گنبد آهنین

گنبد آهنین (به عبری: כִּפַּת בַּרְזֶל)، یک سامانه دفاع هوایی کوتاه برد که قادر است تا راکت‌ها و گلوله‌های توپ را در فاصله ۴ تا ۷۰ کیلومتر هدف قرار دهد. این سیستم از راداری چندمنظوره و یک یا چند راکت‌انداز با ۲۰ لانچر شلیک موشک تامیر تشکیل می‌شود که قادر است محل اصابت راکت دشمن را پیش‌بینی کرده و به منظور صرفه‌جویی در هزینه راکت‌هایی را که محل برخورد آن‌ها در مناطق خالی از سکنه است، نادیده بگیرد.[1]امروزه گنبد آهنین جای خود را به سیستمهای ختس و فلاخن داود داده‌است که برای تهدیدهای موشکی بالیستیک میان‌برد استفاده می‌شوند.[2][3]

گنبد آهنین
گنبد آهنین در سدروت، جنوب اسرائیل
نوعموشک زمین‌به‌هوای ضد راکت، گلوله توپ و خمپاره
اولین سازنده اسرائیل
تاریخچۀ خدمت‌رسانی
در خدمت۲۰۱۱ تاکنون
مورد استفاده اسرائیل
جنگ‌هاعملیات ستون ابر
تاریخچۀ محصول
طراحسیستم‌های دفاعی رافائل
طراحی‌شده۲۰۰۵ به بعد
تولیدکنندهسیستم‌های دفاعی رافائل
قیمت واحد۵۰ هزار دلار برای هر موشک
۵۰ میلیون دلار برای هر آتشبار
تولیدشده۲۰۱۱ تاکنون
تع. ساخت۱۰ آتشبار (برنامه تولید ۱۵ آتشبار)
مشخصات
جرم۹۰ کیلوگرم
طول۳ متر
ضخامت۱۶۰ م‌م
Detonation
mechanism
فیوز مجاورتی
سکوی
پرتاب
سه یا چهار راکت‌انداز که هرکدام ۲۰ پرتابگر راکت دارند.
گنبد آهنی از رادار Elta EL/M-2084 استفاده می‌کند.
دستگاه فرمان موشک انداز

دلایل و تاریخچه طراحی

ریشه ساخت سپر دفاع موشکی اسرائیل موسوم به گنبد آهنین (iron dome) را می‌توان به نبرد ۳۳ روزه بین ارتش اسرائیل و حزب‌الله لبنان متعلق دانست که طی آن حزب‌الله لبنان با پرتاب راکت‌های متعدد خسارات و کشته‌های فراوانی روی دست اسرائیل گذاشت. راکت‌هایی که در اواسط جنگ ایستگاه قطار شهر حیفا را مورد حمله قرار داد، بسیاری از ساکنان اسرائیل را آواره کرد.

یک سال پس از جنگ ۳۳ روزه، امیر پرتس، وزیر جنگ وقت اسرائیل اعلام کرد کمپانی اسرائیلی رافائل که تولیدکننده تجهیزات نظامی است، برای مقابله با تهدیدهای آینده یک سپر دفاع موشکی جدید خواهد ساخت که جلوی حمله راکت‌های مقاومت را تا عمق سرزمین‌های اشغالی بگیرد، تکمیل و گسترش این سپر دفاعی جدید، چند سال زمان برد و نهایتاً اوایل سال ۲۰۱۱ به خدمت گرفته شد.

انتخاب دانیل گلد به عنوان رئیس «شورای تحقیق و توسعه» نیروهای دفاعی اسرائیل باعث شد تا ایده ساخت این سیستم دفاع هوایی فرصت به واقعیت پیوستن را پیدا کند. گلد حامی سرسخت این پروژه بود و حتی برای تأمین مالی این پروژه مقررات مربوط به قراردادهای پیمان‌کاری وزارت دفاع اسرائیل را دور زد و سیاست‌مداران بانفوذ کشور را به حمایت از آن ترغیب کرد.

حزب‌الله لبنان در جنگ سال ۲۰۰۶ حدود ۴ هزار راکت توپخانه‌ای، که بیشتر آن‌ها از انواع کوتاه‌برد کاتیوشا بودند، را به سوی شمال اسرائیل شلیک کرد. این حملات جان ۴۴ شهروند غیرنظامی اسرائیل را گرفت و ۲۵ هزار نفر را وادار به ترک خانه و کاشانه خود کرد.[4]

از سوی دیگر جنوب اسرائیل نیز از سوی نوار غزه مورد حملات پیاپی راکتی و خمپاره‌ای، از سوی گروه‌های مبارز فلسطینی به خصوص حماس، قرار گرفته‌است. بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ بیش از ۴ هزار راکت و ۴ هزار خمپاره به سوی مراکز جمعیتی جنوب اسرائیل شلیک شده‌است. بیشتر آن‌ها راکت‌های دست‌ساز قسام هستند که با استفاده از پرتابگرهای تکی بی‌ام-۲۱ گراد که به‌طور قاچاق وارد غزه می‌شوند، شلیک می‌شوند این پرتابگرها در مقایسه با روش‌های ساده‌تر پرتاب راکت را به برد بیشتری می‌رسانند. به این ترتیب حدود یک میلیون اسرائیلی در شمال و یک میلیون نفر در جنوب زیر سایه این حملات مداوم زندگی می‌کنند.

یش از آغاز طراحی گنبد آهنین مقامات دفاعی اسرائیل به تحقیق و آزمایش بر روی سیستم‌های دیگری برای مقابله با راکت‌های توپخانه‌ای و گلوله‌های توپ و خمپاره مشغول بودند. یکی از آن‌ها پروژه مشترک آمریکا و اسرائیل به نام سیستم لیزری نتیلوس بود که با اشعه لیزر راکت‌ها را در هوا منفجر می‌کرد. پروژه ساخت این سلاح لیزری که اهداف خود را با اشعه لیزر نابود می‌کرد، در سال ۲۰۰۵ در حالی که ۳۰۰ میلیون دلار هزینه برداشته بود، به دلیل اندازه بسیار بزرگ، هزینه بالا و عملکرد ضعیف، متوقف شد. در فوریه ۲۰۰۷ وزیر دفاع اسرائیل، امیر پرتس، انتخاب گنبد آهنین را به عنوان راه حل اسرائیلی برای مقابله با تهدیدات راکتی کوتاه‌برد اعلام کرد.[5]

شرکت صنایع دفاعی رافائل در مناقصه ساخت این سیستم شرکت آمریکایی لاکهید مارتین را شکست داد و قرار شد در همکاری نزدیک با نیروهای دفاعی اسرائیل گنبد آهنین را طراحی کرده و وظیفه ساخت واحد فرمان این سیستم هم به شرکت نرم‌افزاری ام‌پرست واگذار شد. گنبد آهنی در طول کمتر از چهار سال از روی کاغذ به یک سیستم آماده نبرد تبدیل شد. این مدت برای ساخت سلاحی که هیچ جنگ‌افزار مشابهی برای اقتباس و الگوگیری از آن وجود نداشته‌است، به طرز عجیبی کوتاه است.

تاریخچه عملیاتی

ریشه ساخت سپر دفاع موشکی اسرائیل موسوم به گنبد آهنین (iron dome) را می‌توان به نبرد ۳۳ روزه بین ارتش اسرائیل و حزب‌الله لبنان متعلق دانست. نبردی که طی آن حزب‌الله لبنان با پرتاب راکت‌های متعدد خسارات و کشته‌های فراوانی روی دست اسرائیل گذاشت. راکت‌هایی که در اواسط جنگ ایستگاه قطار شهر حیفا را مورد حمله قرار داد، بسیاری از ساکنان سرزمین‌های اشغالی را آواره کرده و واحد پدافندی ارتش اسرائیل را به این واقعیت رساند که سیستم دفاع ضد موشک دیگر کارایی ندارد.[6]

یک سال پس از جنگ ۳۳ روزه، امیر پرتس، وزیر جنگ وقت اسرائیل اعلام کرد کمپانی اسرائیلی رافائل که تولیدکننده تجهیزات نظامی است، برای مقابله با تهدیدهای آینده یک سپر دفاع موشکی جدید خواهد ساخت که جلوی حمله راکت‌های مقاومت را تا عمق سرزمین‌های اشغالی بگیرد، تکمیل و گسترش این سپر دفاعی جدید، چند سال زمان برد و نهایتاً اوایل سال ۲۰۱۱ به خدمت گرفته شد.[4]

مشخصات و عملکرد
یک آتشبار در نزدیکی سدروت

سیستم پدافندی گنبد آهنین برای مقابله با راکت‌های کوتاه‌برد و گلوله‌های توپ و خمپاره طراحی شده و همچنین از قابلیت رهگیری و انهدام هواپیماهای دشمن، که در ارتفاع حداکثر ۱۰ هزار متری از سطح زمین پرواز می‌کنند، برخوردار است و می‌تواند به عنوان یکی از لایه‌های دفاع هوایی ضد هواپیمای اسرائیل که از سیستم‌های موشکی بهینه شده پاتریوت در خط اول و هاوک در خط دوم تشکیل می‌شود، از آسمان این کشور حفاظت کند.[7] در کنار این‌ها سیستم دفاع موشکی ختس (پیکان) وظیفه مقابله با موشک‌های بالستیک میان‌برد (مانند موشک‌های شهاب) را بر عهده دارد.

برد مؤثر سیستم گنبد آهنین در مسافت‌های ۴ تا ۷۰ کیلومتری است اما رافائل قصد دارد آن را تا ۲۵۰ کیلومتر افزایش دهد.[8] به گفته سازندگان این سیستم موشکی، گنبد آهنین قابلیت فعالیت در شب و شرایط نامساعد آب‌وهوایی را هم دارد و می‌تواند به‌طور همزمان به چندین تهدید پاسخ دهد. این سیستم از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود:

  • رادار ردیابی و پیگیری: این سامانه راداری ساخت شرکت التا از شرکت‌های تابع صنایع هوافضای اسرائیل است. این رادار ELM-2084 نام دارد و قادر است راکت را پیدا کرده و مسیر حرکت آن را دنبال کند.
  • سیستم مدیریت نبرد و کنترل سلاح: مرکز فرمان گنبد آهنین را یک شرکت نرم‌افزاری اسرائیلی به نام سامانه‌های ام‌پرست به سفارش رافائل ساخته‌است. این واحد بر اساس داده‌هایی که از رادار به آن می‌رسد مشخص می‌کند که آیا موشک در یک مرکز جمعیتی فرود خواهد آمد یا خیر. فقط در صورتی که اینچنین باشد موشک‌های رهگیر به سوی هدف شلیک خواهند شد.
  • واحد پرتاب موشک: این واحد از پرتابگرهایی تشکیل می‌شود که موشک تامیر را شلیک می‌کنند. موشک تامیر که در صنایع دفاعی رافائل ساخته می‌شود به حسگرهای الکترو-اپتیک مجهز است و چند باله برای افزایش مانور پذیری دارد.

هزینه

آمریکا از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ نزدیک به ۹۰۰ میلیون دلار برای تولید این سیستم به اسرائیل کمک مالی کرده‌است. مجلس نمایندگان آمریکا با تصویب کمک ۶۸۰ میلیون دلاری در بودجه سال ۲۰۱۳ کشور خواستار شده که در ازای آن تکنولوژی این سیستم در اختیار آمریکا گذاشته شود و در صورت نیاز به تولید مشترک آن نیز اقدام شود. به همان شیوه‌ای که در مورد موشک ضد بالستیک ختس و موشک سطح‌به‌هوای در حال طراحی فلاخن داوود اقدام شده و تکنولوژی آن‌ها به ایالات متحده منتقل شده‌است.[9]

پروژه گنبد آهنین در طول پنج سال نخست در مجموع حدود ۵۵ میلیون دلار هزینه داشته‌است. مقامات اسرائیل معتقدند در مجموع ۱۳ سکوی عملیاتی از این سیستم دفاع هوایی کشور را به‌طور رضایتبخشی تأمین می‌کنند.[8]

هزینه برپا کردن هر سکوی عملیاتی گنبد آهنین، ۵۰ میلیون دلار است. تا کنون ۵ سکوی عملیاتی مستقر شده‌اند، اما مقامات اسرائیل در نظر دارند که تا پایان سال ۲۰۱۳ هشت سکوی دیگر را نیز اضافه کنند. هزینه ساخت هریک از موشکهای رهگیر تامیر حدوداً ۶۰ هزار دلار است.[4] در حالی که هزینهٔ یک راکت قسام ۸۰۰ دلار است.[10]

رئوون پداتزور تحلیلگر نظامی، خلبان سابق، و پروفسور علوم سیاسی در دانشگاه تل‌آویو، با مقایسهٔ هزینهٔ هر موشک رهگیر تامیر با هر موشک قسام، این سامانه را از لحاظ صرفهٔ اقتصادی مورد نقد قرار داده‌است و می‌گوید شلیک تعداد زیادی قسام می‌تواند از لحاظ اقتصادی اسرائیل را تهدید کند.[11]

مقامات رسمی در پاسخ به این انتقاد معتقدند که این سیستم جلوی حملات راکتی بالقوه کشنده‌ای را می‌گیرد که می‌توانند کشور را به سوی جنگی سوق دهند که هر روز آن ۳۸۰ میلیون دلار هزینه دارد.[8]

صادرات احتمالی
رهگیری یک راکت توسط گنبد آهنین در بالای یک منطقه پرجمعیت
 ناتو
اورشلیم‌پست در سال ۲۰۱۰ گزارش داد که اسرائیل با برخی کشورهای اروپایی در مورد فروش این موشک برای حفاظت از پایگاه‌های ناتو در عراق و افغانستان وارد مذاکره شده‌است.[12]
 کره جنوبی
کوان اوه-بونگ در سفر سال ۲۰۱۱ به اسرائیل نسبت به خرید این سیستم، به منظور مقابله با خطر موشک‌های بالستیک، راکت‌ها و توپخانه کره شمالی، ابراز علاقه کرد.[13]
 ایالات متحده آمریکا
در ۱۶ اوت ۲۰۱۱ کمپانی موشک‌سازی ریتیون اعلام کرد که با صنایع دفاعی رافائل برای بازاریابی این سیستم در آمریکا همکاری خواهد کرد. ریتیون معتقد است گنبد آهنین سلاح مناسبی برای پایگاه‌های واقع در محل نبرد آمریکا است و می‌تواند با سیستم‌های موجود دفاع هوایی هماهنگ شود.[14]
در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۱ اورشلیم‌پست گزارش داد که نیروی زمینی آمریکا نسبت به خرید این موشک برای پایگاه‌های خود در عراق و افغانستان ابراز علاقه کرده‌است.. ،[15]
 هند

اکونومیک تایمز در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۲ گزارش داد که مقامات دفاعی هند در حال بررسی احتمال تجهیز ارتش هند به یک نسخه بومی از این سیستم هستند. چند ماه قبل از آن نیز دانشمندان سازمان تحقیق و توسعه دفاعی این کشور پیشنهاد کرده بوده‌اند که برنامه مشترکی با اسرائیل برای طراحی یک نسخه هندی از گنبد آهنین در نظر گرفته شود. به اعتقاد آن‌ها نیازهای دفاع موشکی کوتاه‌برد اسرائیل از برخی جهات با نیازهای هندی‌ها مشابهت دارد. یکی از تهدیداتی که هند از ناحیه پاکستان احساس می‌کند استفاده از موشک‌های بالستیک صحنه نبرد نصر برای پرتاب بمب‌های اتمی است و شاید گنبد آهنین بتواند بازدارندگی مؤثری را از این ناحیه ایجاد کند.[16]

 سنگاپور

برخی منابع فروش این سیستم به سنگاپور را تأیید کرده‌اند.[7]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «Report: Hezbollah threats prompt Israel to add extra Iron Dome systems on warships». The Jerusalem Post | JPost.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۵.
  2. «The Iron Dome: what is it and how does it work?». The Telegraph (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۵.
  3. «Israel Missile Defense Systems». www.jewishvirtuallibrary.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۵.
  4. «سپر دفاع موشکی 'گنبد آهنین' اسرائیل». BBC فارسی. ۲۸ آبان ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۷.
  5. http://www.bbc.co.uk/persian/world/2012/11/121118_asf_iron_dome_shield.shtml
  6. "FDD | Assessing Israel's Iron Dome Missile Defense System". FDD. 2019-11-13. Retrieved 2020-10-16.
  7. Israel's Iron Dome gains anti-aircraft role Flight Global
  8. Israel's Barak seeks three more Iron Dome rocket interceptors بایگانی‌شده در ۱۰ مارس ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine Reuters, By Dan Williams, Nov 16, 2012
  9. «H. Rept. 112-479 - NATIONAL DEFENSE AUTHORIZATION ACT FOR FISCAL YEAR 2013». www.congress.gov. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۷.
  10. "What are Qassam Rockets?". [Policy Center]. Archived from the original on 14 April 2009. Retrieved 9 August 2009. "The raw materials for one rocket can cost up to $800."
  11. "Iron Dome does not answer threats". The Jerusalem Post. 9 May 2010. Retrieved 26 May 2010.
  12. Katz, Yaakov (10 March 2010). "NATO forces interested in Iron Dome". The Jerusalem Post. Retrieved 18 August 2011.
  13. Etsion, Udi (19 June 2011). "S. Korea eyes Iron Dome system". Ynetnews. Retrieved 19 August 2011.
  14. "Raytheon Teams with Rafael to Market Iron Dome Weapon System" (Press release). Raytheon Company. 16 August 2011. Retrieved 19 August 2011.
  15. Katz, Yaakov (10 November 2011). "US may purchase Iron Dome batteries". The Jerusalem Post. Retrieved 16 November 2011.
  16. Indrani Bagchi; Josy Joseph (23 November 2012). "India eyes Israel's Iron Dome to counter Pak, puppets". اکونومیک تایمز. Retrieved 10 April 2013.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.