نیمه تاریک ماه (کتاب)

در مقدمه مفصلی که ابتدای کتاب آمده، نویسنده به بررسی دوره‌های مختلف داستان‌نویسی و عقایدی که در دوران مختلف داشته پرداخته. دورهٔ اول، دورهٔ انجمن ادبی صائب دورهٔ دوم، اصحاب جُنگ دورهٔ سوم از سال‌های ۵۳ تا ۵۶ دورهٔ کانون، از ۵۶ تا ۵۷ دورهٔ سوم جُنگ اصفهان، از ۵۷ تا ۵۸ دورهٔ کانون، از ۵۹ تا ۶۱ دورهٔ پنجشنبه‌ها، از اواسط ۶۲ تا اواخر ۶۷ او در ادامه می‌نویسد که: «غرض از آنچه رفت نه بث‌الشکری که حسب حالی بود به خلاصه‌ترین شکل تا ادای دینی کرده باشیم به عزیزانی که ما را تاب آوردند، از برادرم احمد تا حال که باز نقشی دیگر بخواهیم بزنیم. می‌ماند که از ۵۸ تاکنون هیچ کار من بی‌صواب‌دید همسرم فرزانهٔ طاهری در نیامده است و این گفته را به معنای حقیقی باید گرفت و نه اینکه او مثلاً شربتی به دستمان داده باشد و بچه‌ها را ساکت کرده باشد یا ولگردیهامان را بخشیده باشد.»

هوشنگ گلشیری همواره به عنوان یکی از روشنفکران بزرگ معاصر به‌شمار می‌آمده و در تمام دوره‌های مختلف زندگانی‌اش دست از تلاش در راه تحقق آزادی و انسانیت دست برنداشته است. او مشغله‌های داستان‌نویسی خود را در طول سال‌های مختلف نویسندگی‌تش به شش دسته تقسیم می‌کند:

1. مشغلهٔ واقعیت و خیال
2. مشغلهٔ سیاست
3. مشغلهٔ گذشته و گذشتگان
4. مشغلهٔ ابزار شناخت بودن ادبیات
5. مشغلهٔ زبان
6. مشغلهٔ ساختار داستان

تکه‌ای از داستان «چنار»:[2]

نزدیکی‌های غروب بود که مردی از یکی از چنارهای خیابان بالا می‌رفت. دو دستش را به آرامی به گره‌های درخت بند می‌کرد و پاهایش را دور چنار چنبره می‌زد و از تنه خشک و پوسیده چنار بالا می‌خزید. پشت خشتک او دو وصله ناهم‌رنگ دهن‌کجی می‌کردند و ته یک لنگه کفشش هم پاره بود.

مردم که به مغازه‌ها نگاه می‌کردند برگشتند و بالا رفتن مرد را تماشا کردند. زنِ جوانی که بازوهای بلوریش را بیرون انداخته بود دست پسر کوچک و تپل‌مپلش را گرفت و به تماشای مرد که داشت از چنار بالا و بالاتر می‌رفت پرداخت. جوان قدبلندی با دو انگشت دست راستش گره کراوتش را شل و سفت کرد و بعد به مرد خیره شد. آن‌گاه برگشت و نگاهش را روی بازو و سینه زن جوان لغزاند.

سوراخ‌های آسمان با چند تکه ابر سفید و چرک وصله پینه شده بود و نور زرد رنگِ خورشید نصفِ تنة چنار را روشن می‌کرد. مرد که کلاه شاپو بر سرش بود با تعجب پرسید: «برای چی بالا می‌ره؟»

مرد خپله و شکم گنده‌ای که پهلوی دستش‌ایستاده بود زیرِ لب غر زد: «نمی‌دونم. شاید دیوونه‌س.»

جوانک گفت: «نه دیوونه نیس. شاید می‌خواد خودکشی بکنه.»...