اولاف پالمه

در دوران تصدی پالمه، چندین اصلاحات اساسی در قانون اساسی سوئد انجام شد. از قبیل اهتمام به تغییر سیستم دومجلسی به تک مجلسی در ۱۹۷۱ و در ۱۹۷۵ جایگزینی ابزار دولت بجامانده از ۱۸۰۹ (که در آن زمان قدیمی‌ترین قانون اساسی سیاسی جهان بعد از ایالات متحده بود) با یک سیستم جدید، که در واقع به‌طور رسمی استقرار دموکراسی پارلمانی به جای خودکامگی سلطنتی، لغو جلسات کابینه به ریاست پادشاه و سلب سلطنت از تمام قدرت‌های رسمی سیاسی بود.[8]

پالمه در مراسم اول ماه مه ۱۹۷۳

اولاف پالمه، شخصیتی جنجالی و صریح داشت. او در طول نخست‌وزیری قدرت اتحادیه‌های کارگری را افزایش داد و برخورداری از نظام مراقبت‌های بهداشتی و رفاه دولتی را گسترش داد. اولاف پالمه همه اختیارات سیاسی رسمی را از مقام پادشاه سوئد گرفت و تا اندازه زیادی در نظام آموزش، سرمایه‌گذاری کرد.[2]

اولاف پالمه در حال راهپیمایی علیه جنگ ویتنام با سفیر ویتنام شمالی در استکهلم ، ۱۹۶۸

اولاف پالمه، هم از ایالات متحده آمریکا و هم اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی انتقاد می‌کرد. او از اشغال چکسلواکی توسط شوروی در سال ۱۹۶۸ به تندی انتقاد کرد و بمباران ویتنام شمالی در سال ۱۹۷۲ را به اردوگاه‌های مرگ آلمان نازی در جریان جنگ جهانی دوم تشبیه کرد. این انتقاد برای مدت کوتاهی سبب سردی روابط آمریکا و سوئد شد. اولاف پالمه در سال ۱۹۷۳ به نیویورک تایمز گفت: «از این موضوع متأسف نیست چون در این دنیا برای این که همه بشنوند باید بلند صحبت کرد. من نمی‌توانم در ارتباط با این موضوع ساکت بمانم و برای سکوت کردن، زیر فشار قرار نخواهم گرفت».[2]

اولاف پالمه از آپارتاید در آفریقای جنوبی انتقاد کرده و به کنگره ملی آفریقا کمک مالی می‌کرد. او رژیم فاشیستی فرانسیسکو فرانکو در اسپانیا را «قاتلان لعنتی» می‌نامید و مخالف گسترش جنگ‌افزار هسته‌ای بود.[2]

اولاف پالمه در جریان جنگ ایران و عراق، نقش میانجی را داشت.[2]

سیاست داخلی و خارجی اولاف پالمه سبب شد که طرفداران و مخالفان بسیاری داشته باشد. صاحبان کسب و کارهای کلان و لیبرال‌های سوئد از برنامه اصلاحات او به ستوه آمده بودند. همزمان، انتقادهای صریح او از دولت‌های خارجی، موجب ناخشنودی رهبران جهان شده بود.[2]

اولاف پالمه در ساعت ۲۳:۲۱ نیمه‌شب ۲۸ فوریه ۱۹۸۶ در استکهلم به همراه همسرش لیسبت پالمه از سینما به سوی خانه، بدون محافظ، در یک خیابان شلوغ قدم می‌زد[9][10] که از فاصله نزدیک به پشت سر او شلیک شد. او پیش از افتادن به زمین درگذشت. قاتل با سرعت از محل دور شد، از چند پله بالا رفت و پس از ورود به خیابان کناری، ناپدید شد.[2]

حتی پلیس سوئد از این رویداد شوکه شده بود. مأموران پلیس، محل جنایت را کاملاً قرنطینه نکرده بودند و تا چند ساعت پس از فرار قاتل، تنها محدوده کوچکی در مرکز شهر بسته شده بود؛ بنابراین، شاهدان، پیش از بازجویی پلیس توانسته بودند محل را ترک کنند. برای همین، با وجود شمار زیاد شاهدان، پلیس سر نخی به دست نیاورد.[2] پلیس سوئد با هزاران نفر مصاحبه کرد. یک بزهکار قاتل شناخته شد اما دادگاه این حکم را لغو کرد. هیچ سلاح یا مدارک تازه‌ای در این رابطه یافت نشد.[10]

پوکه‌های باقی‌مانده، از یک اسلحه کمری مگنوم ۳۵۷ بودند که گلوله‌های آن حتی می‌توانستند از جلیقه ضدگلوله نیز عبور کنند.[2]

در سال ۱۹۹۶ یک مأمور پیشین پلیس آفریقای جنوبی ادعا کرد که اولاف پالمه به دلیل مواضعش علیه آپارتاید و کمک مالی به کنگره ملی آفریقا کشته شده‌است. اما بازرسان سوئدی که به آفریقای جنوبی رفته بودند نتوانستند شواهدی مبنی بر تأیید این ادعا به دست آورند.[2]

به نظر استیگ لارسن، ترور اولاف پالمه با فروش اسلحه به هند ارتباط دارد. کارخانه اسلحه‌سازی سوئدی بوفورز، در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ به هند مهمات می‌فروخت. اما بعدها آشکار شد که این کارخانه برای بستن قرارداد به چندین دلال در هند رشوه پرداخت کرده بود که راجیو گاندی نخست‌وزیر آن هنگام هند نیز در آن دست داشت. گمان می‌رود اولاف پالمه در همان روزی ترور شد که از فساد شرکت بوفورز آگاه شده بود و واسطه‌های قرارداد، دلیل محکمی برای ترور او داشتند. پلیس سوئد همواره این فرضیه را نادیده گرفت.[2]

برخی معتقدند که ترور او با افشاگری‌های ماجرای مک‌فارلین مرتبط است که شرکت‌هایی در بریتانیا، آلمان، سوئد، بلژیک، هلند، فنلاند، نروژ، ایتالیا، اتریش و فرانسه، اسپانیا و پرتغال در کار تولید و فروش سلاح به ایران بودند. ابوالحسن بنی‌صدر معتقد است که اولاف پالمه مستقیماً به دلیل اطلاعاتش از فروش اسلحه به ایران به قتل رسید. گفته می‌شد که اولاف پالمه قصد داشت در اینباره تحقیق کند. به‌ویژه آنکه نقش شرکت سوئدی بوفورس نوبل کورت در فروش اسلحه به ایران علنی شده بود.[11]

نظر نخستین بازپرس ارشد پرونده این بود که حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) با این قتل ارتباط دارد. این گروه درگیر مبارزه چریکی علیه ترکیه بود و دولت اولاف پالمه به تازگی آن را یک "گروه تروریستی" اعلام کرده بود.[2]

در سال ۱۹۸۷ پلیس به کتابخانه‌ای که پایگاه این گروه بود یورش برد. اما هیچ مدرکی در رابطه با ترور اولاف پالمه نیافت. بازرس ارشد، در فضاحت ناچار به استعفا شد.[2]

در سال ۱۹۸۸ پلیس سوئد کریسته پترسون را که دارای سوءپیشینه بود دستگیر کرد. کریسته پترسون در سال ۱۹۷۰ (میلادی) یک نفر را بدون دلیل، در خیابانی در استکهلم با سرنیزه کشته بود. مشخصات کریسته پترسون با کسی که دیده شده بود همخوانی داشت. از بین مردانی که پلیس آنها را ردیف کرده بود، لیزبت پالمه، کریسته پترسون را به عنوان قاتل همسرش شناسایی کرد. او مجرم شناخته شد. او در سال ۱۹۸۹ محکوم به حبس ابد شد. وکیل مدافع کریسته پترسون بلافاصله به این رای اعتراض کرد. دادگاه تجدید نظر با استناد به عدم وجود انگیزه یا آلت قتل، پس از تنها سه ماه او را از زندان آزاد کرد و نزدیک به ۵۰ هزار دلار آمریکا نیز به او غرامت پرداخت. کریسته پترسون در سال ۲۰۰۴ فوت کرد.[2]

نخستین‌بار یک خبرنگار، پس از ۱۲ سال تحقیق، استیگ انگستروم را مظنون معرفی کرد و پلیس در سال ۲۰۱۸ به بررسی این نظریه پرداخت. در آغاز بررسی‌ها پلیس به استیگ انگستروم مظنون نبود. اما تیم تحقیقاتی بعداً دریافت که او از سلاح استفاده می‌کرده، عضو ارتش سوئد بوده و در باشگاه تیراندازی عضو بوده، مدت طولانی مشکلات مالی داشته و بیش از اندازه نوشیدنی الکلی مصرف می‌کرده‌است.[10] استیگ انگستروم، دوست یک کلکسیون‌دار اسلحه بوده و علاقه زیادی به تپانچه‌های مگنوم داشته‌است.[2] همچنین استیگ انگستروم عضوی از حلقه منتقدان سیاست‌های اولاف پالمه بود. با همه این شواهد، تیم تحقیقات، تصویر روشنی از انگیزه او برای قتل پیدا نکرد. همچنین اظهارات شاهدان عینی دربارهٔ فرد مسلح و حضور او در محل جرم، با گفته‌های استیگ انگستروم دربارهٔ مکان حضور او در روز ترور تناقض داشت.[10]

پس از سه دهه از ترور نخست‌وزیر سوئد، در ۱۰ ژوئن ۲۰۲۰، دادستانی سوئد اعلام کرد هویت قاتل اولاف پالمه، یک طراح گرافیک به نام استیگ انگستروم معروف به «مرد اسکاندیایی» است.[9] استیگ انگستروم، کارمند شرکت بیمه‌ای به نام «اسکاندیا» (اسکاندیناوی) بود که در روز قتل تا دیرهنگام در آن کار می‌کرد و با محل قتل فاصله کمی داشت. استیگ انگستروم برای استفاده از اسلحه آموزش دیده بود و مخالف سیاست‌های اولاف پالمه بود.[10]

استیگ انگستروم در سال ۲۰۰۰ خودکشی کرد و به این ترتیب پرونده قتل نخست‌وزیر اولاف پالمه مختومه اعلام شد.[1][12][13] در سال ۲۰۲۰ دادگاه سوئد دلیل تصمیم به افشای نام قاتل را مرگ او عنوان کرد. پسر او مُرتِن پالمه از تصمیم دادگاه اعلام رضایت کرد.[10]

باور بسیاری از سوئدی‌ها بر این است که از انگستروم تنها برای پایان دادن به داستان و معرفی قاتل استفاده شده‌است. چون او خیلی کوتاه قد بود. درحالی که قاتل قد بلند و قوی بود. علاوه بر این، انگستروم، پیش یا پس از ترور اولاف پالمه، مرتکب قتلی نشده بود.[2]