عبدالرحمان برومند

وی پس از پایان دوران دبیرستان درس خود را در رشته حقوق قضایی در دانشگاه تهران پی گرفت و پس از فارغ‌التحصیلی در سال ۱۳۲۹ هجری شمسی (۱۹۵۰ میلادی) برای ادامه تحصیل عازم سوئیس شد و دکترای حقوق خود را در سال ۱۳۳۵ هجری شمسی (۱۹۵۶ میلادی) از دانشگاه ژنو دریافت نمود.

موضوع رساله دکتری او بررسی و حل تضاد بین اصل حاکمیت ملی و تعهدات بین‌المللی یک دولت ملی بود. وی این موضوع را در چارچوب تشکیل بازار مشترک اروپائی فولاد و زغال‌سنگ، که نطفه آنچه امروز اتحادیه دول اروپایی است، بررسی نمود که پس از ارائه آن استادان از او دعوت به عمل آوردند تا به عنوان کارشناس حقوقی در مراجع بین‌المللی مشغول به کار شود ولی وی بازگشت و خدمت به وطن را ترجیح داد.[1]

دوران دانش اندوزی عبدالرحمن برومند مقارن بود با نهضت ملی شدن نفت به رهبری دکتر محمد مصدق. برومند دل به اصول نهضت ملی سپرد و از رهروان راه مصدق شد و پس از بازگشت از اروپا به صف یاران وی در جبهه ملی ایران پیوست. در سال ۱۳۳۹ خورشیدی (۱۹۶۰ میلادی) دو بار از سوی جبهه ملی نامزد نمایندگی مجلس شورای ملی از اصفهان شد اما هر دو بار از انتخاب او جلوگیری به عمل آمد. بار دوم در واکنش به مداخله کارگزاران دولتی در امر انتخابات به ایراد سخنرانی‌های صریح و آزادی‌طلبانه علیه دستگاه حاکم پرداخت و در پی تظاهرات چندین هزار نفری مردم به سود او و علیه انتخابات فرمایشی سازمان امنیت وی را شبانه بازداشت و روانه تهران ساخت. وی ناچار به سکونت در تهران شد و در آن شهر به وکالت دادگستری مشغول شد.

در سال ۱۳۴۲ (۱۹۶۳ میلادی) برومند به عضویت شورای جبهه ملی انتخاب شد اما اختناق از این پس چنان شدید شد که عملاً امکان فعالیت سیاسی از میان رفت. برومند و دوستانش که اعتقادی به مبارزه مسلحانه نداشتند انزوای سیاسی را بر هرگونه همکاری با استبداد ترجیح دادند. اواخر سال ۱۳۵۶ بار دیگر جبهه ملی به فعالیت و تجدید سازمان پرداخت و دکتر برومند به عضویت شورای مرکزی برگزیده شد.[2]

شاپور بختیار که خود سه ماه پس از دکتر برومند به قتل رسید در مراسم یادبود وی در پاریس (۷ اردیبهشت ۱۳۷۰) گفت: «تردیدی نیست که برومند فدای افکار و معتقدات خود شد. من او را از چهل سال پیش که آغاز آشنایی ما بود، تا ساعتی پیش از مرگش، در ایمان و اعتقادش به دمکراسی و حاکمیت ملی ثابت قدم دیدم. برومند درس از خودگذشتگی و ایثار و پایداری به همه کسانی داد که به‌خاطر ایده‌آلی مبارزه می‌کنند.»[3]

وی در همه حال به بختیار وفادار ماند و از معدود اعضای شورای جبهه ملی بود که مقاومت بختیار را در مقابل آیت‌الله خمینی و حکومت مذهبی تأیید کرد و به حمایت از وی برخاست. زمانی که شورای جبهه ملی عضویت بختیار را به علت قبول نخست‌وزیری لغو نمود، دکتر برومند در اعتراض به این تصمیم شورا را ترک کرد.

دکتر حبیب لاجوردی در پروژه تاریخ شفاهی ایران از عبدالرحمان برومند نقل می‌کند:[4]

... جبهه ملی یک جبههٔ ملی ضد دینی نبود. یک جبهه ای بود که هم آدم مذهبی توی آن بود و هم آدم غیر مذهبی … و اصلاً در سازمان جبهه ملی ایران چیزی بنام مذهب مطرح نبود. چون ما یهودی عضو جبهه ملی داشتیم، ارمنی جزو جبهه ملی داشتیم، انحصار نداشت به یک دین معینی، زردشتی داشتیم، جبهه ملی ایران بود. این چیزی که آقای خمینی اینجا در پاریس به من گفت شما چرا اسم آن را نمی‌گذارید جبهه ملی اسلامی؟ گفتم «این یک حشو قبیح است. برای اینکه ما اولاً مملکت ایران مردم آن مسلمان هستند، ما هم مثل بقیه مردم مسلمان هستیم. گذشته از آن ایران غیر مسلمان هم دارد، و آنها هم صاحب این مملکت هستند و حق دارند که در سرنوشت این مملکت دخالت کنند.

در بهمن ماه ۱۳۵۷ برومند به فرانسه اعزام شد تا مقدمات ملاقات بختیار و خمینی را فراهم سازد. این ملاقات هرگز صورت نگرفت زیرا خمینی آن را مشروط به استعفای بختیار از مقام نخست‌وزیری کرده بود. شرطی که برای بختیار پذیرفتنی نبود چون وی دیدار با خمینی را به عنوان نخست‌وزیر لازم می‌دانست نه به‌عنوان یک شهروند عادی. هنگام سقوط دولت بختیار، برومند در پاریس بود و بدینگونه آن سفر کوتاه مبدل به اقامت دائم شد.

برومند به لطف ثروت موروثی خود و همسرش «پریدخت کازرانی» زندگی می‌کرد و با ورود بختیار به پاریس در مرداد ۱۳۵۸ برومند آپارتمان شخصی خود را در اختیار وی قرار داد. این همان آپارتمانی بود که در ۲۵ تیر ماه ۱۳۵۹ مورد حمله انیس نقاش و همدستانش قرار گرفت. نقاش مأمور قتل بختیار بود ولی یک پلیس و زنی از همسایگان خانه کشته شدند.

نهضت مقاومت ملی ایران در ۱۴ مرداد ۱۳۵۹ در همان خانه در مخالفت با جمهوری اسلامی پی‌ریزی شد. برومند خود آرمان سیاسیش را بدین شرح بیان می‌کرد «حاکمیت ملی و استقرار آن در مملکت هدف نهضت مقاومت ملی ایران است مفهوم حاکمیت ملی این است که مردم در داخل کشور از آزادی و دموکراسی بهره‌مند باشند و در صحنه بین‌المللی از استقلال. منظور از دموکراسی حکومت اکثریت است با رعایت کلیه حقوق سیاسی و اجتماعی اقلیت به نحوی که اقلیت مجال و امکان اکثریت شدن را داشته باشد. این هدف جدیدی نیست. هدف میهن پرستان و آزادیخواهان مملکت قبل از جنبش مشروطیت نیز همین بود.»

دکتر عبدالرحمن برومند روز پنجشنبه ۲۹ فروردین ماه ۱۳۷۰ (۱۸ آوریل ۱۹۹۱) در مقابل آسانسور ساختمانی در پاریس که آپارتمان مسکونی وی در آن قرار داشت با ضربات کارد به قتل رسید. ترور رئیس هیئت اجرائی نهضت مقاومت ملی ایران را از نخستین اقدامات، سلسله اقدامات جمهوری اسلامی برای حذف مخالفین در خارج از کشور شمرده‌اند و مقدمه ترور بنیانگذار این نهضت، شاپور بختیار، دانسته‌اند که سه ماه بعد در تاریخ ۱۵ مرداد ۱۳۷۰ برابر ۶ اوت ۱۹۹۱ رخ داد. نهضت مقاومت ملی ایران، هدف از قتل عبدالرحمن برومند را محرومیت حزب از توانایی رهبری وی و کاهش میزان تأثیرگذاری آن بر معادلات سیاسی ایران پس از ترور بختیار اعلام کرد.[3][5][6][7][8][9][10][11][12]

لادن برومند و رؤیا برومند دختران وی به یاد پدرشان و برای تحقق اهدافش بنیاد عبدالرحمن برومند را در سال ۱۳۸۰ تأسیس کردند و تلاش می‌کنند تا از طریق آموزش و تقویت فرهنگ مردم سالاری و اشاعه اندیشه حقوق بشر به تأمین عدالت و استقرار دموکراسی و ثبات آن در ایران کمک کنند.[13] در همین راستا در سال ۲۰۰۹ جایزه حقوق بشر بنیاد لخ والسا را دریافت کردند.[14]

1. وبگاه نهضت مقاومت ملی ایران
2. وبگاه بنیاد عبدالرحمن برومند
3. پروژه تاریخ شفاهی ایران