پیروز نهاوندی

پیروز نهاوندی یا فیروز که با لقب ابولؤلؤ و باباشجاع الدین نیز شناخته می‌شود قاتل عمر بن خطاب است. وی یکی از نجاران خبره شهر نهاوند بود بعد از چندی عمر را به قتل رساند و از محل گریخت. به تلافی قتل عمر، عبید الله بن عمر، دو ایرانی دیگر به نام‌های هرمزان و جفینه را به ظن دست داشتن در ترور کشت.[1][2]

پیروز نهاوندی
نام بومیپیروز نهاوندی
زادهٔح. 600 میلادی
نهاوند، ایران ساسانی
درگذشت۳۱ اکتبر ۶۴۴ (۴۴ سال)
مدینه، خلافت راشدین
(اعتقاد اهل سنت)
بعد از 644 م
کاشان،
(اعتقاد شیعه)
آرامگاهآرامگاه پیروز نهاوندی
۳۳°۵۸′۱۱٫۰″ شمالی ۵۱°۲۴′۵۹٫۵″ شرقی
مختصات: ۳۳°۵۸′۱۱٫۰″ شمالی ۵۱°۲۴′۵۹٫۵″ شرقی
ملیتایرانی
دیگر نام‌هاابولؤلؤ و باباشجاع الدین
شناخته‌شده برایکشتن عمر بن خطاب

اطلاعاتی پیرامون زندگی او پیش از کشتن عمر بن خطاب و سرنوشت پیکرش موجود نیست. مقبره‌ای قدیمی در کاشان وجود دارد که برخی شیعیان معتقدند محل دفن پیروز نهاوندی است.

آنگونه که در کتاب (تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی) گفته‌شده، فیروز یا ابولؤلؤ یکی از ایرانیان در دوره اولیه ورود اعراب به ایران بوده‌است. فیروز دختری داشته به نام مروارید و از آنجا که در زبان عربی به مروارید لؤلؤ می‌گویند او را ابو لؤلؤ یا پدر مروارید نامیده‌اند.[3]

قتل عمر

آوازهٔ وی تنها پیرامون قتل عمر و رویدادهای پس از آن است.[4] او عمر بن خطاب را در روز چهارشنبه ۲۶ ذی‌الحجه ۲۳ قمری برابر ۲ نوامبر ۶۴۴ میلادی قدیم (مطابق ۱۵ آبان ۲۳ خورشیدی) با ۳ یا ۶ ضربه با خنجر ۲ سر کشت.[5]

دربارهٔ خاستگاه وی و زندگانی‌اش اطلاعات مختلف‌اند اما می‌توان قویترین قول را ریشهٔ نهاوندی وی دانست و اینکه در جنگ ایران و روم به اسارت رومیان درآمد و اعراب او را از رومیان به بردگی گرفتند و او به بردگی مغیره بن شعبه حاکم کوفه درآمده بود.[4]

دین وی را اغلب منابع زرتشتی دانسته‌اند اما برخی گفته‌اند که چون پیش‌تر در جنگ با رومیان اسیر شده‌بود به دین مسیحیت گروید.[4] دانشنامهٔ اسلام نیز دین او را مسیحی نوشته‌است.[6] ارشاد القلوب دیلمی دین او را اسلام و شیعه خوانده‌است و از پیروان علی ابن ابی طالب می‌دانسته. بعد از قتل عمر پسر او هرمزان ایرانی را کشت ولی علی قسم یاد کرد پسر عمر را قصاص می‌کند. دربارهٔ انگیزهٔ قتل عمر نیز همچون دیگر بخش‌های زندگی او اختلاف است. اغلب منابع گفته‌اند با اینکه در دوران عمر ورود غیر عرب به مدینه ممنوع بود، مغیرة بن شعبه در نامه‌ای از عمر خواست وی به کوفه بیاید تا از توانایی‌هایش همچون آهنگری و درودگری و نقاشی بهره برند، عمر با این درخواست موافقت کرد.[4]

پیروز در کوفه برای خود کار می‌کرد اما بخشی از درآمد خود را به مغیرة بن شعبه می‌پرداخت. پس از چندی ابولولو از میزان بالای خراجی که مغیرة بن شعبه از وی دریافت می‌کرد (روزی دو درهم یا ماهی سه درهم) به عمر شکایت کرد اما عمر شکایتش را مردود دانست و کار آندو به مشاجره انجامید. اندکی بعد ابولولو با خنجری عمر را در مسجد مضروب کرد و هنگامی که خواست از میان جمعیت بگریزد تعدادی را مجروح کرد. در نهایت به گفتهٔ برخی منابع دستگیر و کشته‌شد. برخی دیگر معتقدند که هنگام فرار خودکشی کرد.[4][5]

دربارهٔ قتل عمر برخی دیگر نیز معتقدند نقشهٔ قتل را دیگرانی که از سخت‌گیری‌های عمر ناراضی بودند طراحی کردند و او تنها مجری این نقشه بود، زیرا چند روز قبل برخی هشدارهایی به عمر داده‌بودند.[4] عبدالرحمن بن عوف یا عبدالرحمن بن ابی بکر قتل عمر را توطئه‌ای میان ابولولو و دو ایرانی دیگر بنام‌های جفینه و هرمزان دانستند. پس از آن عبید الله بن عمر فرزند عمر، آن دو نفر و همچنین دختر خردسال ابولولو و زن ابولولو را نیز کشت.[4]

فرزند عمر را چند ساعتی بازداشت کردند اما خلیفهٔ بعدی عثمان در نخستین روز خلافت دستور آزادی وی را داد. این اقدام مورد اعتراض شدید علی بن ابیطالب و یارانش واقع شد. پس از به خلافت رسیدن علی بن ابیطالب، عبید الله بن عمر از ترس قصاص به نزد معاویه گریخت و در جنگ با علی بن ابیطالب و یارانش کشته‌شد.[7]

از آنجا که اتهام ابولولو ثابت نشده‌بود، این انتقام‌گیری فرزند عمر به منازعات کلامی انجامید.[4]

آرامگاه
مقبره بابا شجاع الدین منسوب به ابولولو، کاشان، ایران، اکنون مقر نیروی انتظامی است.

سرنوشت پیکر ابولولو روشن نیست، اما در ایران و در میان برخی شیعیان شایع است که وی پس از کشتن عمر به زادگاهش در فین کاشان گریخته و پس از مرگ در آنجا دفن شده‌است. در جنوب جاده کاشان به فین آرامگاهی با عنوان «آرامگاه بابا شجاع الدین» منسوب به وی موجود است، که اثر آنرا می‌توان دست کم در کتاب‌های سده ششم نیز یافت.[7]

این آرامگاه شامل صحن، ایوان، رواق و گنبد هرمی ۱۲ ضلعی است که با کاشی فیروزه‌ای پوشش یافته‌است.[7]

از هنگام ساخت این بنا اطلاع دقیقی نیست، خواندمیر در حبیب السیر و قاضی نورالله شوشتری در مجالس المومنین از وجود قبری منسوب به ابولؤلؤ در کاشان خبر داده‌اند، بلکه صاحب مجمل‌التواریخ و القصص (تألیف ۵۲۰ هجری قمری) به نقل از مأخذی قدیم‌تر، ابولؤلؤ را از مردم فین کاشان دانسته‌است[4]

قدیمی‌ترین تاریخ موجود بر بنا نیز بدین شرح است: «هذا قبر عباد من عباد الله الصالحین حشره الله مع من کان یتولاه، بتاریخ ۷۷۷ قمری» از تاریخ گچ‌بریهای دیگر موجود نتیجه می‌شود که در دوران حسینعلی خان، برادر فتحعلی شاه قاجار نیز تعمیراتی در این مکان صورت گرفته‌است.[7]

شیخ دانشگاه الازهر مصر بخاطر کشته شدن خلیفه مسلمانان سنی بدست یک ایرانی، ضمن خودداری از دیدار با حمید بقایی رئیس پیشین سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران در قاهره، خواستار ویرانی کامل آرامگاه ساخته شده بر آرامگاه پیروز نهاوندی در کاشان شده بود.[8][9]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. که علی ابن ابی طالب شدیداً به او اعتراض کرد دانشنامه ایرانیکا]
  2. قنوات, عبدالرحیم. "ابولؤلؤ، از مدینه تا کاشان". کاشان شناخت. شماره ۳: ۸۱–۷۳.
  3. «آرامگاه ابولولو». وب سایت بنیاد فرهنگ کاشان. دریافت‌شده در ۸ فروردین ۱۳۹۵.
  4. یوسفی اشکوری، حسین، «ابولولو» ،دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ۶، تهران
  5. Pellat, Ch (July 19, 2011). "ABŪ LOʾLOʾA". Iranica. Retrieved 2012-07-25.
  6. Levi Della Vida, G; Bonner, M (2000). "ʿUmar (I) b. al-K̲h̲aṭṭāb". Encyclopaedia of Islam. ۱۰ (second ed.). Leiden: E. J. Brill. p. ۸۱۸–۲۱. ISBN 90-04-11211-1.
  7. «ابولولو». دانشنامه تشیع. انتشارات شهید سعید محبی. ۱۳۸۰. ص. ۴۳۶. شابک ۹۶۴-۹۰۶۱۱-۰-X. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  8. «در خواست شیخ الازهر برای خراب کردن مزار "ابولؤلؤ"». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ فوریه ۲۰۱۵.
  9. «جبهه علمای الازهر خواستار تخریب مزار "ابو لولو" در کاشان شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ فوریه ۲۰۱۵.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پیروز نهاوندی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.