تنگنا (فیلم ۱۳۵۲)
تنگنا فیلمی ایرانی به کارگردانی امیر نادری و محصول سال ۱۳۵۲ است.
| تنگنا | |
|---|---|
 | |
| کارگردان | امیر نادری |
| تهیه‌کننده | علی عباسی |
| نویسنده | امیر نادری، محمدرضا اصلانی |
| بازیگران | سعید راد نوری کسرایی عنایت بخشی شهرزاد مهری ودادیان حسن زارعی |
| موسیقی | اسفندیار منفردزاده خواننده فریدون فروغی ترانه سرا فرهاد شیبانی |
| فیلم‌بردار | جمشید الوندی |
| تدوین‌گر | مهدی رجاییان |
تاریخ‌های انتشار | ۱۳۵۲ |
مدت زمان | ۸۸ دقیقه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
داستان فیلم
در یک سالن بیلیارد چند قمارباز حرفه‌ای به بازی مشغولند. علی خوشدست (سعید راد) و سه برادر: اکبر (عنایت‌الله بخشی)، حسن (حسن زارعی) و نبی (محمد اسکندری) و چند نفر دیگر سرگرم بازی هستند و بر بازی نظارت دارند. سه برادر در آخرین دور بازی به علی خوشدست می‌بازند. آن‌ها از پرداخت پول باخته خودداری می‌کنند. بین علی و دوستش رضا (نریمان شیری‌فرد) از یک‌سو و سه برادر نزاع درمی‌گیرد. علی ناخواسته مرتکب قتل حسن می‌شود و دوستش پا به‌فرار می‌گذارد. خود او نیز می‌گریزد و دو برادر مقتول در تعقیب او در کوچه پس‌کوچه‌ها، زباله‌دانی‌ها و خرابه‌های ویران شهر روان می‌شوند.
علی برای خارج شدن از شهر به پول نیاز دارد. او که نگران است اکبر و برادرش به مادر (مهری ودادیان) و خواهر و برادرش، خدیجه و مهدی صدمه بزنند آن‌ها را به خانه خاله‌اش می‌فرستد و برای فرار از نامزدش پروانه (نوری کسرایی) و دوستش اشرف (شهرزاد) کمک می‌طلبد. علی در یک درگیری نبی را نیز از پا درمی‌آورد. اکبر و مصطفی در خانه اشرف کمین می‌کنند و وقتی علی برای گرفتن کمک به خانه او می‌رود علی را به‌سختی کتک می‌زنند و قبل از فرار به‌چنگ پلیس می‌افتند. علی که خونین و مالین شده خود را در خیابان به پروانه می‌رساند.[1]
عوامل فیلم
- کارگردان: امیر نادری
- تهیه‌کننده: علی عباسی (سازمان سینمایی پیام)
- سناریست: امیر نادری و محمدرضا اصلانی
- مدیر فیلمبرداری: جمشید الوندی
- تدوین: مهدی رجاييان
- چهره‌پرداز: رضا هوشمند
- سرپرست گویندگان: منوچهر اسماعیلی
- موسیقی متن: اسفندیار منفردزاده
- شعر ترانه: فرهاد شیبانی
- خواننده: فریدون فروغی
- بازیگران:
- سعید راد در نقش علی خوشدست (دوبلور: منوچهر اسماعیلی)
- نوری کسرایی در نقش پروانه (دوبلور: شهلا ناظریان)
- عنایت بخشی در نقش اکبر (دوبلور: منوچهر اسماعیلی)
- شهرزاد در نقش اشرف (دوبلور: نیکو خردمند)
- مهری ودادیان در نقش مادر علی (دوبلور: سیمین سرکوب)
- محمد اسکندری در نقش نبی (دوبلور: ناصر طهماسب)
- حسن رضیانی در نقش دایی
- پرویز مهرام
- میرمحمد تجدد
- میرزاده
- محمد فرزین
- حسن زارعی در نقش حسن
- نریمان شیری‌فرد در نقش رضا (دوبلور: فرشید فرزان)
- علی دهقان
- اسماعیل شیرازی
- و...
سکانس پایانی تنگنا را بهرام بیضایی تدوین کرده است.[2]
پیرامونِ فیلم
سعید در گفتگویی با فریدون جیرانی در برنامه کافه آپارات شماره یازدهم از نام اولیه‌ی فیلم یاد می‌کند: حادثه!. این نام بعد توسط امیر نادری به تنگنا تغییر می‌کند.[3]
در نقدی از پرویز دوایی، او از این فیلم به عنوان فیلم شناسنامه‌ای نام می‌برد. به این معنی که شناسنامه‌ی تاریخی از تهران سال ۱۳۵۲ هست. تهرانی سیاه، کثیف و غریب![3]
متن ترانهٔ فریادرَس
دلم از خیلی روزا با کسی نیست
تو دلم فریاد و فریادرسی نیست
شدم اون هرزه گیاهی که گُلاش
پرپر دستای خار و خسی نیست
دیگه دل با کسی نیست
دیگه فریادرسی نیست
آسمون ابری شده
دیگه خار و خسی نیست
بارون از اَبرا سبک تر می‌پره
هر کسی سر به سوی خودش داره
مثل لاک پشت تو خودم قایم شدم
دیگه هیچ کس دلمو نمی‌بره
دیگه دل با کسی نیست
دیگه فریادرسی نیست
آسمون ابری شده
دیگه خار و خسی نیست
ماهی از پاشوره بیرون افتاده
شاپرکها پراشون زخمی شده
نکنه تو گلهٔ بره‌هامون
گذر گرگ بیابون افتاده
دیگه دل با کسی نیست
دیگه فریادرسی نیست
آسمون ابری شده
دیگه خار و خسی نیست
جوایز
- برنده مجسمه سپاس بهترین کارگردانی، ششمین دوره جشنواره سپاس در سال ۱۳۵۳
- برنده مجسمه سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد (سعید راد)، ششمین دوره جشنواره سپاس در سال ۱۳۵۳
پیوند به بیرون
پانویس
- ««تنگنا»». وب‌گاه پرند. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ فوریه ۲۰۱۲.
- نادری، «با نادری دربارهٔ فیلم‌هایش»، ۵۷۸.
- «کافه آپارات 11 | سعید راد: گلزار سوپر استار سینمای ایران است». آپارات - سرویس اشتراک ویدیو. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۸.
منابع
- گلمکانی، هوشنگ, ویراستار (۱۳۸۸). کتاب تنگنا. تهران: روزنه کار.
- نادری، امیر (۱۳۷۰) [۱۳۶۴]. [۵۴۹-۵۹۰ «با نادری دربارهٔ فیلم‌هایش»] مقدار
|نشانی فصل=را بررسی کنید (کمک). در حیدری، غلام. معرفی و نقد فیلم‌های امیر نادری. تهران: سهیل. - فیلم تنگنا در وب‌سایت ایران اکت