اداره دوم ستاد بزرگارتشتاران
ادارهٔ دوم ستاد بزرگارتشتاران ادارهای جاسوسی، اطلاعاتی و ضداطلاعاتی بود که در دوران پهلوی به وجود آمد. در آغاز این اداره «رکن دوم ارکان حرب کل قشون» و سپس «رکن دوم ستاد ارتش» نامیده میشد. این ادارهٔ اطلاعاتی توسط افسران نخبهای که پیش از جنگ جهانی دوم در فرانسه آموزش میدیدند، در دورهٔ رضا شاه پهلوی ایجاد شد.[2] این سازمان بعدها خدماتی نیز از سوی سرویسهای مخفی بریتانیا دریافت میکرد.
ادارهٔ دوم ستاد بزرگارتشتاران | |
---|---|
اطلاعات کلی سازمان | |
بنیادگذاری | ۱۳۰۵[1] |
انحلال | ۱۳۵۷ |
سازمان بعدی | ادارهٔ دوم ستاد کل ارتش ملی ایران |
حوزهٔ قدرت | ایران |
ستاد | تهران |
سازمان بالادست | ستاد بزرگارتشتاران |
اساس کار ادارهٔ دوم ستاد بزرگارتشتاران، کسب اطلاعات نظامی از خارج کشور بود. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در رکن ۲ ارتش، تغییراتی روی داد و بار دیگر وظیفه اطلاعات و امنیت داخلی نیز برعهده آن نهاده شد تا با همکاری فرمانداری نظامی، مخالفان سیاسی حکومت را تحت تعقیب قرار دهد.[3]
این اداره، امروزه «معاونت اطلاعات ارتش جمهوری اسلامی ایران» نامیده میشود.[4]
رئیسان
رئیس رکن دوی ستاد ارتش شاهنشاهی ایران
- سرتیپ عبدالرضا افخم ابراهیمی (اسفند ۱۳۱۰[5]–؟)
- سرتیپ محسن دیبا (۱۳۱۳[6]–؟)
- سرتیپ عباسقلی اسفندیاری[7]
- سرتیپ علی ریاضی (پیرامون ۱۳۲۰)
- سرتیپ حسن ارفع (۱۳۲۱)
- سرتیپ حبیبالله دیهیمی
- سرهنگ بیژن گیلانشاه (۱۳۲۶–؟)[8]
- سرتیپ حسن اخوی
- سرتیپ حسین سیاسی
- سرتیپ حسن پاکروان (۱۳۳۲–؟)
- سرهنگ مصطفی امجدی
- سرلشکر محمدولی قرنی (مهر ۱۳۳۲–۱۳۳۵)[9]
رئیس اداره دوم ستاد بزرگارتشتاران
- سرلشکر حاجعلی کیا (۱۳۳۵–؟)
- سپهبد عزیزالله کمال (۲۶ اسفند ۱۳۳۹–؟)
- سپهبد عزیزالله پالیزبان
- سپهبد ناصر مقدم (۳۰ فروردین ۱۳۵۲–۱۳۵۷)
- سپهبد ناصرقلی برومند جزی
- سرلشکر پرویز امینی افشار (۱۳۵۷–۱۳۵۷)
رئیس اداره دوم ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران
- سرهنگ هدایتالله حاتمی (۵ اسفند ۱۳۵۷–تیر ۱۳۵۹)[10][11]
- سرهنگ محمدمهدی کتیبه (تیر ۱۳۵۹–۱۳۶۵)[12]
- سرهنگ شاهوردیان
…
- سرتیپ محمدحسن نامی
معاون اطلاعات ارتش جمهوری اسلامی ایران
- سرتیپ امیر حاتمی (۱۳۷۷–۱۳۸۴)[13]
…
- سرتیپ سید حمیدرضا طباطبایی
- سرتیپ عباس جعفرینیا
جستارهای وابسته
- ساواک
- کمیته مشترک ضدخرابکاری
- زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری
- شبکه اطلاعاتی کوک
- شبکه اطلاعاتی بیسیم
- اداره اطلاعات ستاد بزرگ ارتشتاران
منابع
- قدیمی، ذبیحالله (۱۳۲۶). تاریخ ۲۵ ساله ارتش شاهنشاهی ایران. تهران: چاپخانه مجلس شورای ملی. ص. ۱۰۷.
- داریانی، علی اکبر (۱۹۹۸). The Rise and Fall of the Pahlavi Dynasty: Memoirs of Former General Hussein Fardust.
- «http://rasekhoon.net/article/show/711176/رکن-2-ارتش-رقیبی-برای-ساواک/». پیوند خارجی در
|title=
وجود دارد (کمک); پارامتر|پیوند=
ناموجود یا خالی (کمک) - عظیمی، امیر (۲۴ بهمن ۱۳۹۶). «نقش ارتش در پیروزی انقلاب محدود به سال 57 نیست/ نیروهای ارتش با لباس غیرنظامی در تظاهرات شرکت میکردند». خبرگزاری فارس. خبرگزاری فارس. بایگانیشده از اصلی در ۱۰ مارس ۲۰۱۸.
- «سرلشکر عبدالرضا افخم ابراهیمی». مؤسسهٔ مطالعات تاریخ معاصر ایران. بایگانیشده از روی نسخه اصلی در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۸. دریافتشده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۸.
- «محسن دیبا». وبگاه راسخون. بایگانیشده از روی نسخه اصلی در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۸. دریافتشده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۸.
- «عباسقلی اسفندیاری». وبگاه راسخون. بایگانیشده از روی نسخه اصلی در ۳ اوت ۲۰۱۸. دریافتشده در ۳ ژوئیه ۲۰۱۸.
- قدیمی، ذبیحالله (۱۳۲۶). تاریخ ۲۵ ساله ارتش شاهنشاهی ایران. تهران: چاپخانه مجلس شورای ملی. ص. ۱۷۳.
- «سرلشکر اخراجی ارتش شاه که بود؟». خبرگزاری فارس. ۱۵ بهمن ۱۳۹۱. دریافتشده در ۳۱ تیر ۱۳۹۷.
- «۵ اسفند / ۲۳ افسر جوان جانشین ژنرالهای ارتش شاهنشاهی شدند». تاریخ ایرانی. بایگانیشده از اصلی در 24 اكتبر 2018. دریافتشده در ۱۳ مرداد ۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در
|archive-date=
را بررسی کنید (کمک) - «سرهنگ کتیبه: چرا ارتش بهنفع شاه وارد عمل نشد؟/ منافقین اسناد ارتش را دزیدند». خبرگزاری تسنیم. ۲۳ بهمن ۱۳۹۷. دریافتشده در ۳۰ فروردین ۱۳۹۸.
- بختیاری، مهدی؛ تذری، هاجر (۸ شهریور ۱۳۹۵). «معرفان کشمیری در نخستوزیری باید جوابگو باشند». خبرگزاری فارس. دریافتشده در ۲۶ تیر ۱۳۹۷.
- «سوابق «امیر حاتمی» وزیر پیشنهادی دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح». خبرگزاری دفاع مقدس. ۱۷ مرداد ۱۳۹۶. دریافتشده در ۲۰ شهریور ۱۳۹۷.
- شاهدی، مظفر (۱۳۸۵). «پهلوی دوم و چالش امنیت ملی». زمانه (۵۲): ۶۳–۷۰. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۳-۱۰.