بازجوانی رودخانه

یک منطقه در هر سطحی دچار بالاآمدگی زمین‌ساختی شود. فرایند بالاآمدگی باعث پایین‌رفتن سطح اساس رودخانه شده و در نتیجه جریان آب به سمت پایین‌دست شروع به حفر بستر خود می‌کند.

بازجوانی پویا (دینامیک) ممکن است بر اثر بالاآمدگی خشکی‌زایی یک توده بزرگ روی دهد. پیچ‌خوردگی یا گسل‌خوردگی یک حوضه زهکشی باعث افزایش شیب رودخانه در نتیجه حفر بستر آن می‌شود.

بازجوانی ناشی از تغییرات سطح آب‌های آزاد (ائوستازیک) زمانی روی می‌دهد که سطح آب‌های دریا در کره زمین پایین می‌رود. دو نوع بازجوانی ناشی از این تغییرات شناسایی شده‌است: تغییرات جهانی سطح دریا که در آن سطح آب‌های آزاد بر اثر تغییر ظرفیت حوضه‌های اقیانوسی پیشروی یا پسروی می‌کند و نوع دوم تغییرات سطح آب‌های آزاد بر اثر انباشتگی یا ذوب پی‌درپی یخسارهای قطبی که باعث پیشروی یا پسروی سطح آب‌های آزاد می‌شود.

این نوع بازجوانی باعث تغییر محل دهانه رود می‌شود. تنظیم مجدد شیب آبراهه نسبت به سطح اساس جدید به سمت بالادست جریان ادامه می‌یابد و ممکن است در محل تقاطع سطح اساس قدیمی و جدید باعث ایجاد بریدگی در نیمرخ رودخانه شود.

آبشار سلیالاندفوس

آبشارهای نیاگارا

بازجوانی استاتیک رودخانه ممکن است بر اثر سه عامل روی دهد:

• کاهش بار رسوبی
• افزایش رواناب بر اثر افزایش بارندگی
• افزایش حجم جریان بر اثر پیوستن آبراهه‌های جدید

بازجوانی ناشی از کاهش بار رسوبی رودخانه طی دوره‌های فرایخچالی در دره‌هایی روی داده‌است که دارای مقادیر زیادی رسوبات یخچالی بوده‌اند. بر اثر ذوب یخچال طبیعی بار رسوبی جریان کاهش یافته و به دنبال آن عمیق‌شدگی دره رخ داده‌است.

بازجوانی رودخانه ممکن است ناشی از وجود رودشکن در نیمرخ طولی رودخانه باشد که اغلب به شکل تنداب یا آبشار ظاهر می‌شود. آبشار سلیالاندفوس در جنوب ایسلند نمونه‌ای از این نوع بازجوانی است که بالاآمدگی ایزوستازی در نتیجه عوامل ساختمانی و ذوب یخچال روی داده‌است.

در برخی موارد نادر بازجوانی رودخانه ممکن است زمانی رخ دهد که رودشکن پایین‌دست رودخانه به سمت یک دریاچه در جهت بالادست خود شروع به حفر و فرسایش کند و سطح اساس جدیدی برای شاخه‌های فرعی خود ایجاد کند. زمانی که رودشکن به دریاچه می‌رسد، دریاچه تخلیه شده و سطح اساس جریان‌های بالادست دریاچه به سرعت از سطح دریاچه (سطح پیشین) به سطح جریان پایین‌دست رودشکن پایین می‌افتد. یک نمونه کاملاً چشمگیر برای این حالت آبشار نیاگارا است که در حال بریدن بستر خود به سمت دریاچه ایری است و در آینده با رسیدن به این دریاچه باعث تخلیه دریاچه و پایین‌رفتن سطح اساس رودخانه‌های آن خواهد شد.