تیله
تیله یا تشله یا گوله توپ توپُر کوچکی از جنس شیشه است که معمولاً داخل آن رگه های شیشهٔ رنگی قرار داده شده است. این توپ شیشه‌ای وسیلهٔ بازی «تشر» یا تیله بازی است.انواع تیله شاه تیله و تیله کهکشان و تیله گاوی و تیله فلزی و تیله سنگی و تیله گلدونه است.....(ممکن است نوع دیگری هم وجود داشته باشد)
پیرامون واژه
نام این توپ در لهجه‌های مختلف فارسی و در نقاط مختلف ایران متفاوت است. اما متداول‌ترین نام آن همان تیله است که گاهی «گلوله» یا گلول گفته می‌شود.در زبان لکی به آن گولو و به بازی آن گلوون میگویند در اورامان به آن «بیل» و به بازی آن «بیلانی» میگویند. در ایلام (شهرستان آبدانان) به آن «فِنگ (fəŋ)» گفته می‌شود. در شهر اهواز نیز به آن «فِنگ» میگویند. در لار به آن «مایه» گفته می‌شود. در کرمانشاه به آن تَشیله و در همدان «تِشِله» میگویند. در خراسان به آن «تُشْله» یا «توشْله» یا «تیشْله»[1] گفته می‌شود. در تبریز به آن «مازی» میگویند. در ایلام «گُلو» و چاله‌ای که باید ابتدا گلو را در آن انداخت «نِگِر» نام دارد. در سقز به آن «کَللا» و به بازی آن «کَللا مِشان» میگویند. در سنندج به آن «هل مات» و به بازی آن «هل ماتان» میگویند. در اصفهان به آن «گولی» و به بازی آن «گولی بازی» و در گلستان هم به ان «توشنه» وبه ان بازی « توشنه بازی» میگویند.در لامرد فارس به تیله‌ها هل و به بازی هل بازی گفته و در میان افراد بزرگسال محبوبیت زیادی داشته و در فصل زمستان و بهار زمان اوج این بازی است.
تاریخچه
احتمالاً تیله‌های اولیه در تمدن دره سند (در پاکستان کنونی) ساخته شده‌اند. این تیله‌ها گوی‌های شیشه‌ای یا سنگی یا گِلی ساده‌ای بودند.[2] در مقبره‌های مصر باستان و سرخپوستان آمریکا و اهرام تمدن آزتک‌ها نیز گوی‌های گِلی یافت شده‌است.[3]
تیله بازی
تیله بازی یا تشیره انواع بازی تفریحی با تیله است. باید با غلتاندن و زدن تیله‌ها به هم و حرکت دادنشان آن‌ها را از محدودهٔ خاصی خارج کرد.
جستارهای وابسته
منابع
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تیله موجود است. |
- «تیله بازی | دانشنامه فرهنگ مردم ایران | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۰۶.
- Serious Marbles: History, Seriousmarbles website
- Marble History بایگانی‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine, Thinkquest website