سرطان خون

سرطان خون یا چنگار خون یا لوسمی یا لوکمیا (به انگلیسی: Leukemia یا Leukaemia) گروهی از انواع سرطان است که معمولاً از مغز استخوان شروع می‌شود و باعث شکل‌گیری تعداد زیادی گلبول سفید غیرطبیعی می‌گردد.[1] این گلبول‌های سفید خونی به صورت کامل تشکیل نشده‌اند و به آن‌ها بلاست یا سلول‌های لوکمی یا سرطان خون گفته می‌شود.[2] نشانه‌های این بیماری شامل مشکلات خونریزی و کبودشدگی، احساس خستگی شدید، تب و خطر افزایش عفونت می‌شود.[2] این نشانه‌ها به دلیل نبودِ سلول‌های خونی طبیعی ایجاد می‌شوند.[2] تشخیص این بیماری با استفاده از آزمایش خون و بیوپسی مغز استخوان صورت می‌گیرد.[2]

بیماری خون
مقایسه سلول‌های خون فرد مبتلا به سرطان خون و فرد سالم
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
تخصصخون‌شناسی
آی‌سی‌دی-۱۰C91-C95
آی‌سی‌دی-9-CM208.9
آی‌سی‌دی-اُ:۹۸۰۰–۹۹۴۰
دادگان بیماری‌ها7431
سمپD007938

در حالی که عامل اصلی و واقعی بیماری سرطان خون ناشناخته است؛ اما دانشمندان و پزشکان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در این بیماری نقش دارند.[3] عوامل خطر شامل مواردی همچون سیگار کشیدن، پرتو یونی، برخی مواد شیمیایی (از قبیل بنزین)، سابقهٔ شیمی‌درمانی و نشانگان داون می‌شود.[3][4] افرادی که در خانوادهٔ خود سابقهٔ بیماری سرطان خون را داشته‌اند، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان خون قرار دارند.[4] استفاده از حشره کش‌های خانگی احتمال ابتلای کودکان به سرطان خون را ۴۷ درصد و لنفوم را ۴۳ درصد افزایش می‌دهند. مطالعات محققان مدرسه بهداشت عمومی بوستون آمریکا نشان می‌دهد که تأثیر مخرب آفت کش‌ها بر بدن کودکان بیشتر از بزرگسالان است؛ زیرا سیستم ایمنی کودکان هنوز به‌طور کامل رشد نکرده‌است و نمی‌تواند سم زدایی کند.[5]

چهار نوع اصلی سرطان خون: لوسمی حاد لنفوئیدی (ALL)، لوسمی حاد میلوئیدی (AML)، لوسمی مزمن لنفوئیدی (CLL) و لوسمی مزمن میلوئیدی (CML). همچنین انواع دیگری هم هستند که رواج کمتری دارند.[4][6] سرطان خون بخشی از یک گروه وسیع‌تر به نام نئوپلاسم است که شامل خون، مغز استخوان و سیستم لنفوئیدی می‌شود که به تومورهای بافت‌های خون‌ساز و لنفوئیدی معروف هستند.[7][8]

درمان این بیماری شامل ترکیب‌هایی از روش‌های شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، درمان هدفمند، پیوند مغز استخوان و همچنین مراقبت تسکینی می‌شود. انواع خاص بیماری سرطان خون با انتظار هوشیارانه درمان می‌شود.[4] خون یا فرآورده پلاکتی و همچنین کلینیک درد ممکن است مورد نیاز باشد.[2] این امکان وجود دارد که مراقبت تسکینی «با» یا «بدون» تلاش برای کنترل بیماری لازم باشد.[9] موفقیت در درمان به نوع سرطان خون و سن شخص بستگی دارد. نتیجه درمان در کشورهای توسعه‌یافته بهبود یافته‌است.[6] میانگین میزان بقای پنج ساله در ایالات متحده ۵۷٪ است.[10] در کودکان کمتر از پانزده سال، میزان بقای پنج ساله بیش از ۶۰٪ تا ۸۵٪ است که این امر به نوع سرطان خون بستگی داردو در مردان و زنان بالغ بین ۴۰‎٪ تا ۵۰‎٪ است.[11] در افرادی که دچار لوسمی حاد هستند و بعد از پنج سال از سرطان رهایی می‌یابند، امکان بازگشت سرطان نامحتمل است.[11]

در سال ۲۰۱۲ سرطان خون در ۳۵۲ هزار نفر در سراسر دنیا ایجاد شد و از این میان باعث مرگ ۲۶۵ هزار نفر گردید.[6] این بیماری معمول‌ترین نوع سرطان در میان کودکان است که سه چهارم موارد سرطان خون در کودکان اتفاق می‌افتد و همگی از نوع لوسمی لنفوبلاستی حاد (ALL) است. اما تقریباً ۹۰٪ انواع سرطان خون در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود که انواع لوسمی حاد میلوئیدی (AML) و لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) معمول‌ترین انواع در بزرگسالان می‌باشند.[4] این بیماری در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر اتفاق می‌افتد.[6]

نشانه‌ها

نشانه‌های نمادین لوکمی موارد زیر می‌باشند: اختلالات خونی که با رنگ پریدگی و سستی یا خستگی مشخص می‌شود، کبودی پوست، تهوع، لثه‌های متورم و خونین در دوره‌های مختلف، تب خفیف (۳۸/۵ درجه سانتی گراد). غده‌های لنفاوی متورم (با اینکه غده‌ها نه دردناک و نه قرمز می‌باشند). درد استخوان، خونریزی شدید و پی در پی از بینی به صورت رقیق همراه با لخته‌های نرم متعاقب آن سرگیجه و کاهش تدریجی وزن.

علائم عمده سرطان خون عبارتند از:

درد استخوان: سلول‌های بدخیم در مغز استخوان ساخته می‌شوند، بنابراین درد خفیف تا شدید در استخوان‌ها میتواند نشانه ای از لوکمی باشد.

ورم غدد لنفاوی: گردن، زیر بغل، کشاله ران و مناطق دیگر بدن را جهت پیدا کردن ورم قابل توجه، اما بدون درد غدد لنفاوی بررسی کنید. برای غدد در طول یک عفونت طبیعی است که متورم شوند، اما باقی ماندن در این حالت و یا رشد روز به روز می‌تواند نشانه‌ی لوسمی و یا لنفوم باشد.

خونریزی غیرمعمول: خونریزی غیرعادی از بینی، لثه، روده، ریه و یا حتی سر ممکن است نشانه کمبود پلاکت و مشکلات انعقاد خون و نوع حاد سرطان خون باشد.

بثورات پوستی: لوسمی پوست یا بثورات، ناشی از سندروم شیرین هستند که معمولاً با سرطان خون در ارتباط است. لوسمی پوست تقریباً همیشه طوری به نظر می‌رسد که در زیر پوستتان یک توده قرار دارد و این توده شروع به رشد می‌کند و گاهی شبیه پلاک می‌شود.

از سوی دیگر، بثورات سندروم شیرین به نظر خشن و قرمز می‌آیند، درست شبیه یک واکنش آلرژیک. اگرچه بثورات در تمام بیماری‌ها از نظر خارش و اندازه مشترک هستند، اما راش‌های مرتبط با سرطان خون روز به روز گسترش می‌یابند و رشد می‌کنند.

خستگی و ضعف: شایع‌ترین علامت انواع سرطان خون است و به دنبال کمبود گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود و ترکیبی از خستگی‌های جسمی را به وجود می‌آورد. خستگی ناشی از سرطان خون به مرور زمان میل به وخیم‌تر شدن دارد.

تنگی نفس: این علامت نتیجه کم خونی و یا در موارد نادر نتیجه وجود توده در قفسه سینه است. افراد مبتلا در این شرایط برای تنفس دچار مشکل جدی می‌شوند و ممکن است راه رفتن کوتاه مدت هم برایشان زجرآور باشد. تنگی نفس همچنین می‌تواند در اثر سرطان ریه باشد.

کبودی خود به خودی و طولانی مدت: کبودی‌های بدون دلیل ممکن است نشانه سرطان خون باشد. این کبودی‌ها ممکن است در هر جای بدن وجود داشته باشند، اما بیشتر در پا‌ها و دست‌ها دیده می‌شوند.

لثه‌های متورم: معمولاً یکی از بارزترین نشانه‌های ابتلا به بیماری لوسمی حاد است. لوسمی یک نوع سرطان خون است که باعث تولید غیرطبیعی و بیش از حد سلول‌های سفید خونی می‌شود.

احساس پف کردن: یکی از نشانه‌های نوع مزمن لوسمی، بزرگ شدن طحال است که ممکن است منجر به کاهش اشتهای فرد مبتلا شود، زیرا به دلیل فشار وارده از سمت طحال به معده، فرد احساس سیری می‌کند و مواد غذایی کمتری مصرف می‌نماید.

درد در قسمت بالایی سمت چپ شکم: بزرگ شدن طحال ناشی از سرطان خون منجر به درد شدید در شکم می‌شود. از آنجا که طحال در قسمت چپ و بالای شکم قرار گرفته است، درد در این ناحیه احساس می‌شود.

تب یا لرز: بی‌قراری و لرز معمولاً در یک‌چهارم افراد مبتلا به لوسمی حاد دیده می‌شوند. در اغلب موارد، تب مکرر درجه پایین نشانه عفونت و ضعف سیستم ایمنی است که ممکن است ناشی از سرطان خون باشد.

تعریق شبانه: این نوع تعریق آن‌قدر زیاد است که بستر فرد خیس می‌شود.

سردرد ضربان دار: این نشانه اگرچه معمول نیست، اما ممکن است نشانه کم خونی ناشی از لوسمی و یا یک مشکل تهدیدکننده حیات مانند خونریزی سر باشد.

رنگ پریدگی شدید: رنگ پریدگی غیرمعمول ممکن است نشانه‌ای از کم خونی در نوع حاد لوسمی و در برخی انواع مزمن آن باشد.

نشانه‌هایی همانند علائم لوکمی می‌توانند در افرادی که از اختلالات گوناگون دیگری رنج می‌برند نیز ظاهر شوند. پزشکان وقتی به لوکمی مشکوک می‌شوند که نشانه‌ها نمادین آن با بزرگی لوزه در سنین بالای ۱۸ سال رخ دهد به طوری که فرد نیاز مبرم به جراحی لوزه پیدا خواهد کرد. هنگامی شک بیشتر می‌شود که سلول‌های سفید سرطانی در لام خون محیطی دیده شود. تشخیص با آزمایش مغز استخوان قطعی می‌شود.

انواع
گویچه‌های سفید تراریخته در سرطان خون مزمن.

لوسمی بر اساس نوع گویچه سفید خون که دچار تراریختگی (ترانس‌ژن) و سرطان شده به دو دسته تقسیم می‌شود:

  • لنفوئیدی یا لنفوبلاستی: این نوع لوسمی سلول‌های لنفاوی یا لنفوسیت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد که بافت‌های لنفاوی را می‌سازند. این بافت جزء اصلی سیستم ایمنی بدن است و در قسمت‌های مختلف بدن از جمله غدد لنفاوی، طحال یا لوزه‌ها یافت می‌شود.
  • میلوئیدی یا مغز استخوانی: این نوع لوسمی سلول‌های مغز استخوانی را تخت تأثیر قرار می‌دهند. سلول‌های مغز استخوان شامل سلول‌هایی است که بعداً به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و سلول‌های پلاکت ساز تبدیل می‌شوند.

همچنین هر دو دسته لوسمی به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شوند لذا چهار نوع کلی لوسمی داریم لوسمی مزمن میلوئیدی، لوسمی حاد میلوئیدی، لوسمی مزمن لنفوئیدی و لوسمی حاد لنفوئیدی (ALL, CLL, AML, CML)

آسیب‌شناسی

پزشکان علت دقیق لوسمی را نمی‌دانند. به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در بوجود آمدن این بیماری نقش داشته باشند. مانند هر سرطان دیگری، عامل مستعد و پیشتاز در ایجاد لوسمی به هم خوردن نظم تقسیم سلولی است. پژوهش‌های انجام شده روند بدخیمی بیماری لوسمی را به این عوامل ارتباط می‌دهند:

  • ژنتیک: ناهنجاری‌های ژنتیکی نقش بسیار مهمی در رشد لوکمی در بدن دارد. برخی بیماری‌های ژنتیکی مثل سندرم داون، احتمال ابتلا به لوکمی را بالا می‌برد.
  • قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونیزه کننده و برخی مواد شیمیایی خاص: افرادی که در معرض پرتوهای شدید قرار گیرند مانند بازماندگان بعد از حملات اتمی یا رویدادهای رآکتورهای هسته‌ای، احتمال دچار شدن به لوکمی در آن‌ها بیشتر است. قرار گرفتن در معرض برخی موادشیمیایی خاص مانند بنزن نیز می‌تواند احتمال ابتلا به لوکمی را افزایش دهد.
  • نارسایی سیستم ایمنی طبیعی بدن
  • سن در میان بزرگسالان: آمادگی ابتلا به لوسمی با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. افراد بالای ۵۵ سال باید بیشتر مراقب علایم هشدار دهنده این بیماری باشند. با این حال لوسمی می‌تواند کودکان را هم در هر سنی گرفتار کند ولی بیشتر در سنین سه تا چهار سال اتفاق می‌افتد.

روند تشخیص

بیماری می‌تواند با شتاب یا به کندی پیشرفت کند. نزدیک ۲۵ درصد گونه‌های لوکمی در جریان یک معاینه بالینی معمولی و پیش از اینکه نشانه‌ها بیماری ظاهر شوند تشخیص داده می‌شوند. پزشکان معمولاً لوکمی مزمن را با آزمایش خون ساده قبل از شروع علائم تشخیص می‌دهند. روند تشخیص می‌تواند دربرگیرنده موارد زیر باشد:

  • آزمایش جسمی: شناسایی نشانه‌های فیزیکی و جسمی لوکمی مثل رنگ‌پریدگی ناشی از کم خونی، و ورم غده‌های لنفاوی، کبد یا طحال
  • آزمایش خون: شمارش تعداد گلبول‌های سفید یا پلاکت‌های خون
  • آزمایش سیتوژنتیک: این آزمایش تغییرات ایجاد شده در کروموزوم‌ها، ازجمله وجود کروموزوم فیلادلفیا را بررسی می‌کند.
  • آزمایش نمونه مغزاستخوان

برای تأیید تشخیص لوکمی و تعیین نوع و میزان پیشرفت آن در بدن، نیاز به آزمایش‌های بیشتر است.

درمان

در سال‌های اخیر، با به کارگیری داروهای ضد سرطان مؤثرتر، طول عمر بیماران مبتلا به لوکمی افزایش پیدا کرده‌است. این داروها موجب فروکش کردن نشانه‌های بیماری می‌گردند به طوریکه نشانه‌ها در جریان درمان بیماری بدتر نمی‌شود و حتی بیماران تا اندازه‌ای درمان می‌شوند. درمان لوسمی بستگی به نوع لوسمی، وضعیت بیماری در شروع درمان، سن، سلامت عمومی و چگونگی واکنش بیمار به نوع درمان دارد که گاهی منجر به سلامت کامل این بیماران می‌شود. از مهم‌ترین عوامل در بهبود بیماری برخوردار بودن بیمار از روحیه بالا جهت مقابله با این بیماری است.

شیوه درمان این بیماری می‌تواند شامل موارد زیر نیز باشد:

  • شیمی درمانی
  • پرتو درمانی
  • پیوند مغز استخوان و پیوند سلول‌های بنیادی که در این روش مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان سالم جایگزین می‌شود تا بیمار بتواند مقادیر بالای داروهای شیمی درمانی یا پرتودرمانی را دریافت کند.

یافته‌های اخیر محققان دانشگاه کرنل نشان داد که با استفاده از فناوری نانولوله می‌توان سلول‌های سرطانی موجود در جریان خون را به دام انداخت. آزمایشگاه مایل کینگ این دانشگاه روی سلول‌های سرطانی تحقیق می‌کند و اخیراً از نانولوله‌های هالویسایت (HNT) به عنوان نانوساختاری برای به دام اندازی سلول‌های تومور موجود در خون استفاده کرده‌است، این سلول‌ها موجب گسترش سرطان در بدن می‌شوند.[12] این دستاورد علمی موجب شده‌است تا امیدهای زیادی برای درمان انواع مختلف سرطان ایجاد شود.

نشریه نیچر نتایج یک مطالعه پزشکی در مورد لوسمی میلوئید مزمن (CML) که از نادرترین انواع سرطان خون است را منتشر و اعلام کرد که ترکیب یکی از داروهای دیابت با داروهای استاندارد درمان سرطان خون، در درمان بهتر بیماران مؤثر است. در این مطالعه ۲۴ بیمار مبتلا به CML که به درمان‌های رایج پاسخ نداده بودند، با ترکیب داروی ضد دیابت پیوگلیتازون و داروهای رایج شیمی درمانی، مجدداً درمان شدند. پس از ۱۲ ماه بیش از ۵۰ درصد داوطلبان بهبود یافتند و بیماری ۳ نفر پس از گذشت ۵ سال عود مجدد نداشت و ظاهراً درمان شده بود.[13]

بتازگی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) داروی جدید درمان سرطان خون را تأیید کرد. این دارو Empliciti نام دارد و محصول شرکت‌های دارویی Bristol-Myers و AbbVie است و سیستم ایمنی بدن را به گونه‌ای تربیت می‌کند که با سخت‌ترین نوع بیماری سرطان خون مبارزه کند.[14]

منابع
  1. "Leukemia". NCI. Retrieved 13 June 2014.
  2. "What You Need To Know About™ Leukemia". National Cancer Institute. 2013-12-23. Retrieved 18 June 2014.
  3. Hutter, JJ (Jun 2010). "Childhood leukemia". Pediatrics in review / American Academy of Pediatrics. 31 (6): 234–41. doi:10.1542/pir.31-6-234. PMID 20516235.
  4. "A Snapshot of Leukemia". NCI. Retrieved 18 June 2014.
  5. آفت کش‌ها علت افزایش 47 درصدی ابتلای کودکان به سرطان خون . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  6. World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. pp. Chapter 5.13. ISBN 9283204298.
  7. Vardiman, JW; Thiele, J; Arber, DA; Brunning, RD; Borowitz, MJ; Porwit, A; Harris, NL; Le Beau, MM; Hellström-Lindberg, E; Tefferi, A; Bloomfield, CD (Jul 30, 2009). "The 2008 revision of the World Health Organization (WHO) classification of myeloid neoplasms and acute leukemia: rationale and important changes". Blood. 114 (5): 937–51. doi:10.1182/blood-2009-03-209262. PMID 19357394.
  8. Cătoi, Alecsandru Ioan Baba, Cornel (2007). Comparative oncology. Bucharest: The Publishing House of the Romanian Academy. p. Chapter 17. ISBN 973-27-1457-3.
  9. Hesdorffer, Candis Morrison, Charles S. [i.e. L.?] (2011). Johns Hopkins patients' guide to leukemia. Sudbury, Mass.: Jones and Bartlett Learning. p. 109. ISBN 978-1-4496-1889-6.
  10. "SEER Stat Fact Sheets: Leukemia". National Cancer Institute. 2011.
  11. American Cancer Society (02/03/2014). "Survival rates for childhood leukemia". Check date values in: |date= (help)
  12. به دام اندازی سلول‌های سرطان خون با نانولوله . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  13. درمان نادرترین سرطان خون با داروی دیابت
  14. تأیید جدیدترین داروی سرطان خون . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  • لوکمی (سرطان خون) به زبان ساده؛ دکتر احمد محمودآبادی، انتشارات کردگاری، شابک: 7-15-2736-964-978 فهرست کتاب

  • Kinzler KW, Vogelstein B (2002)Genetic Basis of Human Cancer.McGraw-Hill
  • Kurzrock R, Talpaz M (1999) Molecular Biology in Cancer Medicine.Pearson education, Harlow
  • Lakshmi MS, Sherbet GV (1997)Genetics of Cancer: Genes Associated With Cancer Invasion, Metastasis and Cell Proliferation. Academic Press , London.
  • McDonald F, Ford CHG (1997)Molecular Biology of Cancer.Springer-Verlag New York, Incorporated
  • [نشانه های خاموش سرطان خون:

https://web.archive.org/web/20191002140708/https://article.tebyan.net/]

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.