پایتخت (مجموعه تلویزیونی)

فصل اول سریال ماجرای خانوادهٔ «نقی معمولی» را روایت می‌کند که تصمیم می‌گیرند از شیرگاه به تهران کوچ کنند؛ اما هنگام ورود به پایتخت با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند …[1] صاحبخانه می‌میرد و وراث حاضر به تحویل خانه نمی‌شوند، بدین ترتیب در پی مشکلاتی که در تهران برای آنها پیش می‌آید مجبور می‌شوند مدتی را در کامیون ارسطو(احمد مهران فر) زندگی کنند…

نقی در گنبد و گلدسته سازی کار می‌کند و با کامیون ارسطو از طرف محل کارش، مسئول می‌شود یک گنبد و گلدسته را به روستایی در قشم ببرند. او با خانواده‌اش به همراه سرپرست بار راهی تهران می‌شوند تا گنبد و گلدسته را به صاحبش که در خانه سالمندان زندگی می‌کند نشان دهند و بعد به طرف مکان نصب بروند. در این بین اتفاقات بسیار جالبی از جمله مسابقه تلفنی، گیر افتادن در رستوران، بکسل کردن ماشین مسئولین شورا و عاشق شدن ارسطو می‌افتد…

ارسطو برای سومین بار عاشق شده‌است و قصد برپایی مراسم عروسی دارد. نقی که در حال ساخت خانه خود است، این مراسم را در همان خانه نیمه کاره برگزار می‌کند و شام مراسم را هم هما به عهده می‌گیرد. اوس موسی (معمار مشهدی ساختمان) به نقی اصرار می‌کند تا ستونی را وسط خانه نصب کند ولی نقی قبول نمی‌کند. مراسم برگزار می‌شود و بعد از شام هنگامیکه همه مشغول رقص و پایکوبی در طبقه دوم هستند ساختمان فرو می‌ریزد و همه مصدوم می‌شوند. چند هفته از این ماجرا می‌گذرد و نقی در خانه خواهرش فهیمه سکونت دارد و با ارسطو قهر کرده‌است. بهبود (مهران احمدی)(همسر فهیمه) که جنگلبان است به گفته خودش در راه نجات جان پلنگ مازندران از دست شکارچی‌ها با برخورد تیر به لگنش جانفدایی کرده‌است و این قصه را همیشه با آب و تاب فراوان تعریف می‌کند. نقی که چند وقتی است بیکار شده تصمیم می‌گیرد در مسابقات کشتی پیشکسوتان شرکت کند…

هما سعادت در انتخابات شورای شهر رأی می‌آورد و طرفداران او در منزلشان جمع می‌شوند. همسر چینی ارسطو در سانحه هواپیمایی مالزی جان خودش را از دست داده و این مسئله موجب شده تا کام ارسطو هر روز تلخ و تلخ‌تر بشود. نقی از همسرش درخواست می‌کند تا برای ساخت خانه فهیمه (خواهر نقی) مجوز بگیرد اما او این کار را خلاف می‌داند و هیچ رقمه زیر بار نمی‌رود. نقی به همراه اقوام و خویشانش و کمک اوس موسی دست به کار می‌شوند و خانه فهیمه را به‌طور پنهانی با آوردن مصالح از راه و بیراه می‌سازند… در این بین ماجراهایی از جمله ازدواج بابا پنجعلی، دعوای نقی و هما، حضور بهبود در آفریقا اتفاق می‌افتد…

ارسطو ماشین شاسی بلند می‌خرد و خانواده را برای خوردن هویج بستنی می‌برد امّا در میانه راه ماشین چپ می‌کند و در آب می‌افتد. خانواده نقی معمولی بر سر این اتفاق صدمات شدیدی دیده‌اند و نقی برای این موضوع رابطه‌اش را با ارسطو قطع می‌کند. او برای عوض شدن روحیه خانواده پس از این حادثه، آن‌ها را به ترکیه می‌برد. در میانه‌راه، نقی با ارسطو روبرو می‌شود و درگیری لفظی بین این دو رخ می‌دهد اما پس از آن با هم صلح می‌کنند. آن‌ها در کشور ترکیه سوار بر بالن می‌شوند. مسئول هدایت بالن بر اثر مصرف مشروبات الکلی سکته کرده و منجر به مرگش می‌شود. سپس بالن آن‌ها را به سمت سوریه و جبهه داعش می‌برد…

قصهٔ سریال «پایتخت ۶» با فوت بابا پنجعلی و اهدای اعضای بدن او آغاز می‌شود.[2] بهبود فریبا پس از سال‌ها به ایران بازمی‌گردد اما ماجراهایی برایش پیش می‌آید که فهیمه را از شوهرش دلسرد می‌کند. بهبود در این فصل به بیماری سندرم دست بی‌قرار مبتلا است. بهتاش که در فصل ۵ بیکار و آس و پاس بود، حالا دروازه‌بان باشگاه فوتبال نساجی مازندران شده‌است و به بازیکن فوتبال پیتر چک علاقه دارد و نقی معمولی هم سیاسی شده و راننده و محافظ شخصی نمایندهٔ مجلس است. هما همسر نقی هم گویندهٔ اخبار شده‌است. ارسطو با فردی به اسم کاووس ناخواسته وارد فروش موادمخدر می‌شود و از ماشین نقی که رانندهٔ نمایندهٔ مجلس است، برای جابجایی مواد استفاده می‌کند.[3]

مهران احمدی علت ترک مجموعه را اینگونه تعریف می‌کند:[24]

«هرکسی برای خود برنامه‌هایی دارد. من مهران احمدی هستم و کمدین نیستم که نقش ثابتی را بازی کنم، عکس آنچه آقای محمد رضا شریفی نیا گفتند که بازیگر خوب باید بتواند یک نقش را خوب بازی کند. من بازیگر هستم و سعی می‌کنم نقش‌های متفاوتی را بازی کنم و اگر بهبود ادامه پیدا کند، تبدیل می‌شود به عین‌الله باقرزاده.»

وی همین‌طور از علت بازگشت خود می‌گوید:[25]

«خودم گفته بودم که نمی‌خواهم یک کاراکتر را مجدد تکرار کنم، ولی مردم جایگاهی دارند که به هر صورت برای من عزیز و محترم است. در واقع با قبول بازی در فصل ششم پایتخت، من در برابر خواست مردم تسلیم شدم.»

به گفته عوامل سریال و علیرضا خمسه دلیل حذف بابا پنجعلی از سریال آلزایمر زیادی بیش از حد شخصیت بوده‌است زیرا استفاده از این شخصیت بسیار محدود می‌شد. همچنین کارگردان سریال در این باره گفته‌است که به این شخصیت در پنج فصل به اندازه کافی پرداخته شده‌است و دلیلی برای ادامه دادن شخصیت نیست. گرچه در ابتدا خشایار الوند می‌خواست از روح بابا پنجعلی در فصل ششم استفاده کند اما محسن تنابنده نظرش این بود که این شخصیت در فصل ششم حضور نداشته باشد. سرانجام با از دنیا رفتن خشایار الوند و گفتگو بین علیرضا خمسه و عوامل سریال، تصمیم گرفتند که این شخصیت را حذف کنند و از مردنش موقعیت‌های خنده دار خلق کنند.[26]

هدایت هاشمی از علت حضور نداشتن خود می‌گوید:[27]

«شخصیت اوس موسی قرار بود فقط دو قسمت در فصل سه پایتخت باشد؛ اما به سبب پیشرفت قصه و اینکه جا داشت به این شخصیت بیشتر پرداخته شود، قرار شد در فصل‌های چهار و پنج هم حضور داشته باشد که من به علت فوت مادرم نتوانستم در فصل ۵ حضور پیدا کنم و فقط یک قسمت صدایم بود.»

وی همچنین به این سؤال که آیا دوست دارد به مجموعه برگردد گفته‌است:[27]

«به نظر خودم در مورد شخصیت اوس موسی حق مطلب ادا شد و من خودم بشخصه از آن سیراب شدم.»

در آذر ۱۳۹۹، اخباری تأیید نشده از ممنوعیت حضور «سارا و نیکا» در برخی رسانه‌ها، از جمله ایسنا و همشهری‌آنلاین منتشر شد که آنان در فصل جدید حذف شده‌اند. ایسنا نوشت «حذف نقش سارا و نیکا و بازگشت نقش بابا پنجعلی با بازی علیرضا خمسه، مهمترین تغییراتی است که در همین گمانه‌زنی‌ها برای فصل هفتم از سریال پایتخت برشمرده می‌شود.». مهران احمدی و بهرام افشاری به این موضوع واکنش نشان دادند.[28] برخی معتقدند که علت حذف این بازیگران بخاطر لو رفتن فیلم‌های خصوصی آنان در استخر است.[28][29]

• سید علی خامنه‌ای (رهبر جمهوری اسلامی) خطاب به سیروس مقدم:

  یک تکه‌هایی از این کار شما را دیدم. … «پایتخت». خیلی خوب بود. یک فیلم ایرانی. من همیشه اعتراضم به هنرمندان این است که حتی دیالوگ‌ها را از روی کپی‌های فرنگی انتخاب می‌کنید. این، خب خیلی غلط و بد است. این نه، یک فیلم ایرانیِ کامل و درست است»[30][31]

• عزت‌الله ضرغامی در گفتگویی ضمن حمایت کامل از سریال پایتخت، بر ساخت فیلم‌ها و سریال‌هایی با محوریت قوم‌های مختلف ایرانی تأکید نمود.
• سید علی‌اکبر طاهایی (استاندار مازندران) نیز روز ۱۲ فروردین در ارتباط زنده تلفنی با رادیو ساری، از صدا وسیما به‌خاطر پخش برنامه‌های طنز و سرگرم‌کننده در نوروز امسال و ایجاد نشاط و تزریق روحیه شادی جمعی قدردانی کرد.[32]
• ابوالفتح نیکنام (دبیر مجمع نمایندگان مازندران) نیز از پخش سریال نوروزی پایتخت قدردانی کرد.[33][34]

• احمدعلی مقیمی (نماینده شرق مازندران) نسبت به این مجموعه اعتراض کردند و در نامه‌هایی خواستار قطع آن و عذرخواهی صداو سیما از مردم مازندران و مازندرانیان خارج از استان شدند.[35][36]
• شجاعی کیاسری (نماینده مردم شهرستان‌های ساری) در مصاحبه‌ای از این فیلم انتقاداتی کرد.[37][38]
• امام‌جمعه بابلسر نیز در نخستین نمازجمعه سال۱۳۹۰ با انتقاد از این سریال گفت:

  شما باید ببینید که مردم در این سریال‌ها چه می‌آموزند و نکات مثبت این‌ها در چیست؟»[39]

• معلمی (نماینده مجلس خبرگان و امام‌جمعه قائم‌شهر) در خطبه نمازجمعه این شهر نیز از این سریال انتقاد نمود.[40]
• نماینده مردم ساری در مجلس دربارهٔ ساخت این سریال تصریح کرد: کاری که این صداوسیما انجام داده‌است، علی‌رغم همه تذکرات، این کار را حتی استعمارگران اروپایی در کشورهای آفریقایی وقتی مشغول غارت آن‌ها بودند، انجام ندادند.[41]
• سید هادی حسینی (نماینده مردم قائمشهر، سوادکوه، جویبار و سیمرغ) در پیگیری خبرنگار مهر دربارهٔ سریال «پایتخت ۳» با بیان اینکه این سریال هدف و پیام ندارد، اظهار کرد:

  هزینه‌هایی که برای این سریال شده‌است در واقع صرف سرمایه‌های نظام است بدون اینکه فایده آموزنده‌ای داشته باشد.[42]

• نجمه واحدی، پژوهشگر و فعال حقوق زنان در ایران پس از پخش فصل پنجم سریال:

  حتی ما شاهد عادی سازی کودک‌همسری در پایتخت پنج بوده‌ایم، اما با این حال چیزی که پایتخت شش را شاخص‌تر از سری‌های قبل این مجموعه می‌کرد، کلیشه‌های جنسیتی بسیار پررنگ‌تر و جنسیت‌زدگی عریان این مجموعه نسبت به مجموعه‌های قبلی بود و دلیل آن هم ظاهرشدن «هما» و «فهیمه» با تغییر کاراکترها به سمت زنانی کلیشه‌ای بود.[43][44]

• عبدالحسین خسروپناه مدرس حوزه علمیه و دانشگاه در اظهار نظری در ارتباط با شخصیت‌ها و حواشی فصل ششم سریال پایتخت عنوان داشته:

  فارغ از نقدهایی چون اختلاط نامحرم، تعابیر بی‌ادبانه مخصوصاً نسبت به والدین، بی‌احترامی به نماز و حج و… ولکن نقد ریشه‌ای‌تر این سریال رویکرد ایران‌گریزی و ایران تضعیفی است که متأسفانه از دوره قاجار توسط مستشرقین و بعد روشنفکرنمایان داخلی دنبال می‌شود. این سریال با نشان دادن ایرانیانی که یا قاچاقچی (ارسطو) هستند یا روانی (بهبود) یا مسئول ناتوان و بی‌عرضه و منفعل (مالکی نماینده مجلس) یا دارای کمبود شخصیت (بهتاش) یا نوجوانان غرق در اینستاگرام و فضای مجازی (دختران دوقلو) یا مدعیان پرادعای هیچ‌کاره و فرصت‌طلب (نقی) یا مروج آرایشگری و رفتارهای نامناسب (رحمت و فهیمه) یا عقل کلی که در مواردی احساسی داوری می‌کند (هما)، برای بیننده مخصوصاً بیننده خارجی تصویر بسیار منفی علیه ایران می‌سازد[45].

• احسان شاقاسمی استاد دانشگاه تهران بعد از پخش فصل ششم سریال پایتخت با انتقاد از عدم توانایی برخی بازیگران این سریال برای یادگرفتن لهجه مازنی، آن‌ها را «بی‌استعداد» خواند و ضعف بازیگری و پیرنگ این سریال را ناشی از فساد و رانت در صداوسیما دانست.[46]

• برنده تندیس بهترین سریال از دومین دوره جشنواره جام‌جم (۱۳۹۱)
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) از دومین دوره جشنواره جام‌جم (۱۳۹۱)
• برنده جایزه ویژه هیئت داوران (محسن تنابنده) از دومین دوره جشنواره جام‌جم (۱۳۹۱)[47]

• برنده تندیس بهترین کارگردان (سیروس مقدم) از چهاردهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۳)[48]
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) از چهاردهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۳)

• برنده تندیس بهترین فیلمنامه (محسن تنابنده) از پانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۴)[49]
• برنده تندیس بهترین بازیگر زن (ریما رامین‌فر) از پانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۴)
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) از شانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۴)

• برنده تندیس بهترین سریال از چهارمین دوره جشنواره جام‌جم (۱۳۹۶)[50]
• برنده تندیس بهترین سریال از نظرسنجی تلویزیون (سه ستاره) (۱۳۹۵)
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (محسن تنابنده) از نظرسنجی تلویزیون (سه ستاره) (۱۳۹۵)[51]
• برنده تندیس بهترین بازیگر زن (نسرین نصرتی) از شانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۵)
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (احمد مهران فر) از شانزدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۵)

• برنده تندیس بهترین سریال از هجدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۷)
• برنده تندیس بهترین فیلمنامه (محسن تنابنده) از هجدهمین دوره جشن دنیای تصویر (جشن حافظ) (۱۳۹۷)[52]
• برنده تندیس بهترین بازیگر مرد (بهرام افشاری) از هجدهمین دوره جشن دنیای تصویر (۱۳۹۷)
• برنده تندیس بهترین سریال از جشنواره نوروزی صداوسیما (۱۳۹۷)
• برنده تندیس بهترین بازیگر زن (ریما رامین‌فر) از جشنواره نوروزی صداوسیما (۱۳۹۷)[53]
• برنده تندیس بهترین سریال از پنجمین دوره جشنواره جام جم (۱۳۹۷)[54]

• برنده تندیس بهترین بازیگر کمدی مرد (محسن تنابنده) از بیستمین دوره جشن دنیای تصویر (جشن حافظ) (۱۳۹۹)[55]