ملک یمین
ملک یمین (به عربی: مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ) اصطلاحی قرآنی است که به بردگان اشاره دارد. با ضمیر مؤنث در «ملکت» به کنیز یا برده زن گفته میشد. در اصطلاح قرآن کریم ملک یمین به معنای آنچه مالک آنید یا کنیزی که از آن شماست یا برده زن است.[1]
آیه «ملک یمین» به آیه ۳ سوره نساء و آیه ۶ سوره مؤمنون و آیه ۳۰ سوره معارج اطلاق میشود.
ما ملکت ایمانکم
لغتنامه دهخدا
ملک یمین؛ (اصطلاح فقه) به معنی کنیز و غلام چه یمین در لغت به معنی غلبه است و غلام و کنیز از غلبهٔ اسلام میآیند… مجازاً غلام و کنیز زرخرید را نیز ملک یمین گویند. (غیاث) (آنندراج). عبد. اَمَة. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).[2]
ترجمه ها
در آیه نمونه ذیل عبارت قرآنی مربوطه را الهی قمشه ای به 'زنانی که متصرف شده اید'، انصاریان به 'زنانی که [به سبب جنگ با شوهران کافرشان از راه اسارت] مالک شده اید' و فولادوند به 'زنانی که مالک شده اید'، آیتی به 'آن ها که به تصرف شما در آمده اند' و مکارم شیرازی به 'آنها را که (از راه اسارت) مالک شده اید' ترجمه کردهاند.
وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۖ كِتَابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ ۚ وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَٰلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ ۚ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً ۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا (نساء، ۲۴)
و [ازدواج با] زنان شوهردار [بر شما حرام شده است] مگر زنانی که [به سبب جنگ با شوهران کافرشان از راه اسارت] مالک شده اید؛ [این احکام] مقرّر شده خدا بر شماست. و زنان دیگر غیر از این [زنانی که حرمت ازدواج با آنان بیان شد] برای شما حلال است، که آنان را با [هزینه کردن] اموالتان [به عنوان ازدواج] بخواهید در حالی که [قصد دارید با آن ازدواج] پاکدامن باشید نه زناکار. و از هر کدام از زنان بهره مند شدید، مهریه او را به عنوان واجب مالی بپردازید، و در آنچه پس از تعیین مهریه [نسبت به مدت عقد یا کم یا زیاد کردن مهریه] با یکدیگر توافق کردید بر شما گناهی نیست؛ یقیناً خدا همواره دانا و حکیم است. (انصاریان)[3]
استفاده قرآنی
اصطلاح ما ملکت ایمانکم و و دیگر اشکالش در ۱۵ عبارت قرآنی به کار رفتهاند. این اصطلاح متداولترین اصطلاح از میان ۷ عبارت مختلف برای اشاره به بردگان در قرآن است.
به گفته جاناتان بروکوپ، استفاده از عبارت ما ملکت ایمانکم و واژه هم ریشه مملوک (آن چه که ملک کسی شدهاست) روشن میکند که بردگان در سخن قرآنی به عنوان ملک یا دارایی در نظر گرفته شدهاند.
دیدگاههای اسلامی درباره بردهداری
دیدگاه متداول درباره بردهداری در قرآن
قرآن با مسئله بردهداری و آزادی به عنوان بخشی از نظم طبیعی برخورد نمی کند اما می پذیرد که این به واقع پیشامدی است که انگار از روزهای بسیار دور در ذات انسان بوده است، و این تفاوت و ناهمگونی را به عنوان لطف پروردگار بیان می کند. قرآن این تبعیض بین افراد نوع بشر را در تطابق با نظمی که به طور الهی برقرار شده، به حساب می آورد و این که آسیب زدن به این نظم یعنی اقدام بر ضد خدا.
آمیزش جنسی
سوره مومنون آیه ۶ و سوره معراج آیه ۳۰، هر دو با جمله بندی یکسانی، تمایزی بین همسران و بردگان زن ("ما ملکت ایمانکم") مشخص میکنند، و در حالی که دارد روشن میسازد آمیزش جنسی با هر دو جایز است، می گوید "أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ". از نقطه نظر شرع اسلامی، خرید بردگان مونث برای سکس مشروع بوده است، و این متداولترین انگیزه برای خرید بردگان در سرتاسر تاریخ اسلامی بودهاست.
جواز استمتاع
در اسلام استمتاع (استفاده جنسی[4]) از زنی که ملک یمین باشد جایز است.
کاربرد معاصر
در اواخر ۲۰۱۴ دولت اسلامی عراق و شام رساله ای در باب رفتار با بردگان مونث منتشر کرد، که از نقل قولی قرآنی حاوی عبارت ما ملک ایمانکم استفاده می کند تا استدلال کند که اسلام اجازه سکس با اسیران زن را می دهد.
داعش دختران و زنانی را که به اسارت میگیرد، کنیز مینامد و اجازه فروش آنان و هرگونه بهرهبرداری جنسی از آنان را دادهاست و حتی به کودکان هم رحم نمیکند. گزارشهای متعددی در مورد آزار جنسی و خریدوفروش زنان و دختران اسیر وجود دارد. به ویژه زنان و دختران پیرو مذهب ایزدی که به جنگجویان گروه هدیه داده شده یا به فروش رسیدهاند.[5]
کنیز حربی حوزه علمیه قم
کنیز حربی در فقه اسلامی ریشه در آیات متعددی از قرآن دربارهٔ بردهداری دارد. از جنجالیترین آیات در این باره آیه ۲۳ و ۲۴ سوره نساء میباشد که با در نظر گرفتن مذاهب اسلامی مختلف بسته به اینکه امام مسلمانان چه کسی باشد، حوزه علمیه قم دربارهٔ موضوع نکاح با زنان محارب اسیر شده («کنیز حربی») با اشاره به آیه ۲۴ سوره نساء اینگونه عنوان میکند که زن یا مرد، کوچک یا بزرگ در صورتی که علیه نظام اسلامی قیام کرده باشند و تسلیم نشده باشند در صورتی که زنده اسیر شوند امام مسلمانان میتواند آنها را در قبال گرفتن فدیه آزاد کند یا اینکه آنها را به بردگی بگیرد و به مالکیت مجاهدان مسلمان درآورد از این رو مجاهد مسلمان به حکم امام خودش میتواند با زن محاربی که حتی شوهر داشته باشد نکاح کند.[6][7]
نقد وارد
واژه ی «أیمان» به معنای سوگند می باشد
ملکت أیمانکم به معنای صاحب شدن بر سوگند و پیمان می باشد. در حالی که کنیزان نه بر اساس عهد و پیمان بلکه بر اساس پرداخت وجه و قیمت مشخص معامله می شوند. بنابر این استعمال این اصطلاح برای کنیز در حالی که واژه ی مشخص عربی در قرآن به نام أمامة برای کنیزان استفاده شده است، جای اشکال اساسی دارد.
مشخصاً استعمال اصطلح ملکت أیمانکم در قرآن به رابطه ای اطلاق دارد که خارج از عرف ازدواج بین زن و مرد و مبتنی بر سوگند و عهد و پیمان می باشد.
جستارهای وابسته
منابع
- تفسیر سوره : النساء آیه : 3
- لغتنامه دهخدا
- «آیه 24 سوره نساء - دانشنامهی اسلامی». wiki.ahlolbait.com. دریافتشده در ۲۰۱۸-۱۱-۰۱.
- «استمتاع - دانشنامه علوم اسلامی». بایگانیشده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.
- http://rt.com/news/202071-isis-slaves-girls-prices/
- «شبهات سوره نساء آیه 24». مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی. بایگانیشده از اصلی در ۲ ژانویه ۲۰۱۱.
- «دربارهٔ ما». مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. بایگانیشده از اصلی در ۳۰ آوریل ۲۰۱۶.
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «Ma malakat aymanukum». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۱ نوامبر ۲۰۱۸.