جیریا

براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت آن ۲٬۴۶۲ نفر (۷۹۳ خانوار) برآورد شده‌است.

فرش جیریا، از کیفیت و اصالت بالایی برخوردار است.[1] بانوان روستای جیریا تبحری خاص در بافت قالی دارند، تلاش چند صد ساله مردان و زنان این روستا نام تجاری فرش ساروق را رقم زده‌است، به‌طوری‌که تجار کشورهای اروپایی و آمریکایی با برند ساروق آشنا هستند.[2] طراحی نقشه، نقش‌بندی و رنگ‌بندی بافته‌های اهالی این روستا به قدری چشم‌نواز است که می‌توان ساعت‌ها بدون خستگی به این هنر که حاصل دسترنج زنان و دختران این روستاست نگریست، اما چه حاصل که انگیزه و امید بافندگان این روستا نیز در حال از بین رفتن است.[3] متأسفانه با وجود اینکه یک خانواده برای بافت فرش ممکن است یک سال یا بیشتر وقت صرف کرده و همه هزینه‌های مالی برای بافت فرش و حتی آسیب‌های جسمی را تحمل کند، اما در نهایت دلالان و واسطه‌گران این دسترنج یکساله را به قیمت واقعی آن نمی‌خرند، اهالی روستای جیریا به ویژه زنان و دختران در وضعیت خوب اقتصادی به سر نمی‌برند، آن دسته از فرش‌های دستبافت جیریا هم که خریداری شده، به اسم ساروق به بازار عرضه می‌شود و این امر پذیرفتنی نیست.[3] این شرایط نیازمند رسیدگی است، در صورت عدم توجه مسئولان و سرمایه‌گذاری مسلماً فرش باکیفیت جیریا از دست خواهد رفت.[3]

تراکم بالای فرش جیریا یکی از ویژگی های مهم آن است. بیشتر این فرش ها در ۱۶۰رج و گاه تا ۲۰۰ رج هم بافته می شود. این تراکم باعث شده که این فرش به نام «فرش آهنین» هم معروف شود. این سفتی و استحکام به حدی است که وقتی روی آن راه می روید، تفاوتش را با فرش های دستبافت دیگر کاملا احساس می کنید. این ویژگی عمر این فرش ها راهم بالا می برد. فرش هایی که علاوه بر استحکام، به دلیل نقش های متنوع و زیبایشان مثل مهرجوو شاه عباسی زینت بخش خانه های بسیار شده اند. بافت فرش جیریا را بیشتر زن و مردان بافنده باتجربه بر عهده دارند، بافندگانی که با رعایت اصول فنی و هنری، بافته دستشان محصول صادراتی درجه یک است

چطور می بافند؟

بافته های تماشایی

تولید کنندگان فرش جیریا مواد اولیه بافت فرش شان را از شهرستان قم تهیه می کنند؛ چون معتقدند خامه های فعلی موجود در بازار اراک کیفیت سابق را ندارد. بافت فرش جیریا همان مراحل بافت فرش های معمولی را دارد.

دار و چله کشی: برای بافت قالی چیریا اول باید دار قالی برپا شود، دار قالی های جیریا، مثل بیشتر قالی های ایرانی، عمودی است. بعد از دار قالی نوبت به «چله کشی» می رسد، چله کشی در واقع همان نصب تار و پودها روی دار است که نخ های پشمی یا ابریشمی روی آن ها گره می خورد. چله کشی با توجه به ابعاد و رج شمار قالی انجام می شود و بنابراین برای هر نوع قرش متفاوت است.

کوجی بندی و هاف گذاری: بعد از مرحله چله کشی نوبت به کوجی بندی با کجوبند می رسد. کجوو سیل های چوبی یا فلزی است که از آغاز تا پایان بافت قالی بر روی دار باقی می ماند که برای نظم دادن به تارها و برای جدا کردن تارهای زیر و روی قالی استفاده می شود. بعد از کوجی بندی نوبت به هاف گذاری می رسد. هاف میل های کمتر از کوجی است که آن هم روی دار نصب می شود و با عقب و جلو بردن هاف چله ها جابه جا می شوند.

زنجیره بافی: بعد از کوجی بندی و هاف گذاری، نوبت به زنجیره بافی می رسد زنجیره بافی با یک رشته نخ در اول و آخر دار قالی انجام می شود تا بعد از اتمام بافت فرش از هم گسیخته و پاره نشود

بافت فرش: بعد از تمام این مراحل نوبت به بافت فرش می شود که تمام آن ها بر اساس نقشه انجام می شود. بافندگان فرش جیریا در استان مرکزی معتقدند برای بافت این فرش باید حتما از نقشه های اصیل قالی استفاده شود.

مرغوب و زیبا

وقتی صحبت از مرغوبیت فرش اراک می شود منظور بسیاری همین فرش های جیریا است که در بازار با نام ساروق هم شناخته می شود. در واقع عنوان این فرش، از نام روستایی می آید که فرش در آنجا بافته می شود. این روستا تقریبا ۶۰ کیلومتر با اراک فاصله دارد و سال هاست بافندگانش چنان فرش مرغوبی می افتد که نامشان از سطح استان و کشور هم بالاتر رفته است.

چه بخریم؟

ساروق و پشتی

فرش جیریا انواع مختلفی دارد و بیشتر بر اساس اندازه و نقش نام گذاری می شود. در انتخاب محصولات جیریا، هم می توانید سراغ قالی بروید و هم پشتی.

جامونه با تنوعی چشم گیر در موارد پیشنهادی، دست شما را در انتخاب بهترین گزینه درباره اجاره مبله تهران باز می گذارد

نقش ها: فرش جیریا، نقش های مختلفی دارد که از معروف ترین آنها با نام لچک ترنچ، مهرجو، شاه عباسی، دسته گلی، تک بته و مرغ ماهی خوار شناخته می شود. این نقشه ها توسط هنرمندان خبره طراحی می شود.

شش متری: بزرگترین اندازه فرش های جیریایی، قالیچه های شش متری است که در اندازههای ۳۱۲ در ۲۰۸ سانتیمتر بافته می شوند.

خرک: کوچکترین فرش این منطقه به «خرک» معروف است که در اندازههای ۱۳۶ در ۶۴ سانتیمتر بافته می شود. این نوع فرش را بعضی با نام زر چار که هم می شناسند.

ذرع و نیم: «ذرع و نيم» فرشی است که توسط جیریایی ها در قطعات ۱۵۶ در ۱۰۴ سانتیمتر بافته می شود و در قطع همان قالیچه های معمولی است.

دو ذرعی: قالی های دو ذرعی هم در اندازه ۲۰۸ متر در ۱۳۵ سانتیمتر بافته می شوند، این فرش، کمی از قالیچه های معمولی بزرگترند و در کنار فرش های ذرع و نیمی محبوب ترین قالی های جیریایی هستند. قیمت انواع قالی و فرش های جیر یا بسته به اندازه آنها متفاوت است و البته قطعا قیمت مواد اولیه تهیه آن، در قیمت نهایی فرش تاثیرگذار است. قیمت این فرش ها از ۱۵ میلیون تومان شروع شده و تا ۴۰ میلیون تومان هم در بازار معامله می شوند.

پشتی: علاوه بر عنوان این قالی ها، پشتی های جیریایی هم محبوبیت خودشان را دارند، پشتی های جیریایی به صورت جفتی بافته شده و به فروش می رسند که بیشتر در اندازه های ۸۰ در ۶۰ می توانید آنها را تهیه کنید

• «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.