حسین فهمیده

محمد حسین فهمیده (۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶–۸ آبان ۱۳۵۹) از رزمندگان جنگ ایران و عراق است که در ۱۳ سالگی در عملیات استشهادی علیه تانک‌های عراقی کشته شد.

حسین فهمیده
تصویر حسین فهمیده در موزه شهدای تهران
نام بومی
محمد حسین فهمیده
زاده۶ مهٔ ۱۹۶۷
قم، ایران
درگذشته۳۰ اکتبر ۱۹۸۰ (۱۳ سال)
خرمشهر، ایران
مدفن
بهشت زهرا، تهران
وفاداریاسلام
شاخه نظامیبسیج
جنگ‌ها/عملیات‌هاجنگ ایران و عراق
نشان‌ها
نشان فتح
خویشاوندانمحمد تقی فهمیده (پدر)[1]
فاطمه کریمی (مادر)[2]
داود فهمیده (برادر)

زندگی‌نامه

محمد حسین فهمیده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ در محله پامنار شهر قم زاده شد.[3] در سال ۱۳۵۲ به دبستان «روحانی» قم یا همان دبستان کریمی قدیم وارد شد و از مهرماه سال ۱۳۵۶ تحصیلاتش را در مدرسه راهنمایی حافظ در شهر قم ادامه داد. سپس به همراه خانواده‌اش به کرج مهاجرت کرد و از مهرماه ۱۳۵۸ در مدرسه خیابانی مشغول به تحصیل شد.[4]

فعالیت‌ها

پخش اعلامیه‌های سید روح‌الله خمینی در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در سن حدود ده تا یازده سالگی؛ دیدار خمینی در بازگشت به ایران، شرکت در تظاهرات انقلاب اسلامی در زمستان ۱۳۵۷[4] و شرکت در درگیری‌های خوزستان[5] از جمله اقدامات او هستند.

جنگ ایران و عراق

وی در بیست و ششم شهریور ماه ۱۳۵۹ پنج روز پیش از اعلام رسمی آغاز جنگ همراه نیروی مقاومت بسیج[6] به جبهه خرمشهر اعزام شد. از آنجا که در روزهای نخستین از شرکت او در خط مقدم جلوگیری می‌شد با تلاش‌هایی از جمله یک نفوذ چریکی به خط نیروهای دشمن برای حضور در خط مقدم اجازه گرفت. وی در غروب سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ از نخستین روزهای اعلام تجاوز نظامی ارتش عراق همراه با محمدرضا شمس در جبهه نبرد حضور رسمی یافت. این دو، یک بار در مهرماه زخمی شده و به بیمارستان بندر ماهشهر اعزام شدند. چند روزی پس از بهبودی با ترخیص از بیمارستان و بازگشت به جبهه و پایان دادن مجدد به مخالفت فرماندهان با حضورشان به خط مقدم اعزام شدند. فهمیده بار دیگر در بیست و هفتم مهرماه طی مقاومت در برابر حمله‌های دشمن دوباره زخمی شد. او سر انجام در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در کوت شیخ در آن سوی شط خرمشهر کشته شد؛ و بقایای بدنش در بهشت زهرای تهران دفن شد.[4]

کشته شدن

۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آن‌ها بودند. محمد حسین درحالی که تعدادی نارنجک به کمرش بسته به زیر تانک می‌پرد. عراقی‌ها گمان می‌کنند که آن منطقه مین گذاری شده و عقب‌نشینی می‌کنند.[7]

بدنبال کشته شدن محمد حسین فهمیده، صدای جمهوری اسلامی ایران با قطع برنامه‌های خود اعلام می‌کند که نوجوانی سیزده‌ساله با فداکاری زیر تانک عراقی رفته، آن را منفجر کرده و خود نیز کشته شده‌است. سید روح‌الله خمینی در پیامی که به مناسبت دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بیان کرد، چنین گفت:[8][9]

... رهبر ما آن طفل سیزده‌ساله‌ای است که با قلب کوچک خود که ارزشش از صدها زبان و قلم بزرگ‌تر است، با نارنجک، خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن را منهدم نمود و خود نیز شربت شهادت نوشید.

تردیدها

حمید هوشنگی نخستین فردی بود که نحوهٔ کشته شدن فهمیده را روایت کرد.[10] ساعاتی پس از مرگ هوشنگی، رضا ویسی روزنامه‌نگار جنگ و خبرنگار کنونی رادیو فردا در صفحه شخصی‌اش در توییتر ادعا کرد که هوشنگی در گفتگویی با وی اذعان داشت که روایت مرگ فهمیده جزئی از تبلیغات جنگ بوده و بر طبق واقعیت نیست.[11][10] سرتیپ دوم مسعود بختیاری، از فرماندهان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمان جنگ، در برنامه خشت خام در سال ۱۳۹۶ روایت نقل شده رسمی در مورد محمد حسین فهمیده را زیر سؤال برد. او با تأکید بر لزوم حضور ارتش کلاسیک برای مقابله با ارتش مجهز و پرتعداد عراق در جنگ، دربارهٔ زیر تانک رفتن نوجوان سیزده ساله و منفجر کردن آن با نارنجک می‌گوید:[12]

«به هر حال جنگ‌های این‌گونه اسطوره‌سازی می‌کند. اما من فکر نمی‌کنم بشود زیر تانک رفت و آن را منفجر کرد.»

— مسعود بختیاری، برنامه خشت خام

همچنین در سال‌های اخیر جمعی از کنشگران رسانه‌ای، تلاش زیادی برای حذف داستان محمد حسین فهمیده از کتاب‌های دوران دبستان داشته‌اند.[12]

حذف درس مرتبط با محمدحسین فهمیده از کتب آموزشی دوره دبستان، تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات مرتبط با سند ۲۰۳۰در سال‌های اخیر شد. منتقدان معتقد بودند که این اتفاق، در راستای پیاده‌سازی توصیه سازمان‌های بین‌المللی مبنی بر مغایرت استفاده نظامی از کودکان که در ایران بسیج دانش آموزی نامیده می‌گردد، با قوانین بین‌المللی و با هدف حذف فرهنگ شهادت طلبی صورت گرفته‌است.[13]

پس از مرگ

روز درگذشت او، هشتم آبان به عنوان «روز بسیج دانش‌آموزی» نامگذاری شد و سازمانی به همین نام زیر نظر بسیج مستضعفین تشکیل‌شد. این سازمان با همکاری وزارت آموزش و پرورش ایران در بسیاری از مدارس اقدام به تشکیل واحدهای مقاومت بسیج نمود. اشیای بازمانده از محمدحسین فهمیده در موزه شهدا تهران نگهداری می‌شود.[14] خانهٔ پدری او در کرج به موزه شهدای دانش‌آموز تبدیل شده‌است؛ همچنین پیشتر تصویر وی به صورت نقش‌آب بر روی اسکناس دو هزار ریالی چاپ شده بود.[3]

نشان فتح

پس از پایان جنگ ایران و عراق این نشان نخستین بار در ۵ مهر ۱۳۶۸ به ۵۴ نفر از فرماندهان ارتش، سپاه و جهاد سازندگی اهدا شد. در اولین مراسم اعطای نشان فتح (همزمان با سالروز شکست حصر آبادان) حسین فهمیده (به یکی از افراد خانواده تحویل داده شد)، محسن رضایی (فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) و علی صیاد شیرازی (فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران) نشان فتح یک گرفتند. به ۲۱ نفر دیگر نشان فتح دو و ۲۹ نفر دیگر فتح سه داده شد.[15]

نخستین بار در پنجم مهر ۱۳۶۸، سالروز شکست حصر آبادان، ۵۴ نفر از فرماندهان و سربازان ارتش، سپاه و جهاد سازندگی به دلیل فداکاری و خدمات ارزنده نشان فتح را از سید علی خامنه‌ای دریافت کردند. در این بین محسن رضایی، علی صیاد شیرازی (فرماندهان قرارگاه مرکزی کربلا در آزادسازی خرمشهر) و حسین فهمیده نشان فتح یک دریافت کردند.[15][16]

جستارهای وابسته

منابع
  1. حسین فهمیده باشگاه خبرنگاران جوان
  2. مادر شهید فهمیده به فرزند شهیدش پیوست
  3. «زندگینامه: محمد حسین فهمیده (۱۳۴۶–۱۳۵۹)». همشهری آنلاین. ۱۶ بهمن ۱۳۹۱.
  4. دانشنامه رشد
  5. جام جم آنلاین
  6. سازمان بسیج مستضعفین در دی ماه همان سال با تصویب مجلس رسمیت یافت و تا پیش از آن فقط به فرمان خمینی تشکیلاتی ایجاد شده بود.
  7. شهادت دانش آموز بسیجی محمد حسین فهمیده
  8. «Nader Davoodi's Collection». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۰.
  9. سال روز شهادت محمدحسین فهمیده
  10. بهنام قلی‌پور (۹ نوامبر ۲۰۱۸). «نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده». ایران‌وایر.
  11. رضا ویسی (۹ نوامبر ۲۰۱۸). «فهمیده. اسطوره یا افسانه؟ (رشته توییت) حمید هوشنگی معاون ستاد تبلیغات جنگ در دوران جنگ ایران و عراق که امروز درگذشت وقتی بریتانیا بود روایتی از نحوه شهادت و اسطوره شدن حسین فهمیده در سال اول جنگ با من در میان گذاشت که متأسفانه من آن را به امید مصاحبه حضوری و ویدویی ضبط نکردم». توییتر.
  12. حامد فرمند-کنشگر حقوق کودک (۲۲ شهریور ۱۳۹۶). «حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی». بی‌بی‌سی فارسی.
  13. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ اوت ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۱۹.
  14. موزه شهدا بایگانی‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine (کتاب اول)
  15. «گزارش فارس از تاریخچه نشان‌های نظامی ایران». خبرگزاری فارس. ۳۰ دی ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۱۳۹۸-۰۳-۱۶.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.