ولسوالی مرغاب

شهاب‌الدین عبدالله بن لطف‌الله مشهور به حافظ ابرو (متوفای ۸۳۳ یا ۸۳۴ ق) از مورخان و جغرافیه‌نگاران مشهور منطقه است. کتاب «جغرافیای حافظ ابرو» یکی از منابع معتبر و مهم در جغرافیا به حساب می‌آید. در این کتاب ذیل مدخل آب مرغاب آمده‌است: ”آب مرغاب: منبع آن کوهستان جُرزوان[گرزوان] است و بعد از آن به غرجستان در آید و غرجستان کوهستانِ سخت است و این آب در میانهٔ آن کوه می‌رود… و چون از غرجستان بیرون آید به شمال بادغیس گذرد، از شرق به غرب، مایل به شمال «(حافظ ابرو، ۱۳۷۵، جلد اول: ۱۶۷). همچنان در همین کتاب آمده‌است که: » در غرجستان درغاله‌ها است از بالای کوه که سر درغاله است تا پایان که به «رود مرغاب» می‌رسد، چشمه‌سارهاست و هرجا اندک همواری است، مردمِ آن ولایت، بدان همواری‌ها درخت‌ها نشانیده‌اند و غلهٔ آن اکثر دَیمَه باشد بر بالای کوه… درخت‌های خودرو از امرود و لانه وغیره باشد و در درغاله‌ها، درخت جوز بسیار بود و در «تهٔ مرغاب» درخت انجیر بسیار بود“(حافظ ابرو،1349: 36).[1][2]

امروز هم مناطق مرغاب و چهارسده درختان چارمغز و امرود کوهی فراوان دارد و زمین زراعتی به خاطر تنگ بودن درهٔ مرغاب، بسیار اندک است. لغت‌نامهٔ دهخدا «درغاله» را به معنای راهی باریک که از میان کوه بگذرد، درج کرده‌است که تا امروز نیز از این راه‌ها در کوه‌های مرغاب استفاده می‌شود و به نام «رگ»، «خازه» و «پله» یاد می‌شود.

مرغاب منطقه ای وسیع است در شمال فیروز کوه (مرکز ولایت غور) که شمالا محاط است به ولسوالی کوهستانات سرپل، شرقآ وصل است به ولسوالی لعل و سرجنگل، غربا وصل است به ولسوالی چهارسده، جنوبا متصل است به ولسوالی دولت یار و جنوب غربا وصل است به شهر فیروزکوه.

دره طولانی و پرخم و پیچ مرغاب، دریای بزرگ و خروشانی را در خود جا داده‌است که بنام دریای مرغاب یاد می‌شود و از جمله دریاهای مشهور کشور به حساب می‌آید. کوهای سربه فلک کشیده، جنگلات مختلف طبیعی واین دریای بزرگ، فضای طبیعی این منطقه را خاصیت و منظره ویژه و جالبی بخشیده‌است.

مناظر طبیعی مرغاب به دلیل داشتن کوه‌های سر به فلک کشیده و موجودیت رود مرغاب از جمله مناطق دیدنی و سیاحتی غور به‌شمار می‌رود؛ در کوه‌های مرغاب حیوانات وحشی از قبیل آهو، گرگ روباه نیز وجود دارد.

مرغاب در جغرافیای سیاسی افغانستان به حیث یک واحد اداری است. مردم مرغاب در تاریخ مبارزات این ولایت، یکطرف قضایای سیاسی و از پیشقدمان جریانات و حرکت‌های جهاد و مقاومت می‌باشند.

مقتدرترین حزب در مرغاب حزب جمعیت اسلامی افغانستان است. تا هنوز دو والی از ولسوالی مرغاب در غور حکومت کرده‌است که هردوی شان عضو حزب جمعیت واز طرف آن حزب معرفی شده بودند.

• مولوی محمد موسی
• محمد سلیم خلیلی

مردمان ساکن این منطقه که جمعیت چهل هزار نفوس را تشکیل می‌دهند، همه تاجیک هستند و به زبان فارسی تکلم می‌نمایند.

رسم و رواج این مردم کاملاً رنگ آریایی دارد، تجلیل از نوروز، لباس نو پوشیدن در نوروز، رنگ کردن درختان و تبریکی دادن سال نو، نشانه‌های فرهنگ سابق آریایی است که هنوز پابرجا است.

اکثر قریه‌ها در مسیر دریای مرغاب موقعیت داشته و تعدادی مردم در دامنه کوها و دشت‌ها به شکل صحرا نشین زنده گی می‌کنند، همچنان اهالی اطراف دریای مرغاب در فصل‌های خزان وزمستان در داخل دره مرغاب زنده گی می‌کنند ودر فصل بهار و تابستان در دامنه‌های کوه کوچ می‌کنند؛ کوچ کردن به دامن طبیعت وزنده گی چند ماه در دامنه کوها و صحرا نشینی یکی از رسوم سابق بوده که بیشتر بخاطر جمع‌آوری محصولات حیوانی صورت می‌گیرد.

در داخل دره مرغاب به دلیل آب وهوای مناسب انواع درختان مثمر وغیر مثمر رشد و نمو می‌کند. چهار مغز، سیب، انگور، توت، زردآلو، آلو به وفرت یافت می‌شود. مردم مرغاب زراعت پیشه بوده و در زمین‌های للمی؛ گندم، جو و نخود کشت می‌کنند.

رود مرغاب

http://www.wolesi.website/pvd/showdoc.aspx?Id=9606

https://www.pajhwok.com/en/2019/11/26/senate-approves-marghab-district-creation-ghor

• شناس نامه غور، چاپ ۹۸.
• لهجه فارسی فیروز کوه، ولی جان لودین - نویسنده پایان‌نامه تحصیلی- دانشگاه غور