قتل غیرعمد

در حقوق ایران قتل و صدمات بدنی در صورتی عمد محسوب می‌شوند که شخص یا نیت انجام آن فعل را از قبل داشته یا فعل او نوعاً کشنده باشد. اگر فعل نوعاً کشنده باشد حتی اگر قصد قتل یا صدمه وجود نداشته باشد قتل عمد محسوب می‌شود و اگر فعل او به قصد صدمه زدن انجام شده باشد ولی کشنده نباشد ولی تصادفاً منجر به مرگ شده باشد قتل شبه عمد است. در قوانین ایران جنایات غیرعمد (در حقوق اسلامی هر فعلی که به تمامیت جسمانی انسان لطمه بزند جنایت نامیده می‌شود) به چهار صورت «شبه‌عمد»، «خطای محض»، «در حکم شبه‌عمد»، «در حکم خطای محض» تقسیم می‌شوند:

تصادفات رانندگی از مصادیق مهم قتل غیر عمد هستند . در این نوع قتل فرد مقصر به قصاص محکوم نمی‌شود بلکه به پرداخت دیه از جنبه حقوق فردی به وراث متوفی محکوم می‌شود، همچنین از جنبه عمومی جرم به جهت قصور انجام داده با حکم قاضی می‌تواند به مجازاتهایی مانند زندان یا جریمه نقدی محکوم شود .

مطابق ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود مسبب علاوه بر پرداخت دیه به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.

خطای محض

جنایت خطای محض زمانی اتفاق می‌افتد که شخص نه قصد انجام فعل را داشته و نه قصد لطمه رساندن اما به صورت کاملاً اتفاقی موجب قتل یا صدمه بر شخصی شده‌است «ماننده آنکه تیری را به قصد شکاری رها کند و به شخصی برخورد نماید».

در حکم خطای محض

جنایاتی که توسط اشخاص مجنون[2]، صغیر (پسران پیش از سن ۱۵ سال قمری و دختران پیش از نه سال قمری) یا در حال خواب اتفاق بیفتد.

جنایت شبه‌عمد

قتل شبه عمد زمانی است که جانی قصد کشتن شخص را نداشته و فعل او نیز نوعأ کشنده نبوده اما فعل منجر به قتل را با نیت قبلی انجام داده است. در ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی مثال‌های این نوع جنایت اینچنین ذکر شده‌اند «مانند آنکه کسی را به قصد تأدیب به نحوی که نوعأ سبب جنایت نمی‌شود بزند و اتفاقاً موجب جنایت گردد، یا طبیبی مباشرتاً بیماری را به طور متعارف معالجه کند و اتفاقأ سبب جنایت بر او شود».

• محمدهادی صادقی. حقوق جزای اختصاصی؛ جرایم علیه اشخاص، تهران: نشر میزان، هفتم، بهار ۱۳۸۴، شابک ‎۹۶۴−۵۹۹۷−۰۱−۱
• هوشنگ شامبیاتی، حقوق کیفری اختصاصی، تهران: ویستار، دوم ۱۳۷۴، شابک ‎۹۶۴−۵۵۰۷−۰۱−۴