فهرست حاکمان اموی عراق

فهرستی از حاکمان اموی عراق در زیر آمده‌است.

بررسی

در سده‌های میانه، عراق منطقه‌ای دربرگیرنده بخش‌های پایینی میانرودان بود و از دید اندازه و شکل تقریباً برابر با سرزمین بابل باستان بود که از شمال غربی به الجزیره، از شمال به آذربایجان از شمال شرقی به ناحیه جبال، از خاور به اهواز، از جنوب شرقی به دریای فارس (خلیج فارس) و در جنوب غربی به صحرای عربستان محدود بود.

در ساختار اداری خلافت اموی، سرزمین عراق در آغاز یک استان یگانه نبود. بلکه میان فرمانداران شهرهای پادگانیِ بصره و کوفه تقسیم می‌شد.

این دو شهر برای نخستین بار در سال ۶۷۰ میلادی زمانی که خلیفه معاویه بن ابی سفیان کنترل هر دو را به زیاد بن ابیه سپرد، با هم در یک استان جای گرفتند.

پس از مرگ زیاد دو شهر به‌طور جداگانه اداره شدند، اما خلفای بعدی باز به این ترکیب یگانه دست زدند و پس از زمان عبدالملک بن مروان، همهٔ عراق معمولاً در دست یک فرماندار در یک استان یگانه بود.

فرماندار عراق فردی نیرومند در رده‌بندی اداری دولت بنی امیه بود. افزون بر خود عراق، این فرماندار مسئولیت آن دسته از سرزمین‌های امپراتوری را نیز که نیروهای بصره یا کوفه گشوده بودندشان، به دوش داشت؛ از جمله اهواز، ناحیه جبال، فارس، کرمان، خراسان، سگستان، مکران، ایالت سند و جرجان

افزون بر این به وی اختیاراتی در استان‌های خاوری عربستان یعنی بحرین، یمامه و عمان نیز داده می‌شد.

روی‌هم‌رفته، این استان‌ها نزدیک به نیمی از کل امپراتوری را دربرمی‌گرفتند و بخش چشم‌گیری از درآمدی که از سوی دولت مرکزی در دمشق گردآوری می‌شد را تولید می‌کردند.

فرماندار قدرت گماشتن و برداشتن فرمانداران زیردست در هر یک از این شهرهای نام‌برده را داشت و هریک از فرمانداران زیردست وی، به جای خلیفه، مستقیماً به وی گزارش می‌دادند.

کسانی که به فرمانداری عراق گماشته می‌شدند، همگی در زمان تصدی مسئولیت خود در این استان اقامت می‌گزیدند.

در زمان زیاد بن ابیه، بصره و کوفه به عنوان پایتخت دوقلو نقش‌آفرینی می‌کردند و فرماندار در هر سالِ فرمانداری خود، در هر دو شهر نشیمن می‌گزید.

بعداً بصره به عنوان شهر اصلی استان، کوفه را کنار زد و تا پایان سده هفتم به عنوان مرکز فرمانداری نقش‌آفرینی کرد.

فرماندار پرآوازه حجاج بن یوسف ثقفی دستور ساخت شهرک پادگانی سومی را به نام واسط را داد که سپس از آن به عنوان محل اقامت خود تا پایان زندگی بهره برد.

پس از آن، واسط اغلب از سوی فرمانداران به عنوان محل اقامت اصلی‌شان استفاده می‌شد، اگرچه آنها به‌طور پراکنده به اقامت در شهرهای دیگر مانند کوفه و حیره نیز ادامه می‌دادند.

عراق تا سال ۷۴۹/۷۵۰، هنگامی که سپاهی عباسی واسط را محاصره کرد و واپسین فرماندار عراق، یزید بن عمر فزاری را وادار به تسلیم کرد، به عنوان یک استان اموی باقی ماند.

عباسیان پس از پیروزی بر بنی امیه، فرمانداری عراق را برهم زدند و روش گماشتن فرمانداران جداگانه برای مناطق جداگانه را از سر گرفتند.

فهرست فرمانداران

تنها نام فرماندارانی که همزمان کنترل بصره و کوفه را در دست داشتند در فهرست زیر آمده‌است.

Name Start End Nature of Termination Notes
None 661 670 n/a Basra and Kufa were under separate governors during this period[1]
Ziyad ibn Abihi 670 673 Died in office Appointed by the caliph Mu'awiyah ibn Abi Sufyan[2]
None 673 680 n/a Basra and Kufa were under separate governors during this period[3]
'Ubaydallah ibn Ziyad 680 684 Resigned Son of Ziyad ibn Abihi. Appointed by the caliph Yazid ibn Mu'awiyah[4]
None 684 691 n/a Iraq was outside of Umayyad control for most of the second fitna. From 686 to 691, the Zubayrid Mus'ab ibn al-Zubayr was in control of Basra and Kufa.[5]
691 693 n/a Basra and Kufa were under separate governors during this period[6]
Bishr ibn Marwan 693 694 Died in office Brother of the caliph 'Abd al-Malik ibn Marwan, who appointed him[7]
Al-Hajjaj ibn Yusuf al-Thaqafi 694 714 Died in office Appointed by 'Abd al-Malik ibn Marwan[8]
Yazid ibn Abi Kabshah al-Saksaki 714 715 Dismissed Appointed by the caliph al-Walid ibn 'Abd al-Malik[9]
Yazid ibn al-Muhallab al-Azdi and Salih ibn Abd al-Rahman 715 717 Dismissed Yazid was appointed governor for military and religious affairs and Salih was appointed governor in fiscal affairs by the caliph Sulayman ibn 'Abd al-Malik[10]
None 717 720 n/a Basra and Kufa were under separate governors during this period[11]
Maslama ibn 'Abd al-Malik 720 721 Dismissed Brother of the caliph Yazid ibn 'Abd al-Malik, who appointed him[12]
'Umar ibn Hubayra al-Fazari 721 724 Dismissed Appointed by Yazid ibn 'Abd al-Malik[13]
Khalid ibn 'Abdallah al-Qasri 724 738 Dismissed Appointed by the caliph Hisham ibn 'Abd al-Malik[14]
Yusuf ibn 'Umar al-Thaqafi 738 744 Dismissed Appointed by Hisham ibn 'Abd al-Malik[15]
Mansur ibn Jumhur al-Kalbi 744 744 Dismissed Appointed by the caliph Yazid ibn al-Walid[16]
'Abdallah ibn 'Umar 744 745 Dismissed Son of the caliph 'Umar ibn 'Abd al-'Aziz. Appointed by Yazid ibn al-Walid[17]
Al-Nadr ibn Sa'id al-Harashi 745 745 Resigned Appointed by the caliph Marwan ibn Muhammad[18]
Yazid ibn Umar al-Fazari 745 750 Killed Son of 'Umar ibn Hubayra. Appointed by Marwan ibn Muhammad[19]

منابع
  • همکاری‌کنندگان ویکی‌پدیا، «List of Umayyad governors of Iraq»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی ۱۶ اسفند ۱۳۹۹)
  1. Al-Tabari, v. 18: pp. 20-21, 70, 75-78, 87, 90, 92-93, 95
  2. Ziyad may have been given control of Kufa as early as 669. Al-Tabari, v. 18: pp. 96-97, 103, 164-67; Encyclopaedia of Islam, s.v. "'Ziyad b. Abihi" (I. Hasson); Shaban, p. 87
  3. Al-Tabari, v. 18: pp. 171, 179, 181-82, 187, 191, 198, 207; v. 19: p. 1
  4. Al-Tabari, v. 19: pp. 18, 90, 194, 200; v. 20: pp. 5-6; Encyclopaedia of Islam, s.v. "'Ubayd Allah b. Ziyad" (C. F. Robinson)
  5. Al-Tabari, v. 20: pp. 123, 176, 182 ff. ; v. 21: pp. 67, 83-84, 85 ff. , 118-22, 153, 168, 170, 171 ff. ; Encyclopaedia of Islam, s.v. "Mus'ab b. al-Zubayr" (H. Lammens-[Ch. Pellat])
  6. Al-Tabari, v. 21: pp. 191, 193, 212
  7. Al-Tabari, v. 21: 233-34; v. 22: pp. 3, 11, 13; Encyclopaedia of Islam, s.v. "Bishr b. Marwan" (L. Veccia Vaglieri); Shaban, pp. 101-02
  8. Al-Tabari, v. 22: pp. 12-13, 92, 175-76, 181, 186, 195; v. 23: pp. 13, 34, 71, 76, 115, 130, 139, 145, 148, 181, 183, 202, 214, 216-17; Encyclopaedia of Islam, s.v. "Al-Hadjdjadj b. Yusuf" (A. Dietrich); Shaban, pp. 102, 119
  9. Al-Tabari, v. 23: p. 217; Crone, p. 96
  10. Al-Tabari, v. 24: pp. 4-5, 29, 38, 60, 75; Encyclopaedia of Islam, s.v. "Muhallabids" (P. Crone); Shaban, pp. 127-28, 132-33
  11. Al-Tabari, v. 24: pp. 75, 88, 126
  12. Al-Tabari, v. 24: pp. 148, 162-3; Encyclopaedia of Islam, s.v. "Maslama b. 'Abd al-Malik b. Marwan" (G. Rotter); Shaban, pp. 136-37
  13. Al-Tabari, v. 24: pp. 163, 165, 167, 191; v. 25: p. 4; Encyclopaedia of Islam, s.v. "Ibn Hubayra" (J. -C. Vadet); Crone, p. 107; Shaban, pp. 137, 139
  14. There is some disagreement on the exact year of Khalid's appointment. Al-Tabari, v. 25: pp. 4, 7, 23, 28, 32, 44, 63, 68, 94, 96, 98-100, 110, 122-23, 130, 166, 172 ff. ; Encyclopaedia of Islam, s.v. "Khalid b. 'Abd Allah al-Kasri" (G. R. Hawting); Crone, p. 102; Shaban, pp. 139, 143
  15. Al-Tabari, v. 25: pp. 178 ff. , 187, 194; v. 26: pp. 35, 55, 65, 69, 125, 195 ff. ; Encyclopaedia of Islam, s.v. "Al-Thakafi" (G. R. Hawting); Shaban, pp. 143, 159
  16. Al-Tabari, v. 26: pp. 195 ff. , 219-20; Crone, p. 158; Shaban, p. 159
  17. 'Abdallah refused to accept his dismissal and became a rebel. Al-Tabari, v. 26: pp. 219-20; v. 26, pp. 12 ff. ; Encyclopaedia of Islam, s.v. "'Abd Allah b. 'Umar b. 'Abd al-'Aziz" (K. V. Zettersteen); Shaban, pp. 159, 161-62
  18. Al-Nadr was never able to effectively establish his rule in Iraq and eventually returned to Syria. Al-Tabari, v. 26: pp. 12 ff. , 23-24, 27; Crone, p. 144; Shaban, pp. 161-62
  19. While Yazid was appointed in 745, it took two years and several military campaigns for him to secure his hold over the country. Al-Tabari, v. 27: pp. 24-26 52, 56-57, 92, 123, 133, 185 ff. , 191-92; Crone, p. 107
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.