پهلوانان صاحب بازوبند پهلوانی ایران
رقابت‌های کشتی پهلوانی ایران برای شناختن پهلوانِ ایران، رقابت‌های ورزشی است که هر ساله در ایران برگزار می‌شود و در آن ورزشکاران از سراسر ایران برای دستیابی به بازوبند در آن شرکت می‌جویند. اگر چه این رقابت‌ها ریشه‌های باستانی دارد، چارچوب نوین آن از سال ۱۳۲۳ (۱۹۴۴) برگزار شده‌است.[1] برنده این رقابت‌ها پهلوان نامیده می‌شود و دارنده بازوبند پهلوانی می‌شود.[2]
دیرینگی فرهنگ کشتی در ایران
ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت‌های روزانه ایرانیان در دوران باستان بوده‌است. جامعه آن روزگار ارج ویژه‌ای به ورزشکاران خود می‌نهادند و آنان با داشتن نیروی بدنی و دلاوری در هنگام نیاز برای دفاع از خانواده و سرزمین خود آماده جانفشانی بودند. هم چنین پهلوانان جایگاهی ویژه در میانه نبردها داشتند و گاه سرنوشت جنگ‌ها را هم رقم می‌زدند؛ بدین سان که پهلوان‌های دو سوی جنگ بدون درگیر شدن لشگرها و با یک رقابت پهلوانی سرنوشت جنگ را مشخص می‌کردند.[1]
نام کشتی از کمربندی به نام کُستی گرفته شده که زرتشتیان به کمر خود می‌بستند و در برابر کانون آتش به نیایش می‌پرداختند. کشتی گرفتن به معنی کمر یکدیگر را گرفتن است. اصل آن در زبان پهلوی، کُستیک و در زبان فارسی دری گُشتی خوانده می‌شود. کستی را سه بار برکمر می‌بستند که یادآور سه اصل زرتشت یعنی «گفتار نیک، کردار نیک و پندار نیک» بود.[3]
جز منابع زرتشتی، نوشته‌های تاریخ‌نگاران یونانی و رومی و نیز شاهنامه فردوسی، نیز بر دیرینگی فرهنگ کشتی و پهلوانی در ایران اشاره کرده‌اند.
آیین پهلوانی
راه یافتن داستان پهلوانان به ادبیات و فرهنگ ایران‌زمین، به وجود آمدن مرام‌نامه‌های نوشته یا نانوشته و جوانمردی‌ها و انتقال سینه به سینه و نسل به نسل ماجراهای پهلوانان در میان مردم ایران، نشانگر نقش ویژه آنان در تاریخ ایران است.
در سده هشتم هجری، پوریای ولی پهلوان، عارف و شاعر نامی به آن را با فتوت و نوعی تصوف همراه نمود. در دوران صفویه و زندیه، کشتی پهلوانی دوران طلایی و پررونق خود را سپری کرد.[1]
دوران معاصر
در دوران قاجار ناصرالدین شاه شخصی به نام صاحب‌الدوله را مأمور گسترش کشتی پهلوانی کرد. مسابقه‌های کشتی تا سال ۱۳۱۸ به آیین کشتی پهلوانی برگزار می‌شد و از آن دوره به بعد فرهنگ نوین ورزشی پا گرفت و باشگاه‌ها راه‌اندازی شدند. در سال ۱۳۲۳ و با پیشنهاد انجمن ملی تربیت‌بدنی، برگزاری رقابت‌های کشتی پهلوانی را به شکلی رسمی تصویب شد تا هر سال پهلوان ایران از این رقابت‌ها شناخته شود و بازوبند پهلوانی را به صورت امانت برای یک سال پیش خود داشته باشد و چنانچه این قهرمانی را در سه سال پیاپی تکرار کرد دارنده همیشگی بازوبند پهلوانی شود. پهلوان علی اکبری از پهلوانان کرمانشاه است.
پیش از رسمی‌شدن مسابقات
پهلوانان ایران از سده هفتم هجری تا پیش از رسمی شدن:[1]
- پهلوان فیله همدانی (سده هفتم هجری)
- پهلوان محمودبن ولی‌الدین خوارزمی پوریای ولی (سده هشتم)
- پهلوان محمد ابوسعید (سده نهم)
- پهلوان نداقی عراقی اصفهانی (سده دهم)
- پهلوان بیک قمری (سده دهم)
- پهلوان میرزابیک کاشی (سده یازدهم)
- پهلوان کبیر اصفهانی (سده یازدهم)
- پهلوان حمزه پهلوانپور (سده دوازده)
- پهلوان موسی خمیس گرزدین وند (اوایل سده سیزدهم)[4][5][6][7]
- پهلوان لندره دوز
- پهلوان عسگر یزدی
- پهلوان محمد مازار
- پهلوان ابراهیم حلاج یزدی (یزدی بزرگ)
- پهلوان سید علی
- پهلوان شعبان سیاه
- حاج‌حسن بدآفت
- پهلوان حاج‌نایب رضاقلی
- پهلوان حسین گلزار کرمانشاهی
- پهلوان اکبر خراسانی
- پهلوان صادق قمی
- پهلوان محمد عبدل یزدی
- پهلوان ابوالقاسم قمی
- پهلوان سیدعلی حق‌شناس کمیاب
- پهلوان حاج‌محمدصادق بلورفروش
- پهلوان سیدحسن رزاز معروف به شجاعت (سده سیزدهم به بعد)
- پهلوان حاج قاسم غفاری (ملقب به قاسم کوتول)[8]
مسابقات رسمی
پهلوانان صاحب بازوبند پهلوانی ایران پس از رسمی شدن مسابقات پهلوانی:از سال ۱۳۲۳ خورشیدی[1]
۱-پهلوان مصطفی طوسی (۱۳۲۳، ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵) اولین بازوبند پهلوانی را در رقابت‌های رسمی، پهلوان مصطفی طوسی پس از سه‌بار برتری در مسابقه‌های کشتی پهلوانی و به‌دست آوردن عنوان پهلوانی در سال‌های ۱۳۲۳، ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ برای همیشه به نام خود ثبت کرد. در سال ۱۳۲۴ رقابت نهایی کشتی پهلوانی بین پهلوان طوسی و پهلوان ابوالقاسم سخدری، دو روز به طول انجامید!
۲- پهلوان ضیاءالدین میرقوامی (۱۳۲۶) در اردیبهشت ماه ۱۳۲۶ و در رقابت‌هایی که بدون حضور مصطفی طوسی برگزار شد، ضیاءالدین میرقوامی توانست عنوان پهلوانی را آن خود کند.
۳- پهلوان ابوالقاسم سخدری (۱۳۲۷) پهلوان نامدار خراسان در سال‌های۱۳۲۳ و ۱۳۲۴ در رقابتی پرشور و نزدیک، قافیه را به پهلوان طوسی باخته بود اما در نهایت ابوالقاسم سخدری توانست عنوان پهلوانی ایران در سال ۱۳۲۷ را به نام خود ثبت کند و صاحب بازوبند پهلوانی شود.
۴- پهلوان عباس زندی (۱۳۲۸، ۱۳۳۲، ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴) پهلوان عباس زندی، جوان‌ترین یل پایتخت است. او در سال۱۳۲۸ و در سن ۱۸سالگی صاحب بازوبند پهلوانی ایران شد. زندی در ۱۷سالگی به عضویت تیم ملی کشتی آزاد ایران درآمد و در رقابت‌های جهانی۱۹۵۴ به مدال طلا رسید. او در سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۴ سه‌بار دیگر پهلوان پایتخت لقب گرفت.
۵- جهان پهلوان احمد وفادار (۱۳۲۹ ،۱۳۳۰ و ۱۳۳۱) چوخه‌کار، نامدار خراسان، سه‌سال متوالی پهلوان کشور لقب گرفت تا برای همیشه صاحب بازوبند پهلوانی شود. پهلوان احمد وفادار سال‌ها در سنگین‌وزن یکه‌تاز رقابت‌های کشتی آزاد قهرمانی کشور و در رقابت‌های مختلف جهان و المپیک عضو تیم ملی کشتی آزاد ایران بود.
۶- جهان‌پهلوان غلامرضا تختی (۱۳۳۶، ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸) «جهان‌پهلوان» لقب رستم افسانه‌ای در شاهنامه به راستی برازنده رستم دوران، غلامرضا تختی است. تختی سه سال متوالی صاحب بازوبند پهلوانی شد تا در کنار ۷ مدال طلا و نقره‌ای که در المپیک‌ها و مسابقه‌های جهانی کشتی گرفت، به اسطوره‌ای بی‌بدیل در ورزش ایران تبدیل شود.
۷- پهلوان یعقوب علی شورورزی (۱۳۴۰) یلی دیگر از خطه پهلوان‌پرور خراسان توانست عنوان پهلوانی ایران را به نام خود ثبت کند. پهلوان یعقوب‌علی شورورزی در سال۱۳۴۰ فاتح رقابت‌های کشتی پهلوانی شد. این رقابت‌ها در سال۱۳۳۹ برگزار نشد!
۸- منصور مهدیزاده (۱۳۴۱ و ۱۳۴۴) در مسابقه‌ای که قضاوت آن را پهلوان عباس زندی بر عهده داشت. منصور مهدیزاده توانست با غلبه بر عزیز کیانی صاحب بازوبند پهلوانی در سال۱۳۴۱ شود. دارنده دو مدال طلای کشتی آزاد جهان، در سال۱۳۴۴ نیز برای دومین‌بار بر قله کشتی پهلوانی ایران ایستاد.
۹- رضا سوخته‌سرایی (۱۳۵۴) پهلوان مازندرانی کشتی ایران و دارنده دو مدال نقره کشتی آزاد جهان، روز ۴ آبان سال۱۳۵۴، این لقب را گرفت. رضا سوخته‌سرایی در فینال بر علیرضا سلیمانی فائق آمد و صاحب بازوبند پهلوانی شد.
۱۰- پهلوان‌باشی علیرضا سلیمانی (۱۳۵۸، ۱۳۶۱، ۱۳۶۲، ۱۳۶۴، ۱۳۶۵ و ۱۳۶۹) پهلوان علیرضا سلیمانی، با ۶عنوان پهلوانی ایران، پرافتخارترین پهلوان این رقابت‌ها به حساب می‌آید؛ افتخاری که باعث شد سلیمانی به واسطه آن به داشتن لقب پهلوان‌باشی، مفتخر شود.
۱۱- پهلوان محمدحسن محبی (۱۳۶۳ و ۱۳۶۷) عنوان پهلوانی پیش از این بیشتر به یلان پایتخت و خراسان تعلق یافته بود تا آن‌که دلاوری از خطه پهلوان پرورکرمانشاه، خودنمایی کرد. محمدحسن محبی در سال‌های ۶۳ و ۶۷ مدعیان را کنار زد و صاحب بازوبند پهلوانی شد.
۱۲-پهلوان محمدرضا توپچی (۱۳۶۶ و ۱۳۶۸) محمدرضا توپچی بارها به دیدار نهایی رقابت‌های کشتی پهلوانی راه یافته و عنوان نایب‌پهلوانی را به دست آورده بود. توپچی بالاخره توانست در رقابت‌های کشتی پهلوانی سال‌های۱۳۶۶ و ۱۳۶۸ با غلبه بر تمام مدعیان، پهلوان ایران لقب گیرد.
۱۳-پهلوان مجید انصاری (۱۳۷۰) رغبت نداشتن کشتی‌گیران نامدار و ملی‌پوش برای حضور در رقابت‌های کشتی پهلوانی هر چند باعث نشد تا این رقابت‌ها به تعطیلی کشیده شود اما از شور و هیجان آن به شکل چشم‌گیری کاست. در سال۱۳۷۰ مجید انصاری توانست عنوان پهلوانی ایران را به دست آورد.
۱۴- پهلوان ایوب بنی‌نصرت (۱۳۷۱ و ۱۳۷۲) این‌بار نوبت دلاوری از آذربایجان بود تا عنوان پهلوانی ایران را از آن خود کنند. ایوب بنی‌نصرت عضو محجوب تیم ملی کشتی آزاد توانست دو سال متوالی، بازوبند پهلوانی را به بازو ببندد.
۱۵-پهلوان محمود میران (۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶) آشنایی محمود میران با کشتی، با چوخه و فنون لنگ باعث شد تا ملی‌پوش جودوی کشورمان عملکرد درخشانی در رقابت‌های کشتی پهلوانی داشته باشد و چهار سال متوالی، عنوان پهلوان ایران را به دست آورد.
۱۶- پهلوان حمید قشنگ (۱۳۷۷، ۱۳۷۸ و ۱۳۸۱) دلاوری دیگر از خراسان پهلوان‌پرور در رقابت‌های کشتی پهلوانی درخشید. حمید قشنگ در اجرای فنون لنگ استاد بود و با قامت و دست و پاهای کشیده‌اش، یک دردسر واقعی برای دیگر مدعیان به حساب می‌آمد.
۱۷- پهلوان محمود محمدی (۱۳۷۹) بازوان پرتوان و دلاوری مثال‌زدنی محمود محمدی ۱۹ ساله باعث شد تا بازوبند پهلوانی سال۱۳۷۹ بر بازوی او بسته شود. محمود محمدی در رقابت‌های کشتی جوانان آسیا و جهان نیز توانسته بود به مقام قهرمانی برسد.
۱۸- امین رشید لمیر (۱۳۸۰ و ۱۳۸۷) باز داستان پهلوانی به خراسان رسید تا این‌بار امین رشید لمیر که دلاوری و پهلوانی را از پدربزرگش[9] پهلوان یعقوب‌علی شورورزی به یادگار گرفته بود، پهلوان ایران لقب بگیرد.
۱۹- عبدالرضا کارگر (۱۳۸۲ و ۱۳۸۳) یک لنگ‌کار قهار، بار دیگر توانست افتخار پهلوانی ایران را به نام خراسان ثبت کند؛ عبدالرضا کارگر که در رقابت‌های جوانان جهان صاحب مدال طلا شده بود، در کشتی پهلوانی توانایی‌هایش را به نمایش گذاشت و دو سال متوالی صاحب بازوبند شد.
۲۰- شاهرخ صداقتی‌زاده (۱۳۸۵) تبحر شاهرخ صداقتی‌زاده در کشتی‌های محلی باعث شد تا این کشتی‌گیر نه‌چندان مطرح وزن ۹۶کیلوگرم اهل مازندران در رقابت‌های کشتی پهلوانی بدرخشد و پهلوان سال۱۳۸۵ ایران خوانده شود.
۲۱- فردین معصومی (۱۳۸۶) «گیله‌مرد» کشتی ایران بارها در کشتی گیله‌مردی حریفان را شکست داده بود. ملی‌پوش کشتی آزاد ایران در رقابت‌های کشتی پهلوانی سال۱۳۸۶ همه حریفان را از پیش‌رو برداشت تا نام پهلوان ایران در این سال فردین معصومی ثبت شود.
۲۲- آرش مردانی (۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰)
۲۳- جابر صادق زاده (۱۳۹۱ و ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷)
۲۴- احمد میرزاپور (۱۳۹۲)
۲۴- پرویز هادی (۱۳۹۳) پرویز هادی که قهرمان کشتی آزاد سنگین‌وزن بازی‌های آسیایی از استان آذربایجان شرقی بود، موفق شد در سال ۱۳۹۳ عنوان پهلوانی ایران را کسب کند.[10]
جستارهای وابسته
منابع
- پویا عباسی (۵ آذر ۱۳۸۸). «پهلوانی؛ از معابر زرتشتیان تا تختی» (PDF). تماشاگر، مؤسسه همشهری. ص. ۷۴-۷۵. شاپا ۷۵۳۵-۱۷۳۵مقدار
|issn=را بررسی کنید (کمک). دریافت‌شده در ۱ خرداد ۱۳۹۳. - Sarrafi, Khashayar. "Modern Pahlevan: Jahan Pahlevan Takhti" (PDF). Shanghai University. Archived from the original (PDF) on 22 May 2014. Retrieved 1 August 2012. Text "Shanghai University Sports Research Center, College of Physical Education" ignored (help)
- کشتی در ایران بایگانی‌شده در ۲ مه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine پارس اسپورت
- علیرضا اسدی. «نقش ایل ملکشاهی در جنگ‌های ایران و عثمانی». هفته نامه سوران. دریافت‌شده در ۱۴ آوریل ۲۰۱۵.
- «پهلوان موسی خمیس». لغتنامه دهخدا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۱۳.
- علیرضا اسدی. فتح نامه ایل ملکشاهی برگی زرین از تاریخ استان ایلام، فصل نامه آموزش تاریخ.
- علیرضا اسدی، تاریخچه و پیشینهٔ سیاسی و اجتماعی ایل ملکشاهی. هفته نامه نجوا، سال سیزدهم، شماره 502، یکشنبه 28 اردیبهشت 1393، ص5.
- داریوش تهامی و مهندس فرشاد ابریشمی، تختی و ورزشکاران به روایت تصویر، انتشارات ابریشمی فر، ص ۱۱۲.
- شورورزی؛ پهلوانی به معنای واقعی پهلوان، ایلنا.
- http://www.mehrnews.com/news/2454474/پرویز-هادی-پهلوان-کشور-در-سال-93-شد