رخش‌الان‌ها

روخش‌الان‌ها[1][2] (به آسی: ruxsalan، به معنای اَلانان رخشنده/درخشان) (از روی یونانی روکسالان‌ها هم نوشته‌اند) تیره‌ای از ایرانی‌تباران سَرمَتی بودند که این نام را برای روشنی پوست یا پوشش آنان به ایشان داده بودند. این نام، گویش و نگارش لاتینِ روخش آلانی (روس آلان، روکاس، روگاس) است. تیره ای پرشمار و بسیار کهن از تیره باختری ایرانیان سرمتی (باختری ترین سکاها) بودند که در دشت های خاور اروپای امروزی در کنار دیگر سکاها و ماساگت ها و سرمت ها می زیسته اند و به چند زبان سخن می گفتند. رخش آلان را آلان های سپیدروی می دانند (روخش: روشن). حتی وردانسکی نام روس را از آنان سرچشمه می داند و نیز مردمی با نام روکاس ( یا روگاس) که در نبردی از پادشاهی اوستروگوت شکست می خورند را آمیزه ای از روخش با آس (آلان ها همان آسی ها هستند) می داند.

جایگاه رخش‌الان‌ها در سدهٔ دوم پیش از میلاد در بالای نقشه با نماد R نشان داده‌شده‌است. در جنوب سرزمین‌های ایشان دریای آزوف(II) و در همسایگی‌شان یازیگ‌ها(J)، دولت سکایی کریمه(S)، پادشاهی بسفور(B) و سیراک‌ها(Sr) دیده می‌شوند.

میهن نخستین‌شان برپایهٔ تاریخ سرزمین‌های میان رودهای دن و دنیپر بود. رخش‌الانان در سدهٔ یکم پیش از میلاد به سوی دانوب کوچیدند و در جلگه باراگان در رومانی کنونی جاگیر شدند. آنان در سال ۱۰۰ پیش از میلاد به رهبری پادشاه خود تاسیوس (به گویش لاتین) در پشتیبانی از جنگ سالار اسکیتی (سکایی) پالاکوس، از دیفانتوس سردار مهرداد ششم پادشاه پونتی شکست می خورند و از کریمه واپس رانده می شوند.

جولیوس سزار نام روکسولان را در کتاب خود درباره جنگ با گیل ها (یا همان که به فرانسوی گُل می گویند؛ از تیره های کِلت یا سلتی) نگاشته و آنان را در جایی هم مرز با آلان ها می داند. جایی که میان یازیگ ها ( باختری ترین سکاها) و داسی ها بود.

آنان پیش از مهاجرت به شمال و باختر دریای سیاه، در سرزمینهای پست کناره رودخانه ولگا و کوهپایه های اورال می زیستند. پس آنگاه با سکاهای شمال دریای سیاه جنگیده؛ سپس پس از شکست آنان در سده دوم پیش از زایش مسیح، در کنارشان و در برابر پادشاهی پونتی (بسفرِ کیمری) و شهرهای یونانی نشین کریمه جنگیدند.استرابون که در سدهٔ یک پیش از زایش مسیح می‌زیسته از ایشان با برنام گردونه‌سوار یاد می‌کند که یادآور کوچ‌نشینی این تیره است.

در سده نخست پس از زایش مسیح گروهی از آنان به سوی دانوب و دنیپر رفته؛ و تا ۷۰ سال در دشتهای رومانی (امروزی) تا صربستان (کنونی) زندگی می کردند، تا آنکه رومیان بر آنان تاختند و رُخش آلان ها بهمراه دیگر تیره های ایرانی این دشت ها همچون داس ها و تراس ها شکست هایی از رومیان خوردند. برخلاف هون ها که وابسته به تازش بر یکجانشینان بودند، روش زندگی رخش آلان ها بیشتر بر پایه کشاورزی استوار بود. زمین های استپ برای کشاورزی چندان آماده نبود و خاک سرشاری نداشت، از همین رو گهگاه جنگی بر سر بدست آوردن زمینی فراهم برای کشت میان تیره ها پیش می آمد. در یکی از نبردهای رومیان با روکسولان ها ۹۰۰۰ سوار از آنان بدست یگان ۳ گالیکا (یگان نبرد با گیل ها یا گُل ها _چنانکه امروزه به فرانسوی می گویند_) و سپاه پیاده روم بود. این شکست در زمستان ۶۹ میلادی رخ داد. این سال در تاریخ روم به سال چهار فرمانروا شناخته می شود. آنها می خواستند از این هنگامه سود ببرند که گرفتار سپاهی شدند که نخست همپیمان اوتو و سپس ویتیلیوس شده بود و پس از آن بدنبال نبرد با ویتیلیوس و هوادار وسپاسین بود. در زمانی که تاسیتوس تاریخ نگار رومی گوید: ریشه شکست آنان سنگینی زره‌شان بود و اینکه بر زمین سست افتاده و با نیزه بلندشان_ که جنگ افزار آیینی سلمی ها بود_ نمی‌توانستند دوباره از زمین برخیزند.

در زمان دومیتیان، لژیون ۲۱ راپاکس (یگان رومی گماشته بر پانونیا) را به کینه جویی از کشتاری که از مردمان شان کرده بودند به یاری داس ها یکسره نابود کردند. در جنگهای داسی نخست سوی داسی ها را گرفتند و بیشتر سواران خود را به جنگ برای آنان فرستادند؛ ولی در جنگ نخست داسی به سال ۱۰۲-۱۰۱ میلادی در نیکوپولیس اد ایستروم شکست خوردند و در جنگ دوم با داس ها همراه نشدند تا آنکه در ۱۰۶-۱۰۵ پادشاهی داسی یکسره نابود شد و تراژان(ترایانوس) امپراتور روم، کین خواهی نمود. سپاه دانوبی روم همه شهرها و روستاهای آنها را سوزاند و بسیاری از مردان ایشان را کشت و یا به همراه زنان و کودکان ایشان به بردگی کشید و جابجاییهای بزرگی را برنامه ریزی نمود و همه گنجینه زرین و پرگوهر پادشاهی داسی را که بوربیستا (به گویش لاتین) و پیشینیانش فراهم آورده بودند و رشک رومیان گشته بود به تاراج برد. بدین سان فرمانداری رومی داسیا را بنیاد گذاشت و رومی ها به مرز با روخش آلان ها در دانوب رسیدند. تراژان بسیاری از داس ها را به استان های شمال ایتالیای کنونی (پانونیا) در مرز با ژرمن ها جانشین نمود. هادریانوس برج و باروهایی برای پیشگیری از تاخت و تاز آنان در راستای دانوب ساخت.

مارکوس آئورلیوس امپراتور نامدار روم نیز که با ژرمن ها نبرد های بزرگی داشت، با آنان نیز در کرانه دانوب جنگید. در سال ۲۶۰ میلادی به استان رومی پانونیا تاختند و پس از اندکی بخشی از آنان در سپاه روم می جنگیدند.

مانند سرمتیان دیگر، سرزمین آنها در میانه سده ۴ میلادی بدست هون ها افتاد.

واپسین بار آنان را در کناره شمالی دریای سیاه در اوکراین امروزی و شبه جزیره کریمه گزارش کرده اند.از آن پس آنان با مردمان بومی این سرزمین همچون هونها، آوارها، خزرها، اسلاوها و تاتارها درآمیخته اند.

سرانجام در میانه‌های سدهٔ چهارم میلادی هون‌ها بر رخش‌الان‌ها پیروزی یافتند و دیگر نامی از تیره ایشان بجز در نام آلان ها و روس ها به چشم نمی‌خورد؛ ولی فرهنگ، تاریخ و نژادشان همچنان پابرجاست.و بازمانده این قوم بزرگ در بلوچستان پاکستان و ایران به نام رخشانی زندگی می کنند..

بسیاری از سنگ نگاره های رومی از فرمانروایان بزرگ روم نقشینه هایی از روخش آلانان و دلاوری های آنان در جنگها دارد. مارکوس اورلیوس، فیلسوف و فرمانروای روم، در کتاب خود گفتارها از آنان یاد کرده است. همچنین در سرزمین اوکراین کنونی در میان مردمان بومی آن آمیخته شده اند.

جستارهای وابسته

منابع

  1. George Vernadsky (1959). The Origins of Russia. Clarendon Press.
  2. Erik Kooper (1 January 2006). The Medieval Chronicle IV. Rodopi. pp. 118–. ISBN 90-420-2088-1.

Wikipedia contributors, "Rhoxolani," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Rhoxolani&oldid=280800173 (accessed May 13, 2009).

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.