حکمت و حکومت
حکمت و حکومت کتابی از مهدی حائری یزدی فقیه و فیلسوف شیعه ایرانی است که در آن نظریه خود مبنی بر اشتقاق حکومت از حکمت را تحلیل و تئوری معروف به وکالت مالکان شخصی مشاع را بیان می‌کند. او در این کتاب با نقدی درون‌مذهبی بر حکومت دینی و نظریه ولایت سیاسی فقیه از نظریه وکالی بودن حکومت و مشروعیت دمکراتیک دولت جانبداری می‌کند. بر اساس نظریه حائری افراد جامعه نسبت به کشور خود نوعی مالکیت شخصی مشاع دارند و اداره آن را به وکالت از خود به شخص حاکم واگذار کرده‌اند.
| نویسنده(ها) | مهدی حائری یزدی |
|---|---|
| کشور | انگلیس |
| زبان | فارسی |
| موضوع(ها) | فلسفه سیاسی فلسفه اسلامی |
| ناشر | شادی |
تاریخ نشر | ۱۹۹۴ |
یکی از نتایج برآمدن واژه حکومت از واژه حکمت که در این کتاب تشریح می‌شود این است که حکومت به معنی تدبیر و رایزنی خردمندانه در امور کشور است و هرگز به معنای امر کردن و فرمان دادن به زیردستان نیست.[1]
حائری یزدی در کتاب حکمت و حکومت نخستین محققی است که به رد نظریه ولایت فقیه می‌پردازد.[2] مصطفی محقق داماد از جایگاه این کتاب در حوزه فلسفه اسلامی به زبان فارسی با عبارت «جمهوری نو یا تالی مدینه فاضله فارابی» یاد می‌کند.[3]
جمله‌ای از کتاب
خلاصه کلام این است که نه از مفهوم نبوت و نه از مفهوم امامت، هیچ ایما واشاره‌ای به تشکیل یک نظام سیاسی که مسئولیت اجرای تکالیف را بر عهده بگیرد استنباط نمی‌شود، تنها این خود مردم و مکلفین اند که باید همانگونه که در تدبیر بهزیستی خود و خانواده خویش می‌کوشند به همان نحو، فرد اکمل واصلح جامعه خود را که احیانا پیامبر ویا امام است شناسائی کرده و برای زمامداری سیاسی کشور خود انتخاب نمایند.... آئین کشور داری نه جزوی از نبوت است و نه در ماهیت امامت که همه دانائی است، مدخلیت دارد.[4]
نقدها
این کتاب هرگز در ایران اجازه انتشار نیافته‌اما به‌طور گسترده‌ای توزیع شده و مورد نقدها و بررسی‌های فراوانی قرار گرفته‌است. یکسال پس از انتشار این کتاب در اولین شماره فصلنامه حکومت اسلامی متعلق به دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری مقاله‌ای از عبدالله جوادی آملی با عنوان منتشر شد که متضمن نقدهایی بر کتاب حکمت و حکومت بود. در شماره بعدی این فصلنامه پاسخی از سوی حائری یزدی به این مقاله و جوابی از سوی جوادی آملی منتشر شد. از دیگر نقدهایی که بر این کتاب شده می‌توان به محمد مؤمن عضو مجلس خبرگان رهبری در کتاب «حکومت حکیمانه: نقد نظریه حکمت و حکومت»[5] و آیت‌الله سید عباس حسینی قائم مقامی در کتاب «قدرت و مشروعیت»[6] اشاره کرد. یکی از بهترین نقدهایی که در مورد این کتاب نوشته شده یک سری دو جلدی بنام (حکمت حکومت) است که توسط رئیس فرهنگستان علوم اسلامی، سید محمدمهدی میرباقری است.
جستارهای وابسته
- وکالت مالکان شخصی مشاع
- مهندسی سیاست
پیوند به بیرون
منابع
- مالکیت مشاع مردم در حکومت مصطفی محقق داماد، روزنامه ایران، ۱ خرداد ۱۳۸۵
- Perseverance and honor: Interview with Abbas Amir-Entezam Fariba Amini, Payvand.com
- پیام حائری دعوت به نقد فراگیر بود مصطفی محقق داماد، روزنامه ایران، ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۵
- حائری یزدی، مهدی. حکمت و حکومت مجله حکومت اسلامی شماره ۱ ص ۹۹.
- محمدمهدی بهداروند، محمد مؤمن قمی. حکومت حکیمانه: نقد نظریه حکمت و حکومت. صبح میثاق، ۱۳۸۴، شابک ۹۶۴−۸۳۰۸−۱۶−۰
- سید عباس حسینی قائم مقامی. قدرت و مشروعیت. تهران: سوره مهر، ۱۳۷۹، ISBN 964-471-597-7