هیئت اتحاد اسلام

اتحاد اسلام نام سازمانی است که جایگاه آن در استامبول بود. این سازمان از آغاز دههٔ ۱۸۹۰ توسط برخی نویسندگان و مذهبیون هم چون سید جمال‌الدین اسدآبادی پدید آمد.

ایجاد اتحاد اسلامی از اهداف اصلی سازمان بود. این امکان وجود دارد که سازمان اتحاد اسلام عثمانی با برگرفتگی از ویژگی‌های فرقهٔ «فراماسون» شروع به کار کرد. عبدالرحمن کواکبی، عبده، رشید رضا و دیگران این اندیشه را با هدف اتحاد مسلمانان و ایجاد چتر سیاسی واحد برای جهان اسلام ادامه دادند.

اسماعیل رائین می‌نویسد: «دو نفر از نمایندگان سلطان محمد پادشاه عثمانی، برای اتحاد مسلمین خاور میانه و الحاق ایران به تشکیلات اتحاد اسلام (که از اکثر ممالک سنی تشکیل شده و سلطان عثمانی سردمدار آن بود) فعالیت می‌کردند این دو نفر از جانب سلطان سنی عثمانی مأموریت داشتند تا به هر وسیله شده، دربار قاجاریه و نیز مردم ایران را که پیرو مذهب شیعه جعفری اثنی عشری بودند، وادار کنند تا وارد جرگهٔ «اتحاد اسلام» شوند... که دربار و علما نپذیرفتند... عده‌ای از علما و رجال سیاسی ایران مانند سید محمدرضا مساوات، سیدمحمد کمره‌ای، سلیمان محسن اسکندری، میرزا طاهر تنکابنی، سید حسن مدرس و… عضویت این سازمان را پذیرفته و در پیشرفت هدف سازمان، شرکت فعالانه داشتند؛ اما نه به‌طور دسته‌جمعی بلکه تک‌تک و به شکل انفرادی...».

پس از مدتی به سبب تفاوت‌های مذهبی، سیاسی و اجتماعی و... مشخص گردید که هیأت اتحاد اسلام ایران هم از نظر تفکر و برنامه‌های سیاسی و هم از دید تشکیلاتی، نمی‌تواند زیر سیطرهٔ عثمانیان قرار داشته باشد. میرزا کوچک در تهران با این دسته از رجال در ارتباط بود.

هیأت اتحاد اسلام ایران برای تأسیس هسته‌های مقاومت در برابر دولت‌های خارجی، کانون‌های مقاومت نظامی را در شهرستان‌ها راه اندازی کرد. این گروه به میرزا کوچک خان جنگلی مأموریت داد تا همراه با میرزا علی‌خان سالار ملقب به سالار فاتح اقدام به تشکیل نمایندگی «هیأت اتحاد اسلام» در شمال کشور نمایند.

• علی حق‌شناس، مقاله/ جنبش جنگل، برآیند مشروطهٔ ناکام.-برآیند-مشروطهٔ-ناکام.html خبرگزاری اوج نیوز، آذر ۱۳۹۰.
• بهار، محمد تقی، تاریخ احزاب سیاسی در ایران، ج ۱، ۱۳۲۲،(هیئت اتحاد اسلام).
• رواسانی، شاپور، نهضت میرزا کوچک‌خان جنگلی و اولین جمهوری شورایی در ایران، نشر شمع، ۱۳۶۸.
• فخرایی، ابراهیم، گیلان در جنبش مشروطیت، تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی، ۱۳۵۳.
• فخرایی، ابراهیم، سردار جنگل، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، ۱۳۴۲.