زین‌العابدین تقی‌یف

حاجی زین‌العابدین تقی‌اف (به ترکی آذربایجانی: Hacı Zeynalabdin Tağıyev) (تولد۱۱۹۹ هـ. ش، باکو - وفات ۱۳۰۰ هـ. ش، مرداکان در نزدیکی باکو) سرمایه‌دار خیر خواه و فرهنگ دوست آذربایجانی اهل باکو. وی در خانواده‌ای فقیری متولد شد و پس از پرداختن به شغل‌های متعدد و مشکل توانست در صنعت نوپای نفت اطراف باکو سرمایه‌گذاری کند. با پیشرفت این صنعت وی نیز به یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌داران باکو و قفقاز مبدل شد و ثروتی هنگفت به دست آورد. علاوه بر فعالیت‌های اقتصادی، تقی اف به امور خیریه و فعالیت‌های فرهنگی علاقه‌مند بود. او سرمایه چندین روزنامه ترکی آذربایجانی‌زبان در جمهوری آذربایجان را تأمین کرد و کمک‌های مالی فراوانی به روزنامه‌های فارسی و ترکی آذربایجانی‌زبان چاپ داخل و خارج از ایران مثل تربیت، اختر، حبل‌المتین و مظفری می‌کرد. او چندین مدرسه به سبک جدید در باکو و قفقاز احداث کرد و مبالغ هنگفتی به مدارس داخلی ایران، از جمله مدرسه رشدیه، اهدا کرد. در کتابی با عنوان سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران از او به عنوان یکی از افرادی که در دویست سال اخیر تأثیر زیادی بر اقتصاد ایران داشته نام برده شده‌است.[3]

زین‌العابدین تقی‌اف
حاجی زین‌العابدین تقی‌اف
زادهٔ۲۵ ژانویه ۱۸۲۳,[1] يا ۱۸۲۱ يا ۱۸۳۸[2]
باکو, جمهوری آذربایجان
درگذشت۱ سپتامبر ۱۹۲۴
مرداکان، نزدیک باکو, جمهوری آذربایجان
همسر(ها)زینب تقی‌یوا (†?)
سونا تقی‌اف

دوران کودکی و نوجوانی

وی در خانواده‌ای فقیر چشم به دنیا گشود. پدر تقی‌اف کفش دوز بود و او مادرش را در سن ۱۰ سالگی از دست داد. او از دوران کودکیش خوددار و زحمتکش بود. در ۱۰ سالگی پدرش وی را نزد بنایی برد تا از او بنایی یاد بگیرد. در ۱۲ سالگی وی می‌توانست سنگ بتراشد و در ۱۵ سالگی بنایی نماید. مدتی بعد وی به عنوان استاد ماهر و سرکارگر شناخته شد. در ۲۰ سالگی دیگر مباشری در زمینهٔ سنگ تراشی و عمران شروع به فعالیت نمود. آز آنجایی که سابقهٔ کاری در ساخت و ساز داشت، بعداً بر ساخت خانه‌ها و موسسات خویش شخصاً نظارت می نمود.[4]

فعالیت تجاری

تقی‌اف بعداً به تجارت و فعالیت در عرصهٔ صنعت سبک پرداخت و در هر دو به موفقیت دست یافت. پس از مدتی وی صاحب مغازه‌ها و موسسات تولیدکننده مبدل گردید. وی همچنین یکی از کارآفرینانی بود که نفت باکو را از طریق دریای خزر و خط راه آهن قفقاز صادر می‌کردند. وی به عنوان صنعتگر با فعالیت‌ها و اقدامات هدفمند خود، از زمرهٔ نخستین صنعتگران ملی محسوب می‌شود که استثمار اقتصاد جمهوری آذربایجان را مختل نموده‌اند.[5]

صنعت نفت و حمل و نقل

در سال ۱۸۷۲، هنگامی که زمین‌های نفت خیز به حراج گذاشته شدند، تقی‌اف نیز زمینی به اجاره گرفت که، بعداً از آن نفت استخراج گردید و با این روش آرزوهای وی واقعی شدند. بعد شرکت نفتی به نام «حاجی زین‌العابدین تقی‌اف» را دایر نمود. پس درآمدهای تقی‌اف بیشتر گشت و وی چند کارخانهٔ تولید نفت خریداری کرد. در سال ۱۸۹۶، شرکت نفتی وی با تولید نفت ۳۲ میلیون پودی (۵۱۲ کیلوگرام) به بالاترین شاخص رسید.[6]

صنعت بافندگی

در سال ۱۸۹۷، تقی‌اف با فروش میادین نفتی خود به یکی از شرکت‌های نفتی بریتانیایی، در عرصهٔ غیر نفتی شروع به فعالیت نمود. کارخانهٔ بافندگی باکو که از سوی وی تأسیس شد، اقدامی آغازگر در راستای تولید پنبه در آذربایجان به حساب می‌آید. وی با هدف تأمین کارخانهٔ بافندگی با مواد اولیه، مزارعی برای کاشت پنبه در ناحیه «یولاخ» خرید و در سال ۱۹۰۹ در شهرستان «جواد» کارخانهٔ تصفیه پنبه تأسیس نمود.

صنعت ماهیگیری

تقی‌اف با سرمایه‌گذاری هنگفتی در زمینه صنعت ماهیگیری، در سال ۱۸۹۰ صاحب شیلات‌ها گردید. وی جهت برای نگهداری از آبزیان، یک کارخانه یخچال، یک کارخانه یخ ساز و یک کارخانهٔ چلیک در «مخاچ‌قلعه» تأسیس نمود.

املاک

معمار «جوزف گوسلاوسکی» با سفارش حاجی زین‌العابدین تقی‌اف طی سه سال (۱۸۹۵ الی ۱۸۹۷) کاخ شاهانه‌ای در مرکز باکو برای وی ساخته است. هر یک از چهار نما و گنبدهای بزرگ روی بام توجه‌ها را از دور به خود جذب می‌کنند. این کاخ هم از نظر نمای ظاهری و نیز طراحی داخلی به عنوان یکی از زیباترین بناهای شهر باکو تلقی می گردد.

نیکوکاری

حاجی زین‌العابدین تقی‌اف در کنار این کارها به امور خیریه نیز می پرداخت. وی در سال ۱۹۰۱ مبلغی ۳۰۰ هزار مناتی جهت ساخت اولین مدرسهٔ دخترانه در باکو اعطا نمود. بنابر برخی منابع ساخت این مدرسه را همسر وی خانم «سنا» پیشنهاد داده بود. این تنها مدرسهٔ دخترانه در سراسر منطقهٔ ماورای قفقاز بود. تقی‌اف در سرتاسر روسیه به آگاهی بخشی خود معروف بود. این نیز تصادفی نبود. بیانیهٔ اکتبر دولت پس از انقلاب سال ۱۹۰۵ در روسیه، موجب شد تا امور فرهنگی و آموزشی در سرتاسر کشور زنده شود. در هر جای کشور موسسات خیریه بنیاد تأسیس و چاپ روزنامه‌ها و مجلات آغاز گردید. حاجی زین‌العابدین تقی‌اف به عنوان یک خیّر در تأسیس این موسسات نقش آفرنی می نمود. اولین موسسهٔ خیریه، «بنیاد خیریهٔ مسلمان» بود که در سال ۱۹۰۵ به تأسیس رسیده بود. علاوه بر این، وی در تأسیس بنیادهای خیریه نظیر «نشر و معارف» و «نجات» نقش بسزایی ایفا نموده‌است.

از اینکه آن روزگار، زندان در جزیره «نارگین» قرار داشت، نزدیکان زندانیان به سختی می‌توانستند به آنجا بروند و از آن‌ها بازدید بنمایند. به همین خاطر آن‌ها جهت تسهیل مشکلشان به حاجی زین‌العابدین تقی‌اف مراجعه نمودند. وی جهت رفع این مشکل مردم اسیاب پنج طبقه خود واقع در محوطه شهر باکو را برای تأسیس زندان اهدا نمود.

مرگ

پس از اشغال آذربایجان توسط شوروی در ۲۸ آوریل سال ۱۹۲۰، وضعیت دگرگونی یافت. اموال ثروتمندان و مردم به نفع دولت مصادره شد و روشنفکران آذربایجانی مورد تعقیب قرار گرفتند. به خواهش مردم آذربایجان، «نریمان نریمانف» یکی از مقامات وقت فرصتی برای انتخاب ملک به حاجی زین‌العابدین تقی‌اف داد. وی از میان ملک‌های خود که، دولت مصادره کرده بود، باغ خویش واقع در «مردکان» را برگزید.

وی در ۱ سپتامبر سال ۱۹۲۴، در سن ۱۰۱ سالگی درگذشته و ۴ سپتامبر تدفین شد. آدم‌های زیادی از باکو و اطراف آن جهت حضور در مراسم به خاکسپاری وی تشریف آورده بودند.

زندگی شخصی

حاجی زین‌العابدین تقی‌اف دو بار ازدواج نموده بود. اولین بار با دختر عموی خود خانم «زینب» مزدوج شده و حاصل این ازدواج دو پسر و یک دختر شده بود. دومین همسر وی خانم «سنا» دختر ژنرال معروف «بالاکیشی بیگ عربلینسکی» بوده‌است که، حاصل این ازدواج نیز سه دختر و دو پسر شده بود.

نشان‌ها و جوایز
  • نشان «استانیسلاو مقدس»
  • نشان «شیر خورشید»

اطلاعات جالب

حاجی زین‌العابدین تقی‌اف طی سفر خود به کشور آلمان در یکی از رستوران‌ها با پرداخت ۱۰۰ سالهٔ هزینهٔ غذاهایی که خورده بود، با مدیر این رستوران به توافق جالبی رسیده‌بود. به موجب این توافق، قرار بود در خلال ۱۰۰ سال پیشرو، بخاطر اینکه هزینه مشتریان آذربایجانی این رستوران، از سوی حاجی زین‌العابدین تقی‌اف قبلاً پرداخت شده‌است، دریافت نشود.

نگارخانه

منابع
  1. (روسی) Baku Oil and Oil Magnates by Pari Mirzayeva. Vyshka. ۹ اوت ۲۰۰۲, #۳۲. Retrieved 24 December 2007
  2. Stories of Taghiyev: Baku's Most Renowned Oil Baron بایگانی‌شده در ۱ آوریل ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine by Manaf Suleymanov. Azerbaijan International. Summer ۲۰۰2 (10.2). Retrieved 25 December 2007
  3. «انتشار کتاب سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۶ مه ۲۰۱۵.
  4. «وب سایت رسمی بنیاد ترجمه وابسته به کابینه وزیران جمهوری آذربایجان: انسان ارزشمند و یا نیکوکار صادق». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۷.
  5. «تاریخچه کوتاه زندگی تقی‌اف». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۷.
  6. «درباره حاجی زین‌العابدین تقی‌اف، میلیونر و نیکوکار آذربایجانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۷.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ زین‌العابدین تقی‌یف موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.