مسعود انصاری (منتقد اسلام)

مسعود انصاری[2] (زاده ۱۰ آذر ۱۳۰۶ در تهران – درگذشته ۲۰ شهریور ۱۳۹۳ در واشینگتن)؛ نویسنده، پژوهشگر، استاد دانشگاه[3] و یکی از منتقدان اسلام بود.[4][5][6]

مسعود انصاری
زادهٔ۱۰ آذر ۱۳۰۶
تهران، ایران
درگذشت۲۰ شهریور ۱۳۹۳ (۸۶ سال)
واشینگتن، ایالات متحده
علت درگذشتایست قلبی
ملیتایرانی
تحصیلاتدکتری حقوق، دکتری علوم سیاسی، دکتری هیپنوتراپی، کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل
پیشهنویسنده، استاد دانشگاه، پژوهشگر، هیپنوتراپیست
آثارفهرست آثار
عنوان(لقب علمی) پروفسور
مخالف(ها)اسلام‌گرایان و هواداران نظام جمهوری اسلامی
دیندین‌ناباور، خداناباور[1]
مکتبانسان‌گرایی سکولار

انصاری در کنار انتقاد از دین و نگارش کتاب‌های تاریخی، سیاسی و پژوهشی، یک مترجم نیز بود؛ از جمله، ترجمه کتابی با نام «شرح حال برتراند راسل به قلم خودش».[7][8][9]

زندگی

مسعود انصاری، در ۱۰ آذر ماه ۱۳۰۶ خورشیدی، در تهران، در خانواده‌ای مذهبی، زاده شد. طبق گفته‌های خودش هم پدر و هم مادر وی در امر مذهب متعصب بودند؛ ولی تعصبات مذهبی مادرش شدیدتر از پدر بود و هر دو خواهر او هم، تحت تأثیر تربیت اسلامی پدر و مادر بودند. انصاری می‌گوید هر وقت که به یاد می‌آورد که پدرش با گذاشتن قرآن بر روی رحل، و خواندن آن، گریه سر می‌داد، به خرَد او افسوس می‌خورد.[10]

انصاری، پس از گذراندن دوران دبیرستان، و دریافت دیپلم ادبی در سال ۱۳۲۹ خورشیدی، به دانشکده پلیس-که در آن زمان، آموزشگاه عالی پلیس، خوانده می‌شد-رفت. وی، پس از اتمام تحصیل، افسر موتورسوار پلیس شد.

انصاری، برای ورود به دانشکده حقوق دانشگاه تهران، بدون اجازه کارگزینی شهربانی، ثبت‌نام کرد؛ غافل از اینکه صفدری، رئیس دانشکده حقوق، با سرهنگ رجائی، رئیس کارگزینی شهربانی، دوست است. سرهنگ رجائی از انصاری خواست که از رفتن به دانشکده حقوق، چشم‌پوشی کند، ولی انصاری نپذیرفت.[11]

ازدواج

مسعود انصاری، در پاسخ به این پرسش که آیا هرگز تشکیل خانواده، داده‌است یا خیر، گفت: زمانی که در بیروت، در یک دانشگاه آمریکایی، تدریس می‌کرده‌است، با خانمی ازدواج می‌کند؛ ولی متأسفانه، این ازدواج، بیشتر از یک سال و نیم، طول نمی‌کشد و از هم، جدا می‌شوند. وی، در ادامه افزود: هر چند که دوست داشتم باز هم، ازدواج کنم؛ ولی هرگز دوباره، تشکیل خانواده ندادم و فرزندی هم، ندارم. شاید اگر ازدواج کرده بودم، الآن نمی‌توانستم بگویم ۳۵ کتاب دارم.[10]

تحصیلات

در همان سال، انصاری، به ریاست اداره روابط عمومی شهربانی کل کشور، منصوب شد که پستی هم‌تراز سرتیپی بود. انصاری، پس از گرفتن دکتری حقوق و علوم سیاسی، در مؤسسات آموزش عالی، به تدریس پرداخت و تا دورهٔ بازنشستگیِ زودرس خود، به کار مورد علاقه‌اش که تدریس زبان انگلیسی بود، ادامه داد.

مسعود انصاری، دارای گواهی‌نامه حقوق در رشته قضایی از دانشکده حقوق، گواهی‌نامه علوم سیاسی از دانشگاه تهران، گواهی‌نامه کارشناسی ارشد در رشته روابط بین‌الملل از دانشگاه لندن و روی هم رفته، سه گواهی‌نامه دکتری است.

دو دانشنامه دکتری او در رشته علوم سیاسی، یکی از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، و دیگری از دانشگاه جرج واشینگتن آمریکا، و سومین گواهی‌نامه دکتری او در رشته هیپنوتراپی از دانشگاه آمریکایی پسیفیک American Pacific University است. همچنین، دارای گواهی‌نامه Career Development از دانشگاه آمریکایی بیروت است.[5]

مهاجرت

در سال ۱۳۴۶ خورشیدی، در کنکور اعزام افسران شهربانی، در برنامه اصل چهار، شرکت کرد و به آمریکا رفت. از دانشگاه جانز هاپکینز، گواهی‌نامه دکتری حقوق در رشته جرم‌شناسی، دریافت کرد و سپس، گواهی‌نامه دکتری هیپنوتیزم خود را از دانشگاهِ (آمریکایی) پسیفیک گرفت.

آزار به دست برخی اسلام‌گرایان؛ نشریه پیام آزادگان
” پیامبران از دورغگویان حرفه‌ای نیز زشتکارترند؛ زیرا دروغگویان حرفه‌ای از سوی خود، ولی پیامبران از قول خدا دروغ می‌گویند.[12] “

انتقادات وی در مورد دین اسلام و نظام جمهوری اسلامی، باعث شد تا او را به شدت، مورد ضرب و شتم قرار دهند؛ از این رو، مدتی، در بیمارستان، با نام مستعار، بستری می‌شود. پس از کشته شدن کورش آریامنش، مسعود انصاری در سال ۲۰۰۵ میلادی، انتشار نشریه پیام آزادگان را به دکتر لطف‌الله روزبهانی، واگذار کرد.[13][14]

عضویت در سازمان‌ها و نهادها

مسعود انصاری، در سازمان‌های علمی زیر عضو بود:[15]

  • جامعه حقوقدانان بین‌الملل
  • جامعه دانشمندان علوم سیاسی آمریکا
  • انجمن بین‌المللی جرم‌شناسی
  • هیئت مشورتی انجمن آمریکایی هیپنوتراپیست‌های حرفه‌ای
  • هیئت امنای دانشگاه آلفا در باتن روژ
  • دانشگاه آمریکایی پسیفیک
  • سازمان آمریکایی Council of Professional Hypnosis Organization یا COPHO[16][17]

درجات و جایگاه‌های علمی

فرایند سال‌های تدریس و پژوهش‌های او در دانشگاه‌های ایران، لندن، UNAFI ژاپن، آمریکا (از جمله، دانشگاه آمریکایی بیروت)، امتیازها و جایگاه‌های علمی زیر، بوده‌است:

  • Phi Beta Kappa در سال ۱۹۸۷؛
  • سه جایزه علمی President’s Award؛ یکی از سازمان علمی NGH در سال ۱۹۹۱ و دو جایزه از سازمان NATH (سالهای ۱۹۹۵ و ۱۹۹۹ میلادی)؛
  • جایزه Excellence Award سازمان International Hypnosis Federation، در سال ۲۰۰۸ میلادی.[18]

جایزه بهترین کتاب
” انسان‌ها بر دو دسته هستند. بعضی انسان‌ها خدامحورند که نظیر هندوها، خدایان متعدد دارند، یا همانند [پیروان] ادیان ابراهیمی، یک خدا، مثل یَهُوَه یا الله دارند، یا نظیر دین زرتشت، اهورامزدا دارند. انسان‌های دیگر، انسان‌محور هستند. به باور من، هر کار یا اعتقادی که [در آن]، انسان‌محوری نباشد، خرافه و پوچ است؛ مفهوم خرافه، یعنی پوچ و غیر واقعی. پدیده‌های متافیزیکی، هیچ‌کدام، مبنای دانشی ندارند. راستی، بالاتر از علم است؛ چون بعضی از کشفیات علمی، ممکن است ناقص باشند؛ ولی راستی، غایت نیکی‌هاست.[19] “

در سال ۱۳۴۶ خورشیدی، مسعود انصاری برنده جایزه سلطنتی بهترین کتاب سال[20][21] با فرنام ناسیونالیسم[22][23][24] شد و جایزه خود را از دست محمدرضا پهلوی دریافت کرد. در کنار نویسندگان لائیک، اهل قلم اسلامی نیز در نشریات خود از این کتاب بهره جویی کرده‌اند.[25]

درگذشت

مسعود انصاری، سرانجام بر اثر سکته قلبی، درگذشت. پس از درگذشت او، چندین مراسم برای بزرگداشتش برگزار شد.[26]

کتاب‌شناسی
” تا به اندازهٔ کافی مرجع و منبع موثق برای نوشتن یک کتاب نداشتم، دست به نوشتن نمی‌زدم. در هیچ‌کدام از کتابها نمی‌توانید متنی پیدا کنید که بن مایهٔ قوی نداشته باشد و نمایشی از احساس در آن باشد. وقتی کتابی بن مایهٔ قوی ندارد، گویی انسان می‌خواهد به تعصبات خود خوراک بدهد. از این رو بود که همیشه به ناشران خود می‌گفتم در هر صفحه که به مرجعی اشاره می‌کنم، نام مرجع را در همان صفحه بنویسید نه در آخر فصل یا کتاب.[10] “

فهرست نام نوشتارهای مسعود انصاری (۴۰ عنوان در ۶۷ جلد):

  1. دین‌سازان بی‌خدا؛[27] (توضیح کوتاه دربارهٔ کتاب: نوشتاری در نقد پدید آورندگان دین و انتساب دین‌هایشان به خدا)
  2. از بادیه‌نشینی تا امپراتوری (فرایندهای فرهنگ‌سوز و تمدن‌ستیز اسلام برای بشریت)؛[28] (توضیح کوتاه دربارهٔ کتاب: نوشتاری در نقد دین اسلام و پایه‌گذار آن از پیش از ادعای پیغمبری تا به حکومت رسیدن)
  3. بازشناسی قرآن؛[29] (توضیح کوتاه دربارهٔ کتاب: نوشتاری در زمینه نقد و بررسی آموزه‌های قرآن)
  4. شیعه‌گری و امام زمان؛[30]
  5. روز قیامت در اسلام؛[31]
  6. نگاهی نو به اسلام؛[32]
  7. الله اکبر؛[33] (توضیح کوتاه دربارهٔ کتاب: نوشتاری در زمینه تاریخ خداباوری، انواع خدایان و نیز نقد و بررسی خدای اسلام یعنی الله در کتاب قرآن)
  8. زن در دام ادیان ابراهیمی؛[34] (توضیح کوتاه دربارهٔ کتاب: نوشتاری در نقد و بررسی جایگاه حقوقی و انسانی بانوان در سه دین یهودیت و مسیحیت و اسلام)
  9. کوروش بزرگ و محمدبن عبدالله؛[35] (توضیح کوتاه دربارهٔ کتاب: نوشتاری در ستایش زمام‌داری کوروش هخامنشی و نقد شیوه زمام‌داری پایه‌گذار دین اسلام)
  10. کشتار ۶۷؛[36] (توضیح کوتاه دربارهٔ کتاب: نوشتاری در نقد و بررسی قتل‌عام زندانیان عقیدتی-سیاسی در سال ۱۳۶۷ خورشیدی، توسط نظام جمهوری اسلامی ایران.)
  11. نقش روحانیت در تاریخ معاصر ایران؛[37]
  12. آسیب‌شناسی روانی سید علی خامنه‌ای؛[38]
  13. پول خون؛[39] (توضیح کوتاه دربارهٔ کتاب: نوشتاری در نقد گرفتن پول (جزیه) از اسلام‌ناباوران توسط اسلام‌گرایان برای کشته نشدن)
  14. چرا مسلمان نیستم؟؛[40][41]
  15. ترور در حکومت الهی؛[42] (ترجمه)؛
  16. قرآن و حدیث در تصویر؛[43] (ترجمه)؛ (توضیح کوتاه دربارهٔ کتاب: نوشتاری در نقد برخی از آموزه‌های حدیثی اسلام در قالب طنز تصویری)
  17. ناسیونالیسم، و مبارزات ضداستعماری کشورهای آفریقای شرقی؛[44] (برنده جایزه بهترین کتاب سال ۱۳۴۳)
  18. تشنجات سیاسی پس از جنگ دوم جهانی؛[45]
  19. مصونیت‌های قانونی؛[46]
  20. مرزهای نو در روان‌شناسی؛[47]
  21. روان‌شناسی جرائم و انحرافات جنسی؛[48]
  22. روان‌شناسی قماربازی، علل، و راه‌های درمان آن؛
  23. خوشه‌های زرین؛[49]
  24. زمان در انگلیسی؛[50]
  25. روش نو در دستورزبان انگلیسی؛
  26. فعل و فهرست افعال بی‌قاعده در زبان انگلیسی؛
  27. انگلیسی در خانه (۲۸ جلد)؛
  28. عزم شکسته؛[51]
  29. آفات انسانی؛[52]
  30. دادگاه عدل مردمی (نمایش‌نامه)؛[53]
  31. پیمان زَناشویی.[54]

برگردان‌ها به زبان فارسی
  1. شرح حال برتراند راسل به قلم خودش؛[55]
  2. سرزمین محکوم.

به زبان انگلیسی
  1. [56] International Terrorism: Its Causes and how to Control it
  2. [57] Psychology of Mohammed: Inside the Brain of a Prophet
  3. [58] Modern Hypnosis: Theory and Practice
  4. Alcohol Addiction and Its Successful Treatment by Hypnotherapy
  5. [59] Treatment of Sexual Deviation and Sexual Dysfunctions by Hypnosis
  6. [60] Hypnotherapy for Smoking Cessation with Ease
  7. [61] Hypnotherapy , the Treatment of Choice for Weight Control

جستارهای وابسته

منابع
  1. «الله اکبر» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  2. http://www.masoudansari.com/
  3. «دکتر مسعود انصاری، حقوق‌دان و اسلام‌شناس برجسته درگذشت». خبرنامه ملی ایرانیان.
  4. http://1400years.org/masoudansari.asp
  5. http://www.stockholmian.com/news/persiska/2014/10_12/001_encrypt.htm
  6. http://nufdi.net/index.php/component/k2/item/147-the-passing-of-professor-masoud-ansari
  7. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۵.
  8. http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=621116&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
  9. http://www.lib.ir/book/2772706/شرح-حال-برتراند-راسل-بقلم-خودش/
  10. مصاحبه تلفنی با پارمیس سعدی 23 اکتبر 2008
  11. http://www.pyameazadegan.com/Pyam-New/index.php
  12. مسعود انصاری، نگاهی نو به اسلام، ۱۷.
  13. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۵.
  14. «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۸ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۵.
  15. http://www.masoudansari.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1241&Itemid=804
  16. http://www.copho.com/
  17. http://www.copho.com/member_ma.htm
  18. «دکتر مسعود انصاری، حقوق‌دان و اسلام‌شناس برجسته درگذشت». melli.
  19. مصاحبه تلفنی با پارمیس سعدی - 23 اکتبر 2008
  20. http://isdmovement.com/2014/09/091514/091514-Demise-of-Professor-Ansari.htm
  21. http://mirfetros.com/fa/?p=9232
  22. http://mirzalib.shirazu.ac.ir:8080/web/guest/5?p_p_id=DigLib_UpdateDocLink&p_p_lifecycle=0&p_p_state=maximized&p_p_mode=view&_DigLib_UpdateDocLink_struts_action=/ext/search/viewCompleteOneRecord&_DigLib_UpdateDocLink_diglib=localhost:85&_DigLib_UpdateDocLink_diglibCode=1&_DigLib_UpdateDocLink_serverNumber=0&_DigLib_UpdateDocLink_databaseId=0&_DigLib_UpdateDocLink_countResultSearch=&_DigLib_UpdateDocLink_numberPage=1&_DigLib_UpdateDocLink_fromRecord=1&_DigLib_UpdateDocLink_idBiblioRecord=33072&_DigLib_UpdateDocLink_docID=&_DigLib_UpdateDocLink_selectSearch=search1&_DigLib_UpdateDocLink_whichSearchInFederate=&_DigLib_UpdateDocLink_notSearch=True&_DigLib_UpdateDocLink_methodToCall=viewCompleteOneRecord
  23. http://lms01.harvard.edu/F/VPM38HSR951KB8N5DYDQBQ3IFT6V4M6PXFREHFJ4NSH27XFNT2-20054?func=find-b&amp=&amp=&find_code=kon&request=ocm82543453&pds_handle=GUEST
  24. http://lawlib.shirazu.ac.ir:8080/web/guest/21?p_p_id=DigLib_UpdateDocLink&p_p_lifecycle=0&p_p_state=maximized&p_p_mode=view&_DigLib_UpdateDocLink_struts_action=%2Fext%2Fsearch%2FviewCompleteOneRecord&_DigLib_UpdateDocLink_docID=&_DigLib_UpdateDocLink_diglib=localhost%3A85&_DigLib_UpdateDocLink_diglibCode=1&_DigLib_UpdateDocLink_serverNumber=0&_DigLib_UpdateDocLink_databaseId=0&_DigLib_UpdateDocLink_countResultSearch=&_DigLib_UpdateDocLink_numberPage=1&_DigLib_UpdateDocLink_fromRecord=1&_DigLib_UpdateDocLink_notSearch=True&_DigLib_UpdateDocLink_selectSearch=search1&_DigLib_UpdateDocLink_numberPageFull=1&_DigLib_UpdateDocLink_methodToCall=viewCompleteOneRecord&_DigLib_UpdateDocLink_whichSearchInFederate=&_DigLib_UpdateDocLink_idBiblioRecord=1686&tabs1=نمايش%20کامل
  25. ناسیونالیسم، مهدی پیشوایی - مجله: «درسهایی از مکتب اسلام» دی ۱۳۶۷، سال ۲۸ - شماره ۹ برگ‌های ۳۹ تا ۴۳
  26. https://groups.google.com/g/sydjavanan/c/L072ng0GQXQ?pli=1
  27. «کتاب «دین‌سازان بی‌خدا» نوشته «دکتر مسعود انصاری»». بالاترین. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  28. «از بادیه‌شینی تا امپراتوری: فرایندای فرهنگ‌وز و تمدن‌تیز اسلام برای بشریة». melvyl.on.worldcat.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  29. «بازشناسی قرآن» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  30. «OSU Library Catalog». library.ohio-state.edu. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  31. «Rūz-i qiyāmat dar Islām». bobcat.library.nyu.edu. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  32. https://catalog.library.ucla.edu/vwebv/search?searchCode1=GKEY&searchType=2&searchArg1=ucoclc68621295
  33. «الله اکبر» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  34. http://orca.ocpl.org/uhtbin/cgisirsi/x/0/0/5/?searchdata1=228602801
  35. «Kūrūsh-i Buzurg va Muḥammad Ibn ʻAbd Allāh / Masʻūd Anṣārī (Duktur Rawshangar)». Beverly Hills Public Library. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  36. «Kushtārī-i 67 / Masʻūd Anṣārī». New York Public Library. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  37. انصاری، مسعود. نقش روحانیت در تاریخ معاصر ایران.
  38. http://www.torontopubliclibrary.ca/detail.jsp?Entt=RDM2763741&R=2763741
  39. انصاری، مسعود. پول خون.
  40. انصاری، مسعود. چرا مسلمان نیستم؟.
  41. http://lms01.harvard.edu/F/6ACLA4HSNFTX2EQ1SL5TSVGPLCEPGBKNMDYVBT2JF9EX5JS8SY-01802?func=find-b&amp=&amp=&find_code=kon&request=ocm45021662&pds_handle=GUEST%5Bپیوند+مرده%5D
  42. «تروُر در حکومت الهی / [نویسنده، کرت ولدان]». catalog.loc.gov. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۴.
  43. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۲۰.
  44. http://www.lib.ir/book/39740591/ناسیونالیسم-و-مبارزات-ضد-استعماری-کشورهای-آفریقای-شرقی-تانگانیکا-کنیا-اوگاندا-زنگبار/
  45. http://uwashington.worldcat.org/title/tashannujat-i-siyasi-pas-az-jang-i-duvum-i-jahani/oclc/08343250
  46. http://www.worldcat.org/title/masuniyatha-yi-qanuni/oclc/43489682&referer=brief_results
  47. http://catalog.princeton.edu/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?v1=25&ti=1,25&=&=&=&PID=tE5HKkjCNHeSB7HIJVRFzg7LBH&SEQ=20150512110242&SID=1
  48. http://utah-primoprod.hosted.exlibrisgroup.com/primo_library/libweb/action/display.do?tabs=detailsTab&ct=display&fn=search&doc=UUU_ALMA21297680190002001&indx=7&recIds=UUU_ALMA21297680190002001&recIdxs=6&elementId=6&renderMode=poppedOut&displayMode=full&frbrVersion=3&dscnt=0&frbg=&scp.scps=scope:(uu),scope:(UUU_ALMA),primo_central_multiple_fe&tab=everything&dstmp=1431183849539&srt=rank&mode=Basic&&dum=true&tb=t&vl(freeText0)=jinsi&vid=UTAH&gathStatIcon=true
  49. http://search.library.utoronto.ca/search?N=0&Nr=p_oclc_id:17668776
  50. http://catalog.glendalepubliclibrary.org/ipac20/ipac.jsp?index=UTILEX&term=62794929
  51. http://www.sudoc.abes.fr/CMD?DB=2.1&ACT=SRCHA&PRS=HOL&HLIB=751052201&IKT=8910&TRM=490922953&COOKIE=U10178,Klecteurweb,D2.1,Ec96b7ea8-57b,I250,B341720009+,SY,A\9008+1,,J,H2-26,,29,,34,,39,,44,,49-50,,53-78,,80-87,NLECTEUR+PSI,R75.181.0.218,FN
  52. http://uwashington.worldcat.org/title/afat-i-insani/oclc/27694400
  53. https://catalog.lib.uchicago.edu/vufind/Search/Results?type=StandardNumbers&lookfor=25580875
  54. انصاری، مسعود. پیمان زناشویی.
  55. http://www.icnc.ir/index.aspx?pid=966&metadataId=eb7ce01f-91f7-4f4f-9f75-0326d0bef31a
  56. http://findit.library.gwu.edu/item/2420296
  57. http://www.amazon.com/Psychology-Mohammed-Inside-Brain-Prophet/dp/142761279X/
  58. http://www.amazon.com/Modern-Hypnosis-Practice-Masud-Ansari/dp/0960798404/
  59. http://www.amazon.com/Treatment-Sexual-Deviations-Dysfunction-Hpnosis/dp/B00832NI7Y/
  60. http://www.amazon.com/Hypnotherapy-Smoking-Cessation-Masud-Ansari/dp/0960798420/
  61. http://www.amazon.com/Hypnotherapy-Treatment-Choice-Weight-Control/dp/9997170601/
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.