سهم

از نظر حقوقی که سهامدار در سرمایه شرکت دارد

• سهام سرمایه‌ای — که می‌توان آنرا در دو گروه دسته‌بندی کرد:
  • سهام عادی — که به دارندهٔ خود، حق اعمال رأی در مجامع عمومی شرکت را داده، و سود تقسیم‌شده در شرکت را دریافت می‌کند.[2] سهام عادی عموماً بخش عمده‌ای از سهام منتشر شده را تشکیل می‌دهد. دارندگان سهام عادی (سهام‌داران) صاحبان اصلی مؤسسه هستند. هر سهام‌دار عادی در مقابل هر سهم، یک حق رای دارد و می‌تواند در اداره و کنترل نمودن مؤسسه از طریق حق رای خود، دخالت کنند. سهام عادی فاقد سود تضمین شده هستند و در صورتی که مؤسسه سود تحصیل کند، در سود مؤسسه سهیم خواهند بود.[3]

• • سهام ممتاز — که معمولاً حق رأی نداشته، اما در دریافت سود سهام، نسبت به سهامداران عادی، در اولویت قرار دارد. سود سهام ممتاز، درصد ثابتی از مبلغ اسمی سهام ممتاز است، که میزان آن از قبل مشخص‌شده و در اختیار مجمع نیست. سود سهام ممتاز، باید قبل از سود سهام عادی پرداخت شود، حتی اگر شرکت به هر دلیل ورشکسته شود.[4]

• سهام انتفاعی:سهم انتفاعی وقتی مصداق دارد که به دلیل استهلاک سهام که در قانون ایران از آن به عنوان استهلاک سرمایه یاد شده است [5]، ارزش اسمی سهم با استفاده از اندوخته‌های اختیاری یا سود قابل تقسیم به صاحب آن پرداخت شود.

؛ از نظر ماهیت آورده

• سهام نقدی:در قانون فرانسه به کسانی که آورده نقدی یعنی پول به شرکت می‌آورند سهم نقدی اختصاص داده می‌شود.این سهام با پرداخت یک چهارم مبلغ آن قابل صدور است [6].
• سهام غیرنقدی:به کسانی که آورده غیرنقدی به شرکت می‌آورند سهم غیرنقدی اختصاص داده می‌شود.این سهم در صورتی صادر می‌شود که آورده راجع به آنها به طور کامل تسلیم شده باشد [7] .

؛ سایر انواع سهام

• سهام مؤسس: سهام مؤسس سهامی است که در ازای زحمات مؤسسان پس از تصویب مجمع عمومی به آن‌ها داده می‌شود. دارندگان این نوع سهام، در اداره امور شرکت حقی ندارند و فقط پس از پرداخت سهام، بهره‌ای به آن‌ها تعلّق می‌گیرد.به بیان دیگر مزیت قابل انتقالی است که صاحب آن، به دلیل ارائه خدمات در تاسیس شرکت سهامی از قسمتی از منافع شرکت یا هنگام تصفیه شرکت از قسمتی از دارایی اضافه بر سرمایه باقی‌مانده شرکت برخوردار می‌شود.

؛ از نظر شکل

• سهام با نام — سهم بانام سهمی است که در ورقه راجع به آن نام صاحب سهم گفته شده باشد یا در دفتر سهام شرکت ثبت شده باشد.در واقع هم می‌شود روی ورقه سهم که دارای شماره مخصوص است نام دارنده آن را ذکر کرد و هم به این اکتفا کرد که سهم با نام است و نام صاحب آن در دفتر سهام شرکت آورد [8].

• سهام بی نام — حقوق صاحبان سهم بی‌نام ناشی از ورقه سهم است که به صرف قبض و اقباض قابل انتقال به دیگری است و هیچ گونه تشریفات دیگری برای اعتبار انتقال آن ضرورت ندارد.از آنجا که این نوع سهم، به صورت سند در وجه حامل تنظیم میگردد ، بنابراین کسی که سند در ید او باشد ، مالک آن شناخته می‌شود، مگر خلاف آن ثابت گردد [9]، گم شدن یا سرقت آن تابع مقررات قانون تجارت راجع به اسناد در وجه حامل است [10].اگر ما بخواهیم سادگی استفاده از این نوع سند را بررسی کنیم در میابیم که راحتی استفاده از آن مانند استفاده از پول است و این انتقال تنها با قبض و اقباض صورت میگیرد .

• سهام با حقّ چند رای: سهام با حق چند رای، سهامی است که حق رأی آن بیش از سهام عادی است و در مجامع عمومی شرکت، هر قطعه آن بیش از یک رأی دارد.
• سهام جایزه : سهام جایزه یکی از انواع سهام است. هنگامی که شرکت سهامی، از ذخایر اندوخته فراوانی برخوردار باشد، می‌تواند بخشی از آنرا از راه انتشار سهام جایزه در وجه سهامداران کنونی خود، به سرمایه تبدیل کند.  معمولاً پس از جایزه در وجه سهامداران کنونی خود، به سرمایه تبدیل کند.  معمولاً پس از انتشار سهام جایزه، با توجه به تعداد سهام منتشرشده، قیمت سهام شرکت در بازار، کاهش پیدا می‌کند. با این حال، برای آنکه نرخ سود قابل تقسیم به ازای هر سهم تغییری نکند، پس از چندی قیمت سهم افزایش می‌ یابد و سهام داران با توجه به افزایش تعداد سهام خود، منافع بیشتری به دست خواهند آورد در سهام جایزه؛ سهام اضافی بدون دریافت هزینه به سهام داران داده می شود. در واقع  اینها درآمد انباشته شده شرکت هستند که در قالب سود سهام داده نمی شوند، اما به سهام آزاد تبدیل می شوند.
  
• سهام ترجیحی : سهام ترجیهی بخشی از سهام شرکت است که در راستای برنامه‌های خصوصی‌سازی به کارکنان شاغل در آن شرکت واگذار شده است.
• سهام عدالت : فروش تسهیلات بخشی از سهام شرکت‌های دولتی معین، به اقشار پایین درآمدی جامعه است. به زبان دیگر، می‌توان آن را نوعی یارانه، تلقی کرد.
• سهام مدیریتی : البته ممکن است سهمی در عین حال در دو یا چند تقسیم بندی قرار بگیرد مثلاً سهام سرمایه‌ای، بانام و ممتاز [11] .

• نزدک
• فارکس
• بورس اوراق بهادار

• دکتر خادمی ،مهدی ،همه چیز درباره سهام ،انتشارات مرکز اطلاع رسانی بورس ؛چاپ سوم ،1389
• مهران‌فر، محمدرضا. آشنایی با مفاهیم بورس اوراق بهادار، چاپ اول. تهران: نشر چالش، ۱۳۸۷. شابک ‎۹۷۸−۹۶۴−۲۵۲۲−۰۶−۴
• یاری، محمدحسن. آکسفورد بورس: اولین دیکشنری بازار بورس اوراق بهادار تهران، چاپ اول. تهران: مؤسسهٔ انتشاراتی مرکز فکر، ۱۳۸۶. شابک ‎۹۶۴−۲۶۴۹−۱۷−۹
• ستوده تهرانی، حسن. حقوق تجارت (جلد دوم). تهران: دادگستر، ۱۳۸۲.
• اسکینی، ربیعا. حقوق تجارت شرکتهای تجاری: شرکتهای سهامی عام و خاص (جلد دوم). تهران: سمت، ۱۳۸۰. شابک ‎۹۶۴−۴۵۹−۲۶۱−۱
• بهکیش، محمدمهدی. اقتصاد چیست؟، چاپ دوم. تهران: نشر نی، ۱۳۸۱.
• (فارسی) آموزش بورس نشر نی، ۱۳۸۷.