پلیمریزاسیون
بَسپارش یا پُلیمِریزاسیون (به فرانسوی: Polymérisation) یک واکنش شیمیایی است که در آن مولکول‌های کوچک و ساده یا همان مونومر[1] با یکدیگر پیوند برقرار کرده و مولکولی بزرگ با جرم مولکولی چندین برابر مولکول اولیه به وجود می‌آورند.
دسته‌بندی انواع پلیمریزاسیون
روش‌های انجام پلیمریزاسیون را می‌توان به صورت‌های مختلف دسته‌بندی کرد:
دسته‌بندی بر اساس طریقهٔ عمل کرد:
- پلیمریزاسیون آنیونی Anionic polymerization
- پلیمریزاسیون رادیکالی Radicalic polymerization
- پلیمریزاسیون کاتیونی Cationic polymerization
دسته‌بندی بر اساس محصولات واکنش پلیمریزاسیون
واکنش پلیمریزاسیون با توجه به امکان تشکیل مولکول دیگری به دو دسته تقسیم می‌شود:
پلیمریزاسیون تراکمی[2] Condensation polymerization
در پلیمریزاسیون تراکمی، متصل شدن مونومرها به یکدیگر با حذف اتم‌ها یا گروه‌های اتمی همراه است (مانند آب و ...)[3]
پلیمرهای زیر به روش تراکمی تولید می‌شوند:
پلی آمید(نایلونها), پلی استرها و بعضی پلی یورتان ها است.
پلیمریزاسیون افزایشی
در پلیمریزاسیون افزایشی مونومرها بدون از دست دادن مولکول، به یکدیگر متصل می‌شوند؛ بنابراین پلیمر تولید شده با این واکنش دارای واحدهای تکرار شونده‌ای همانند مونومر اولیه هستند.[3]
پلیمرهای زیر به روش فرایند پلیمریزاسیون افزایشی تولید می‌شوند:
پلی اتیلن (PE), پلی پروپیلن (PP), پلی استایرن (PS), پلی وینیل استات (PVAS) و پلی تترافلوئورواتیلن یا تفلون (PETFE) و بیشتر گرمانرم‌ها و برخی گرماسخت‌ها.
مرحله‌ای-زنجیره‌ای
در سال ۱۹۵۲ فلوری طبقه‌بندی فوق را اصلاح و واکنش‌های پلیمریزاسیون را براساس مکانیسم بسپارش به دو گروه واکنش‌های بسپارش مرحله‌ای[4] و زنجیره‌ای[5] تقسیم‌بندی کرد. طبقه‌بندی یاد شده بر اساس این نظریه بود که در بسپارش‌های مرحله‌ای همهٔ مونومرها[6] از ابتدا تبدیل به دی مر (دو مونومر به هم چسبیده)[7] و سپس تری مر (سه مونومر به هم چسبیده)[8] و تترامر و … می‌شوند ولی در پلیمریزاسیون زنجیره‌ای تنها مونومرهایی قابلیت تبدیل شدن به دی مر را دارند که بتوانند در ابتدای واکنش (رادیکاله یا یونیده) شوند. در مرحلهٔ بعدی نیز همین دی مرها هستند که به مونومرهای دیگر حمله می‌کنند و طول زنجیر خود را می‌افزایند و به سرعت به زنجیر بلندی تبدیل می‌شوند.
دسته‌بندی بر اساس محیط انجام واکنش
واکنش‌های پلیمریزاسیون بر اساس محیط انجام واکنش به سه دسته تقسیم می‌شوند.
جستارهای وابسته
- پلیمر
- بازپلیمریزاسیون re-polymerization
- واپلیمریزاسیون de-polymerization
- هم پلیمریزاسیون co-polymerization
- پلیمریزاسیون امولسیونی
برای مطالعهٔ بیشتر
- حدادی اصل، وحید. تکنولوژی پلیمرها
پانویس
- monomer...http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Monomer&oldid=433137185
- http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Condensation_polymer&oldid=443004344
- Odian, G.Principles of polymerization,John Wiley and sons,(2004)
- Step reaction
- Chain reaction
- مونومر- monomer
- دیمر -dimer
- Trimer-تری مر
- http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Bulk_polymerization&oldid=440629899
- http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Solution_polymerization&oldid=44216933
منابع
- Odian, G.Principles of polymerization,John Wiley and sons,(۲۰۰۴)