گمج
گَمَج یا (به گیلکی: گٚمٚج |gɵmɵj) یک نوع ظرف یا دیگ است که با خاک رس سرخ ساخته می شود که در آخر به شکل یک دیگ در می آید و در آن انواع غذا های گیلانی مانند باقلاقاتوق میرزاقاسمی پخت می شود. بعضی این دیگ را برعکس کرده و بر روی آن کشتا و نان محلی می پزند.[1] این قابلمه معمولا با لعاب سبزرنگ ساخته می شود. گمج نوعی از ظروف سفالی پرمصرف و پرطرفدار استان گیلان است که همواره به دلیل خواص بی نظیر خود در طبخ و تهیه غذاهای محلی و سنتی نظیر: قیمه، فسنجان، باقلاقاتوق، آبگوشت و… مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است. در قدیم، که اشیاء فلزی به ندرت کاربرد داشت، گمج بهترین و اساسی ترین وسیله ی طبخ گیلانیان بوده و هنوز هم مردم گیلان این ظرف را چه برای مصارف آشپزی یا تزیینی مورد استفاده قرار می دهند و معتقدند که طبخ خورشت، در آن راحت تر و مطبوع تر است.[2] درپوش گمج، نوخون نام دارد.
این ظرف درقدیم، در رشت و در فروشگاهها مخصوص وسایل آشپزخانه سنتی و نیز تمام شهرهای گیلان به راحتی یافت می شد. امروزه با آمدن ظروف جدید، از استفاده ی گمج و نوخون، حتی در روستاها نیز کاسته شده است. روز بازارها هفتگی در گیلان، مناسب ترین محل خرید گمج و نوخون است. با این حال، گمج و نوخون به عنوان سوغات و هدیه به حساب می آید.[3][4][5]
مراحل ساخت
مراحل ساخت این محصول به صورتی است که ابتدا گِل را بر روی چرخ های سفالی و به کمک دست شکل می دهند و سپس آن را در گوشه ای قرار می دهند تا کمی خشک شود، سپس پس از چند روز تمامی محصولات را وارد کوره های مخصوص پخت سفال قرار می دهند و محصولات سفالی پس از تحمل درجه حرارتی ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد، به یک محصول سنتی تبدیل می شوند و مجددا از کوره خارج شده و در گوشه ای قرار می دهند تا کمی خنک شوند.
سپس نوبت به لعاب زدن می رسد، لعاب پوششی است که بر روی سطح بیرونی و درونی و درپوش گمج زده می شود که خود دلیلی بر افزایش دوام و کیفیت این محصول سفالی است. هنگامی که لعاب به طور کامل بر روی این محصولات کشیده شود(به طوری که لعاب به انتها و زیر سطح بیرونی آن تجاوز نکند)، مجددا نوبت به آن می رسد که آن ها را درون کوره های مخصوص پخت سفال قرار داده شود تا لعاب به درجه ای از استحکام و مرغوبیت برسد. رنگ لعاب گمج معمولا به رنگ سبز است که آن را معمولاً از مخلوط پودر شیشه با قلع و سرب بدست می آورند.
انواع آن
گمج های یک مرغی کوچک ، دو مرغی متوسط ، سه مرغی بزرگ و بزرگ تر از آن مخصوص مهمانهای اعیانی است.
معنی لغوی
گَمَج به معنای دیگ سفالین که در آن خوراک پزند؛ همچنین در زبان گیلکی به انسان های کم هوش و کودن نیز گفته میشود(به دلیل اندازه بزرگ و محتوی خالی آن)[6][7][8][1][9]
منابع
- ویکی، پارسی. «معنی گمج». پارسی ویکی. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- www.yjc.ir https://www.yjc.ir/fa/news/4038196/%DA%AF%D9%85%D8%AC-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸. پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - اسلوب، به این مطلب چه امتیازی می دهید؟چاپ نویسنده: (۲۰۱۷-۰۴-۱۸). «گمج و نوخون | سیری در ایران». جامع ترین پایگاه گردشگری و معرفی جاهای دیدنی ایران | سیری در ایران. بایگانیشده از اصلی در ۲۴ اوت ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- «گمج هنر دست گیلانی ها». مسعود دامغانی. ۲۰۱۹-۰۷-۰۳. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- «گمج و نوخون». guilan.irib.ir. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- «گمج - دیکشنری آنلاین آبادیس» مقدار
|نشانی=
را بررسی کنید (کمک). Abadis Dictionary. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸. - «معنی گمج - فرهنگ فارسی معین». پرسش و پاسخ تخصصی لام تا کام. بایگانیشده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۰. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- «معنی گمج در فرهنگ معین | جدول یاب». jadvalyab.ir. بایگانیشده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۰. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
- «گمج - فرهنگ لغات گیلکی». gdic.ir. بایگانیشده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۰. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.