کمان جزیره‌ای

کمان جزیره‌ای[1] (انگلیسی: Island arc‎) یا قوس جزیره‌ای نوعی مجمع‌الجزایر است که اغلب بر اثر فعالیت مجموعه‌ای از آتشفشان‌ها به شکل کمانی (قوسی)، به موازات و در نزدیکی مرز دو صفحه زمین‌ساختی شکل می‌گیرد. بیشتر کمان‌های جزیره‌ای در جایی که صفحه زمین‌ساختی اقیانوسی بر اثر پدیده فرورانش به زیر صفحه‌ای دیگر رانده می‌شود، تشکیل می‌شوند. در بیشتر موارد بر اثر پدیده فرورانش، در زیر صفحه بالا رانده‌شده ماگما تشکیل می‌شود. با این وجود این وضعیت تنها در مورد آن دسته از کمان‌های جزیره‌ای صدق می‌کند که بخشی از کمربند کوهستانی موسوم به کمان آتشفشانی هستند. اصطلاح کمان آتشفشانی زمانی به‌کار می‌رود که همه عناصر کمربند کوهستانی کمانی‌شکل بر اثر فعالیت آتشفشانی تشکیل شده باشند. به عنوان مثال ممکن است بخش‌های بزرگی از کمربند کوهستانی آند، آمریکای مرکزی و کوه‌های کانادا به عنوان کمان آتشفشانی شناخته شود، در حالی که این مناطق جزیره نیستند و در امتداد نواحی قاره‌ای واقع شده‌اند، بنابراین کمان جزیره‌ای به‌شمار نمی‌روند. از سوی دیگر در دریای مدیترانه جزایری کمانی مانند کرت تشکیل شده‌اند اما آتشفشانی نیستند.

جزایر ریوکیو از کمان‌های جزیره‌ای تشکیل شده است.

نمونه‌ها
کمان جزیره‌ایکشوردرازگودالحوضه اقیانوسی
یا دریای کناری		صفحه بالاآمدهصفحه فرورانده
جزایر الوشنایالات متحده آمریکادرازگودال الوشندریای برینگصفحه آمریکای شمالیصفحه اقیانوس آرام
جزایر کوریلروسیهدرازگودال کوریل-کامچاتکادریای اختسکصفحه آمریکای شمالیصفحه اقیانوس آرام
مجمع‌الجزایر ژاپنژاپندرازگودال ژاپندریای ژاپنصفحه آمریکای شمالی، صفحه اوراسیاصفحه اقیانوس آرام، صفحه دریای فیلیپین
جزایر ریوکیوژاپندرازگودال ریوکیودریای چین شرقی (درازگودال اوکیناوا)صفحه اوراسیاصفحه دریای فیلیپین
فیلیپینفیلیپیندرازگودال فیلیپیندریای جنوبی چین، دریای سلبصفحه اوراسیاصفحه دریای فیلیپین
جزایر سوندااندونزیدرازگودال جاوهدریای جاوه، دریای فلورسصفحه اوراسیاصفحه استرالیا
جزایر آندامان و نیکوبارهنددرازگودال شمالی جاوادریای آندامانصفحه اوراسیاصفحه هند و استرالیا
جزایر ایزو و جزایر اوگاساواراژاپندرازگودال ایزو و اوگاساواراصفحه دریای فیلیپینصفحه اقیانوس آرام
جزایر ماریاناایالات متحده آمریکادرازگودال ماریاناصفحه دریای فیلیپینصفحه اقیانوس آرام
مجمع‌الجزایر بیسمارکپاپوآ گینه نودرازگودال بریتانیای نوصفحه اقیانوس آرامصفحه استرالیا
جزایر سلیمانجزایر سلیماندرازگودال سن کریستوبالصفحه اقیانوس آرامصفحه استرالیا
نیو هبریدزوانواتودرازگودال نیوهبریدزصفحه اقیانوس آرامصفحه استرالیا
جزایر تونگاتونگادرازگودال تونگاصفحه استرالیاصفحه اقیانوس آرام
آنتیلدرازگودال پورتوریکودریای کارائیبصفحه کارائیبصفحه آمریکای شمالی، صفحه آمریکای جنوبی
جزایر جورجیای جنوبی و ساندویچ جنوبیبریتانیادرازگودال ساندویچ جنوبیدریای اسکوشیاصفحه اسکوشیاصفحه آمریکای جنوبی
جزایر دریای اژهیوناندرازگودال مدیترانه شرقیدریای اژهصفحه دریای اژهصفحه آفریقا
کمان آتشفشانی دریای اژه جنوبییوناندرازگودال مدیترانه شرقیدریای اژهصفحه دریای اژهصفحه آفریقا

منابع
  1. «کمان جزیره‌ای» [زمین‌شناسی، ژئوفیزیک] هم‌ارزِ «island arc»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر نهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۱۸-۴ (ذیل سرواژهٔ کمان جزیره‌ای)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.