYNASTY – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. بایگانیشده از اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.