گردونه

گَردونه در ایران باستان ارابه‌ای سبک بوده با دو چرخ و تندرو و کاربردهای جنگاورانه و مسابقه‌ای داشته‌است.

گردونهٔ زرین چهاراسبه، در جلو گردونه چهره بس ایزد مصر باستان دیده می‌شود. مربوط به گنجینه آموی. محل نگهداری: موزه بریتانیا
نقش شکار شیر با گردونه بر روی مهری مربوط به دورهٔ نوعیلامی، سده‌های هشتم و هفتم پیش از میلاد ایران، محل نگهداری: موزه هنر والترز

پیشینه
سنگ‌تراشهٔ گردونه‌ای در داراسورام در تامیل نادوی هندوستان

به نظر می‌رسد توسعهٔ فناوری گردونه‌ها مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد در میانرودان باشد. هندوایرانیان در هزارهٔ دوم پیش از میلاد به طور گسترده و با مهارت بسیار از این گردونه‌ها استفاده می‌برده‌اند. نخستین سند یافت‌شده‌ای که در آن از گردونه یادشده‌است، به صورت وامواژه‌ای هندوآریایی در زبان هیتی مربوط به سدهٔ چهاردهم پیش از میلاد در کیکولی می‌باشد. کهنترین صورت یادکردن از گردونه در میان ایران به سخن زرتشت و عبارت raiθī- به معنای گردونه‌ران بازمی‌گردد.

جز مقاصد نظامی از گردونه برای مسابقه‌دادن هم بهره می‌بردند، از جمله پادشاهان آشور و هخامنشیان.

پس از دوران باستان در آسیای غربی شتر جایگزین گردونه شد.[1]

ریشه‌شناسی واژه

در زبان اوستایی گردونه raθa و در هندی ودایی باستان rátha- خوانده می‌شد که برابر با rah در پارسی میانه است. واژهٔ دیگر برای گردونه در اوستایی -vāša بوده که این واژه هم در زبان پارسی میانه به صورت wardyūn درآمده که ریشهٔ خود واژهٔ گردونه می‌باشد.

منابع
  1. The Camel and the Wheel Richard W. Bulliet Columbia University Press. https://cup.columbia.edu/book/the-camel-and-the-wheel/9780231072359
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.