کارل مانهایم

مانهایم در ۱۸۹۳ در بوداپست از پدری آلمانی و مادری اصالتاً مجاری به دنیا آمد. برای تحصیلات دانشگاهی به فرایبورگ و هایدلبرگ و نهایتاً پاریس رفت. در طول تحصیلش در بوداپست و هایدلبرگ با یولیسما لانگ آشنا شد و نهایتاً در ۱۹۲۱ با او ازدواج کرد. وی رسالهٔ دکتری خود را دربارهٔ «تحلیل ساختاری شناخت» نوشت. از اساتید مشهور او می‌توان به گئورگ لوکاچ، گئورگ زیمل، بلا زالای و امیل لاسک اشاره کرد.[1]

در سال ۱۹۲۵ او استاد خصوصی (به آلمانی: Privatdozent) دانشگاه هایدلبرگ و در سال ۱۹۲۹ نیز استاد جامعه‌شناسی و اقتصاد دانشگاه فرانکفورت بود. در ۱۹۳۳ به لندن مهاجرت کرد و تا آخر عمر آنجا ماند. در لندن ابتدا به مدرسهٔ اقتصادی لندن و سپس مؤسسهٔ تعلیم و تربیت دانشگاه لندن رفت. در ۱۹۴۶ استاد کرسی علوم تربیت در این دانشگاه شد و یکسال بعد درگذشت.[1]

مانهایم تحت تأثیر اندیشه‌های مارکس و همچنین هگل و دیلتای بود. کتاب ایدئولوژی و اتوپیا در دورهٔ اوج نفوذ مارکسیسم در بین سال‌های ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۱ به‌صورت مقالاتی نگاشته شد. وی در اواخر عمر به تدریج از مارکسیسم فاصله گرفت و به مسیحیت نزدیک شد. او معتقد بود می‌توان از ابزارهای غیر انقلابی نظیر آموزش و پرورش برای تحقق جامعه‌ای بهتر یاری گرفت.[1]

از نظر مانهایم آگاهی انسان تحت تأثیر پایگاه اجتماعی او قرار دارد و این تأثیر باید مورد توجه نظریهٔ جدید شناخت قرار گیرد. تأثیر این موارد حتی تا ساخت مقولات فاهمه نیز گسترش دارد و از این نظر او معتقد بود شناخت‌شناسی کانتی در نظام علمی جدید پاسخگو نیست.[1]

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به کارل مانهایم در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• مانهایم، کارل (۱۳۸۰)، ایدئولوژی و اوتوپیا: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی شناخت، ترجمهٔ فریبرز مجیدی، تهران، انتشارات سمت.