جمشید ارجمند
جمشید ارجمند نصر (۲۴ دی ۱۳۱۸ تهران – ۲۳ تیر ۱۳۹۵ تهران) روزنامه‌نگار، مترجم، ترانه‌سرا و منتقد سینمایی ایرانی بود.
| جمشید ارجمند | |
|---|---|
| زادهٔ | ۲۴ دی ۱۳۱۸ تهران |
| درگذشت | ۲۳ تیر ۱۳۹۵ |
| پیشه | مترجم، منتقد سینمایی |
زندگی
جمشید ارجمند در خیابان لاله‌زار، کوچهٔ پیرنیا ۲، روبه‌روی سینما کریستال به دنیا آمد، او در ۱۳۲۵ راهی دبستان قائم مقام در دروازه دولت شد. در دبیرستان، شیفته آموختن زبان فرانسه شد و از سال اول دبیرستان، شوق روزنامه‌نگاری پیدا کرد طوری که در سال دوم دبیرستان، اولین روزنامه چاپی را راه انداخت.[1] خیلی زود در ۱۲ سالگی در آغاز دهه سی و دولت محمد مصدق به عضویت حزب پان ایرانیست درآمد. بعد از کودتای ۲۸ مرداد با وسایل ابتدایی به چاپ اعلامیه می‌پرداخت اما فعالیت‌های سیاسی او را خیلی زود به فعالیت‌های فرهنگی کشاند و در تابستان ۱۳۳۳ کار در مجله فردوسی زیر نظر ناصر نیرمحمدی آغاز کرد. در همین سال چاپ چند شعر نو در مجله فردوسی و راهنمایی‌های اسماعیل شاهرودی و نصرت رحمانی او را با ادبیات نوین فارسی آشنا کرد.
او همچنین برای گسترش دامنه کار مطبوعاتی‌اش سری به مجله سپید و سیاه با مدیریت دکتر علی بهزادی هم می‌رود و به دکتر بهزادی پیشنهاد می‌کند برای مجله، مطلب ترجمه کند، مدیر مجله، این پیشنهاد را می‌پذیرد و ترجمه داستان‌های کودک را به ارجمند می‌سپارند. به علاوه، زمانی که او به دبیرستان «سعید» می‌رود، با پرویز نوری آشنا می‌شود که سردبیر مجله «ستاره سینما» ست و همین دوستی باعث تغییر مسیر کار مطبوعاتی ارجمند می‌شود چون نوری به او پیشنهاد می‌کند مطالب سینمایی ترجمه کند و او هم از سال ۱۳۲۷ این کار را آغاز می‌کند.[1]
مرگ مادرش در ۱۳۳۷ طی حادثه‌ای در جلوی چشمان‌اش و مرگ پدر در دو سال بعد زندگی مشقت‌باری را به او تحمیل کرد اما وی توانست با سخت‌کوشی بر مشکلات فایق آید و به دانشگاه برود و هم‌زمان در مجلهٔ فردوسی به مدیریت نعمت‌الله جهانبانویی و ستارهٔ سینما به سردبیری پرویز نوری به کار ترجمه و انتشار مقاله بپردازد.
در ۱۳۴۰ به دلیل فعالیت‌های سیاسی در چارچوب جبهه ملی دو بار دستگیر و در زندان قزل‌قلعه زندانی شد. در سال ۱۳۴۱ در تظاهرات دانشجویی مورد ضرب و جرح شدیدی قرار گرفت.
سال ۱۳۴۲ سال پرباری برای ارجمند بود در این سال از دانشکدهٔ حقوق فارغ‌التحصیل شد و با روشنک کشاورز، فرزند سید محمدعلی کشاورز سخنگوی جبهه ملی دوم، ازدواج کرد. تحصیل فوق‌لیسانس مدیریت اداری را آغاز کرد که البته ناتمام ماند. در همین سال در مؤسسهٔ تحقیقات اقتصادی با سمت محقق استخدام شد که امکان تحقیق و سفر به مناطق مختلف ایران و انتشار پژوهش‌هایش در فصلنامه تحقیقات اقتصادی را برای‌اش فراهم آورد. نخستین فرزندش در سال بعد ۵ مرداد ۱۳۴۳ به دنیا آمد که به یاد محمد مصدق نام او را «محمد» گذاشت. چهار سال بعد در آذر ۱۳۴۶ دخترش لیلا به دنیا آمد. در این سال‌ها هر چند دو سال را در سربازی گذراند اما به فعالیت‌های مطبوعاتی و ترجمه و تألیف و نقد سینمایی نیز پرداخت و در سال ۱۳۴۵ مجمع منتقدان فیلم را بنیانگذاری کرد و در همین سال به عنوان عضو هیئت داوران منتقدان سینمایی در جشنوارهٔ فیلم کودک و نوجوان انتخاب شد.
در این دوران ارجمند اقدام به سرایش چندین ترانه ماندگار کرد که از میان آنها می‌توان به ترانه «دامن کشان» با آهنگسازی خاچاطور آگدیسیان و خوانندگی ویگن و «دلم را بی‌خبر می‌بری» با تنظیم جواد معروفی و بر اساس ملودی بومی تاکستانی و اجرای الهه و «بستر گلها» با آهنگسازی حبیب اله بدیعی در آواز افشاری و اجرای کوروس سرهنگ زاده اشاره کرد.[2][3]
در ۱۳۴۸ به فرانسه رفت تا مطالعات تخصصی در دورهٔ دکترای سیکل سوم دانشگاه اکس-مارسی، رشته اقتصاد و تبلیغات جهانگردی را پی بگیرد. در همین سال ترجمه نخستین کتاب‌اش را به پایان برد و با بازگشت به کشور در سال بعد، به فعالیت‌های گسترده و مداوم به ترجمه و تألیف پرداخت. او در سال ۱۳۴۹ و پس از نمایش فیلم قیصر، به حمایت تمام قد از مسعود کیمیایی می‌پردازد و از همان زمان، دوستی پایداری میان‌شان شکل می‌گیرد. در اوائل سال ۵۳، سکته شدیدی می‌کند اما پس از بهبود، با همکاری محمود خوشنام، داریوش آشوری، چنگیز پهلوان و مهشید امیرشاهی، ماهنامه فرهنگی -هنری رودکی را بنیان می‌نهد، در سال ۵۶، دوباره دچار سکته می‌شود و برای عمل جراحی پیوند شریان، راهی انگلستان می‌شود. در سال ۵۷، سرپرست ویرایش مرکز ایرانی مطالعه و فرهنگ‌ها می‌شود اما این کار را خیلی زود رها می‌کند و به کارهای مطبوعاتی روی می‌آورد و با آشنایی با عمید و کیومرث نائینی، شهروز جویانی و قائد، به روزنامه آیندگان می‌رود.[4]
بعد از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ در سال ۱۳۵۸ کار در هیئت تحریریه روزنامه هفتگی طنز «آهنگر» به سردبیری منوچهر محجوبی را آغاز کرد و با تعطیلی این هفته‌نامه در سرویس خارجی روزنامه بامداد شروع به کار کرد که این روزنامه هم تعطیل شد و او در روزنامه میزان مشغول کار شد و این روزنامه هم به سرنوشت آن دو نشریه دچار شد و به کام تعطیلی رفت. پس از آن، در سال ۶۰، سردبیر مجله علمی می‌شود و سه سال بعد نیز یعنی در سال ۱۳۶۳ بازنشسته اما در انجمن مدیران صنایع به عنوان ویراستار مشغول به کار می‌شود. در سال ۶۴ با عنوان ویراستار بخش اقتصادی به استخدام مرکز نشر دانشگاهی درمی‌آید.[4]
بیماری قلبی ارجمند در سال ۶۶ یک بار دیگر او را راهی انگلستان می‌کند اما پس از بازگشت از لندن، به کار در ماهنامه صنعت حمل و نقل مشغول می‌شود. در سال ۷۲، فصلنامه علمی - پژوهشی اقتصاد کشاورزی و توسعه را برای مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی بنیانگذاری می‌کند و این نشریه تا سال ۸۰ به کارش ادامه می‌دهد. ارجمند در فاصله سال‌های ۷۷ تا ۸۰ فعالیت‌های پرثمر و متنوعی دارد، از جمله: انتشار کتاب‌های اصفهان، تصویر بهشت، گربه روی شیروانی داغ، دستنامه شیوه نگارش، میان‌پرده و مینیاتور ایرانی. او در سال ۷۹ به تدریس مباحث نظری سینما در مدرسه عالی سینمایی سوره اصفهان می‌پردازد و در سال ۸۰، داور بیستمین جشنواره فیلم فجر می‌شود و در مؤسسه آزاد فیلم و کارنامه هم تدریس می‌کند، در همین سال، به خاطر ناراحتی قلبی بار دیگر جراحی می‌شود. اما در سال ۸۲، با بانک کشاورزی همکاری می‌کند و سردبیر فصلنامه «بانک و کشاورزی» می‌شود، سال بعد، باز هم به عنوان داور به جشنواره فیلم کوتاه اصفهان می‌رود، در این سال، یک بار دیگر تحت جراحی قلب قرار می‌گیرد اما پس از سال ۸۴ و زمانی که به همت زاون قوکاسیان و حسین رسول‌اف در خانه هنرمندان از او تقدیر می‌کنند، خانه‌نشین می‌شود.[4]
جمشید ارجمند پس از دو بار جراحی قلب در روز ۲۳ تیرماه ۱۳۹۵ بر اثر عفونت و نارسایی قلبی در بیمارستان شهدای تجریش درگذشت.[5]
آثار
تألیف
- - ۱۳۵۱ دربارهٔ چند سینماگر(۲و۱)، نشر و پژوهش کتاب جار.
- - ۱۳۵۱ در بارهٔ سینما، نشر و پخش کتاب جار.
- - ۱۳۵۲فیلم ساختن، انتشارات مروارید.
- - ۱۳۵۳ سینماگر، نشر و پخش کتاب جار.
- - ۱۳۷۲ دستور خط و نگارش، مرکز مطالعات برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی.
- - دست‌نامهٔ شیوهٔ نگارش، سازمان مدیریت صنعتی.
- - ۱۳۷۷ گربه روی شیروانی داغ و ۲۱ فیلم-قصهٔ دیگر، انتشارات روزنه‌کار.
- - ۱۳۷۹ میان پرده، گل‌آقا.
ترجمه
- - ۱۳۵۱ حقوق نویسنده، آلکساندر سولژنیتسین، انتشارات مروارید
- - ۱۳۵۲ جامعه‌شناسی رادیو و تلویزیون، ژان کازنو، انتشارات سروش
- - ۱۳۵۴ چهرهٔ عریان آمریکا، روژه کان، سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
- - ۱۳۶۲ جنبش مقاومت ایرلند، روژه خالیگو، انتشارات خوارزمی.
- - ۱۳۶۳ نیکلا کوچولو، سامپه (تصویرگر)، گوسینی (نویسنده)، نشر شینلام.
- - ۱۳۶۳ دنیای کوچک دن کامیلو، جووانی گوارسکی، نشر تهران فاریاب، چاپ‌های بعد نشر پرواز.
- - ۱۳۶۸ تاریخچهٔ رادیو و تلویزیون، پیر آلبر، آندره ژان تودسک، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- - ۱۳۷۷ سنگ قیصر، جستجوی خط مبارزه در آثار مسعود کیمیایی، پیر بالدوکی، بهرام شیراوژن، فرهنگ کاوش.
- - ۱۳۷۷ اصفهان، تصویر بهشت، هانری استیرلن (با مقدمهٔ هانری کربن)، نشر و پژوهش فرزان روز.
- - ۱۳۷۸ نقد فیلم، (نمونه‌هایی از نقدهای دهه ۱۳۴۰ تا ۱۳۷۰، انتشارات فانوس خیال
- - ۱۳۷۹ مینیاتور ایرانی، رنگ‌های نور: آینه و باغ، یوسف اسحاق‌پور، نشر و پژوهش فرزان روز.
- - ۱۳۸۰ شوهر مدرسه‌ای، جووانی گوارسکی، نشر کتاب پرواز.
- - ۱۳۸۲ آیین هندو و عرفان اسلامی، داریوش شایگان، نشر و پژوهش فرزان روز. (برندهٔ کتاب سال ایران)
- - ۱۳۸۸ ایرانیان، یونانیان و رومیان، یوزف ویسهوفر، نشر و پژوهش فرزان روز.
ویرایش
جمشید ارجمند بیش از صد کتاب را ویراستاری کرده‌است که تعدادی از آنها عبارت‌اند از:
- ارض ملکوت: هانری کربن
- زوال تمدن سوداگری: رابرت هایل برونر
- شمال و جنوب: ویلی برانت
- ترس، امید و پیش‌داوری: هرمز همایون‌پور
- ژاپن کشور شماره یک: ازرا وگل
- فرشتهٔ عدالت و پاره‌های دوزخ: مهرانگیز کار
- جسدهای شیشه‌ای، کارِ مسعود کیمیایی
جستارهای وابسته
پانویس
- ماهنامه تجربه، سال ششم، شهریور 95، شماره 45 و جمشید ارجمند: جشن نامه 45 سال کار: مجموعه مقالات و دیدگاه‌ها دربارهٔ جمشید ارجمند، همراه با چند نمونه از نقدهای سینمایی، زاون قوکاسیان و حسین رسول اف
- «نگاهی به ترانه‌های ماندگار جمشید ارجمند منتقد فقید سینمای ایران». بلاگ نماوا. ۲۰۱۶-۰۷-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۷.
- «هوشنگ کلمکانی: جمشید ارجمند به خاطر هزینه‌های بیمارستان به خانه منتقل می‌شود | پایگاه خبری تحلیلی سینما سینما». cinemacinema.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۷.
- ماهنامه تجربه، سال ششم، شهریور 95، شماره 45
- جمشید ارجمند درگذشت