حمزه میرزا
ابوالفتح سلطان حمزه میرزا (زاده ۱۵۶۶ – درگذشت ۶ دسامبر ۱۵۸۶ میلادی) پسر شاه محمد خدابنده صفوی و مهدعلیا خیرالنساء بیگم بود.
| سلطان حمزه میرزا | |
|---|---|
| ولیعهد امپراتوری صفوی نایب‌السلطنه | |
| سلطنت | ۲۸ ژوئیه ۱۵۷۹ – ۶ دسامبر ۱۵۸۶ |
| پیشین | خیرالنساء بیگم |
| جانشین | ابوطالب میرزا |
| زاده | ۱۵۶۶ هرات، امپراتوری صفویه |
| درگذشته | ۶ دسامبر ۱۵۸۶ گنجه، امپراتوری صفوی |
| همسر(ان) | اغلان پاشا خانم صفیه بیگم فخرجهان خانم پرنسس تیناتین |
| فرزند(ان) | اسماعیل میرزا حیدر میرزا |
| دودمان | خاندان صفوی |
| پدر | محمد خدابنده |
| مادر | خیرالنساء بیگم |
| دین و مذهب | شیعه |
حمزه میرزا در هرات متولد شد. در سال ۱۵۷۳ م شاه طهماسب یکم، او را به فرمانداری هرات تعیین کرد. محمد میرزا که خود از هرات به شیراز منتقل شده بود نسبت به دوری پسرش حمزه میرزا نا آرام بود و این دلتنگی را به شاه طهماسب یکم گزارش داد. شاه طهماسب هم به جای حمزه میرزا، عباس میرزا را به فرمانداری هرات برگزید. عباس میرزا در آن زمان ۱/۵ سال داشت.[1]
پس از تاجگذاری شاه محمد خدابنده، مهدعلیا خیر نساء بیگم همسر شاه که به نیابت شاه اکثر امور مملکتی را در دست گرفته بود، حمزه میرزا را که ۱۱ ساله بود به نیابت سلطنت (ولیعهدی یا به اصطلاح آن زمان وکالت دیوان اعلی) منصوب کرد.[2] امیران قزلباش ترکمان و تکلو در به ولیعهدی رساندن، حمزه میرزا نقش بسزایی داشتند.[3]
جنگ چلدر
در نبرد چلدر هنگامی که به قزوین خبر رسید که لشکر عثمانی گرجستان و شروان را تصرف کرده‌است، مهد علیا (خیرالنساء بیگم) (همسر شاه ایران) که زمام امور کشور را در دست داشت، فرمان گردآوری سپاه داد و به همراه پسر ارشد خود حمزه میرزا (ولیعهد) و گروهی از سران دولت و امرای قزلباش به قصد سد کردن راه قشون عثمانی، مسیر آذربایجان را پیش گرفتند و در قره‌باغ توقف کردند.[4]
جنگ تیرپل
نبرد تیرپل رزمی بود که در سال ۱۵۸۳ میلادی و مابین دو سپاه یکی حکومت مرکزی صفویه (شاه محمد خدابنده) به فرماندهی میرزا سلمان جابری اصفهانی و حمزه میرزا و دیگری به فرماندهی علی‌قلی‌بیگ گورکان شاملو و به حمایت عباس میرزا (بعداً شاه عباس یکم) روی داد. در این نبرد قلعه هرات توسط شاه محمد خدابنده محاصره شد. نتیجه نبرد و محاصره قلعه هرات، مصالحه علی‌قلی‌بیگ گورکان شاملو و شاه محمد خدابنده بود.[5]
همسران
حمزه میرزا در ابتدا با اغلان پاشا خانم از نواده بهرام میرزا ازدواج کرد. میرزا سلمان جابری اصفهانی برای نزدیکی به خانواده سلطنتی، دختر خود را به عقد حمزه میرزا (ولیعهد) در درآورد. حمزه میرزا با دخترانی به نام‌های تیناتین و فخر جهان به ترتیب فرزندان الکساندرخان و سیمون‌خان امرای گرجستان نیز به صلاحدید میرزا سلمان جابری اصفهانی ازدواج کرد.[6]
مرگ
در سال ۱۵۸۵ ترکان عثمانی اقدام تازه‌ای را علیه صفویان آغاز کردند و تبریز را تسخیر کردند اما فاقد منبع غذایی برای ادامه نبرد بودند و به همین دلیل شهر را ترک کردند. حمزه میرزا شروع به آماده سازی برای جنگ با عثمانی و پس گرفتن تبریز کرد اما با شورش امرایی از قزلباش (شاملو و استاجلو) روبه‌رو شد. وی به سختی شورش را سرکوب کرد. در نتیجه دسیسه امیران قزلباش از جمله استاجلو‌ها و شاملوها که توسط او سرکوب شده بودند در نواحی گنجه به قتل رسید. بعد از مرگ حمزه میرزا برادر کوچکش ابوطالب میرزا از طرف امرای قزلباش ولیعهد صفوی شد.
منابع
- نصرالله فلسفی (۱۳۹۱)، «جلد اول»، زندگانی شاه عباس اوّل، به کوشش فرید مرادی.، تهران: انتشارات نگاه، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۵۱-۷۲۶-۷
پانویس
- زندگانی شاه عباس اول، فلسفی، 38
- زندگانی شاه عباس اول، فلسفی، 63
- زندگانی شاه عباس اول، فلسفی، 66
- زندگانی شاه عباس اول، فلسفی، 72
- زندگانی شاه عباس اول، فلسفی، ۹۰، ۹۱، ۹۲
- زندگانی شاه عباس اول، فلسفی، 87