المجسطی

المجسطی (به عربی: اَلْمَجِسْطِيّ‎، al-majisṭiyy) یا مجسطی یا مجستی (به پهلوی: 𐭬𐭢𐭮𐭲𐭩𐭪, magestīg) برترین نوشته بطلمیوس است. این کتاب سیزده مقاله ریاضی و نجومی دارد و دربردارنده نظریهٔ نامدار بطلمیوس درباره جابجایی ستاره‌ها و سیارات است. این کتاب در حدود سال ۱۵۰ میلادی نگاشته شده است.

ساختار هندسیِ ابرخس که برای تعیینِ فاصلهٔ خورشید و ماه استفاده می‌شود.

نام

نام اصلی این کتاب به یونانی Μαθηματικὴ Σύνταξις (ماتماتیکه سینتاکسیس) به معنی «تألیف ریاضی» است؛ و بعدها آن را از روی ارزش و بازتاب فراوانش هه مگاله سینتاکسیس به معنی «رساله بزرگ» خواندند. نام عربی آن از صفت عالی کلمه «مگاله» در یونانی که «مگیسته»، برابر با بزرگ‌ترین، باشد گرفته شده و در عربی آن را المجسطی می‌نویسند. در فارسی نیز بیشتر به «المجسطی» و گاه به «مجسطی» شناخته شده است. نام المجسطی برگرفته از واژه فارسی میانه مگستیگ (به پهلوی: 𐭬𐭢𐭮𐭲𐭩𐭪, magestīg) بوده که خود برگرفته از یونانی کهن «مِگیستِی» (به یونانی باستان: μεγίστη، megístē)برابر با «مهست[1] و بزرگترین» است[2]. واژه یادشده فارسی میانه در نوشته «نامه‌های منوچهر» به همراه نام زیگ هندی و زیگ شهریار آمده است.

ترجمه‌های عربی

المجسطی نزد منجمان اسلامی اهمیت بسیار داشت و چند بار ترجمه و تفسیر شد. نخستین کسی که به ترجمه و تفسیر آن توجه کرد و جمعی را در بیت‌الحکمة به این کار برگمارد یحیی برمکی بود. ثابت بن قرة هم یکی از ترجمه‌های قدیم این کتاب را اصلاح کرد. اسحاق بن حنین نیز یکی از ناقلان این کتاب است و نقل او را هم ثابت اصلاح کرد.

منابع

  1. هم ریشه با most در زبان انگلیسی
  2. "مدخل «almagest»". ویکی‌واژه انگلیسی.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.