باباشاه اصفهانی

برخی او را از مردم کوهپایه عراق دانسته‌اند که در اصفهان نشو و نما یافته.[3] باباشاه در اصفهان به انزوا می‌گذرانید و جز با اهل حال با کسی تکلم نمی‌کرد مگر بحسب ضرورت و از روی کدورت. او مردی موحد و سالکی مجرد، طالب کمالات و صاحب حالات بود.[4] به سبب اخلاق درویشانه از نزدیکی با سلاطین و امرا پرهیز می‌کرد و روزگار را در گوشه نشینی به کتابت می‌گذرانید. اجرت هر هزار سطر کتابت او، گویا سه تومان بوده‌است.[5] باباشاه را شاگرد سید احمد مشهدی دانسته‌اند.[6] بعضی از تذکره‌ها نیز او را شاگرد میرعلی هروی (متوفی ۹۵۲) دانسته‌اند، ولی با ملاحظه سال وفات و عمر کوتاه او این ادعا از نظر تاریخی درست به نظر نمی‌آید.[7]

باباشاه در جوانی به سال ۹۹۶ در مسافرتی که به عراق داشته در بغداد کشته شده‌است.[8][9] و همان‌جا دفن گردید. اما به روایتی دیگر در سال ۱۰۱۰ق زنده بوده است.[10]

باباشاه در عصر خود از مشهورترین خطاطان بوده‌است و خطش را به «عذوبت» و پختگی و لطافت ستوده‌اند[11] و نوشته‌های او را «به قیمت اعلی» می‌خریدند.[12] بسیاری معتقدند که باباشاه پس از میرعماد بهترین نستعلیق است.[6]

در دوران خودش در خط نستعلیق سرآمد بوده‌است.[13] رساله منثور «آداب‌المشق» که دربارهٔ خوشنویسی است و برخی آن را به میرعماد منسوب کرده‌اند اثر اوست و نسخه اصل آن در کتابخانه دانشگاه پنجاب لاهور نگهداری می‌شود.[6]

باباشاه شعر نیز می‌سروده و تقی اوحدی نوشته است که «حالی» تخلص می‌کرده‌است.[14] نمونه‌هایی از اشعار او در برخی از تذکره‌ها آمده است.[15]

این بیت از اوست:[4]

این رباعی از او است:[16]

منظومه‌ای در آداب خوشنویسی بدو نسبت داده‌اند. رساله آداب المشق نیز که به خطا به میرعماد (متوفی ۱۰۲۴) نسبت داده شده از باباشاه اصفهانی است.[17] این رساله را محمد شفیع براساس نسخه محفوظ در کتابخانه دانشگاه پنجاب چاپ کرده‌است[18]

آثار او بین سال‌های ۹۷۷ و ۹۹۴ ه‍. ق دیده شده که بیشتر به قلم کتابت و همگی در نهایت قدرت و شیوایی است. از باباشاه، که به «کتابت» بیش از «قطعه نویسی» گرایش داشت، چند قطعه در کتابخانه‌های ترکیه هست، و نسخه‌های متعددی از آثار ادبی فارسی را که به خطّ اوست در برخی از کتابخانه‌ها می‌توان یافت.[19]

• فضایلی، حبیب‌الله. اطلس خط. انتشارات مشعل اصفهان. چاپ دوم، اصفهان۱۳۶۲ش. ص ۴۹۲–۴۹۴
• دانشنامه جهان اسلام، منوچهر قدسی، ج۱، ص۲۵.
• بیانی، مهدی. احوال و آثار خوشنویسان. تهران ۱۳۶۳ش
• فرهنگ دهخدا به نقل از ریاض‌العارفین تألیف رضاقلی‌خان هدایت معروف به ل‍له‌باشی ص ۴۴
• اسکندر منشی، تاریخ عالم‌آرای عباسی ، تهران ۱۳۵۰ ش
• امین احمد رازی، هفت اقلیم، چاپ جواد فاضل، تهران بی‌تا.
• عبدالمحمد ایرانی، کتاب پیدایش خط و خطاطان، مصر ۱۳۰۶ ش
• عبدالرسول خیامپور، فرهنگ سخنوران، تبریز ۱۳۴۰ ش، ص ۱۵۰
• هدایت‌الله سپهر، تذکرهٔ خوشنویسان، تهران، بی‌تا. ص ۸۷
• احمد بن حسین منشی قمی، گلستان هنر، چاپ احمد سهیلی خوانساری، تهران ۱۳۶۶ ش.
• دائرةالمعارف. مؤلف: پرویز اسدی زاده. نشر:اشرفی. چاپ پنجم

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به باباشاه اصفهانی در ویکی‌گفتاورد موجود است.

نمونه خط باباشاه اصفهانی