شاه سیاه‌پوشان

شاه سیاه‌پوشان نام رمانی نوشته‌ی هوشنگ گلشیری، نویسنده معاصر ایرانی است. این کتاب در ابتدا به دلیل مسائل امنیتی با نام نویسنده‌ی دیگری منتشر شد و غیررسمی منسوب به گلشيری بود ولی بعدتر به نام خود او انتشار يافت.[1][2]

شاه سیاه‌پوشان پیش از آنکه به فارسی منتشر شود، در سال ۱۳۷۴ (۱۹۹۵ میلادی) در آمریکا به زبان‌ انگلیسی با نام مستعار منوچهر ایرانی و با ترجمه‌ی عباس میلانی و نیز زبان آلمانی انتشار یافت.[3][2][4][5]

این نام گویا در آن زمان بر اساس توافقی بین نویسندگان معترض برای آثاری که ممکن بود دردسرهای جدی برای‌شان ایجاد کند، به‌طور مشترک به‌کار گرفته می‌شد.[2]

پس از درگذشت هوشنگ گلشیری، نشر باران در سوئد برای نخستین بار در سال ۱۳۸۰(۲۰۰۱ میلادی) نسخه فارسی این کتاب را با نام واقعی نویسنده منتشر کرد.[2][6] طرح روی جلد این چاپ کتاب اثر طاهر جام‌برسنگ است.[7]

ویژگی‌های رمان

شاه سیاه‌پوشان را باید اثری مهم و ماندگار در ادبیات پش از انقلاب و به ویژه در ادبیات زندان به‌حساب آورد. داستان در فضای سال ۶١ شکل می‌گیرد. شخصیت اول داستان، نویسنده‌ای است که همیشه مورد سانسور بوده و نوشته‌هایش به جز دوره کوتاه انقلاب که جزو «کتاب‌های جلد سفید» در بساط‌های خیابانی ارائه می‌شد، در کتابفروشی‌ها یافت نمی‌شود. ولی نوشته‌ها و اشعارش طرفدار دارد، در خارج از کشور منتشر می‌شود و مخفیانه دست به دست می‌گردد. راوی داستان او نیست، اما گلشیری مشاهدات و سرگذشت او را که به تجربه‌های خودش هم ‌شباهت دارد، درونمایه داستان قرار می‌‌دهد.[2]

فضای «شاه سیاه‌پوشان» از سیاهی و خوف آکنده ‌است. سر کوچه‌ها حجله‌های چراغانی‌شده جوانانی که در جبهه‌ها کشته شده‌اند، مرگ و اندوه بر شهر می‌پاشد. آدم‌ها سیاه‌پوش‌اند. پس او هم «باید یک لباس سیاه بخرد» و این فکر مدام در طول داستان تکرار می‌شود. در چاردیواری خانه هم امنیت وجود ندارد. روی فرشته کنار حوض را که بالش هم ترک‌ خورده با پلاستیک پوشانده‌اند. زنگ تلفن فقط برای تهدید به صدا درمی‌آید. نویسنده می‌نشیند پشت میز کارش ولی کلمه‌ای به روی کاغذ نمی‌آید. او می‌داند سراغ او هم خواهند آمد. می‌آیند. در یک روز سرد ٢۵ دی ۶١، کتاب‌هایش را در کارتون می‌گذارند، گونی بر سرش می‌کشند و می‌برند.[2]

خلاصه داستان

شاه سیاه‌پوشان روایت چند ماه از زندانی شدن یک نویسنده در دست عناصر اطلاعاتی است. در همان مدت راوی یا نویسندهٔ روشنفکر داستان با در هم آمیختن روایتهای کهن ایرانی به بیان درد و رنج و تباهی چریک‌ها و مبارزان سیاسی می‌پردازد.

این داستان در سال ۱۳۶۶ انتشار یافته و به نوعی شرح حال زندگی روشنفکران و نویسندگان ایرانی در دهه‌های پایان جنگ است.

در حکایت‌ها و افسانه‌ها زمان معنایی دیگر دارد و آن چیزی نیست که ما امروز درک می‌کنیم. در «شاه سیاه‌پوشان» که یکی از افسانه‌های هفت‌پیکر نظامی با فضای واقعی زمستان ۶١ درهم ‌می‌آمیزد، زمان شتاب ندارد، رو به جلو نمی‌رود و حرکتی هم اگر دارد، دورانی است. زمان حاوی بُعد دیگری است. سرمد نوزده‌ساله عمری به قدمت تاریخ و حکایات دارد. او در مورد سنش می‌گوید: «نوزده سالم است یا هیجده سال، اما چرا دورغ بگویم؟ من هزار و نوزده سال و سه روزم است.» (شاه سیاه‌پوشان، ص٣٨) [2]

بخشی از متن کتاب

«می‌ایستادم در گوشه‌ای و بعد که آن‌ها می‌ریختند روی زمین، یکی یکی تیر توی سرشان، یعنی روی روسری‌هایشان خالی می‌کردم و بعد که با شلنگ آب آن‌ها را می‌شستم بغل می‌کردم می‌انداختم توی نعش‌کش که ببرند.» (شاه سیاه‌پوشان، ص ٧١) [2]


شباهت شاه سیاه‌پوشان با کلنل

فضای رمان کلنل اثر محمود دولت‌آبادی شباهت‌هایی با فضای داستان شاه سیاه‌پوشان نوشته هوشنگ گلشیری دارد.

کلنل داستان خانواده‌ای است که ثمره‌اش از انقلاب ۵٧ مرگ و نابودی است. هر دو داستان فضای سال‌های اول دهه ۶٠ را ترسیم می‌کنند. در هر دو جز رنگ‌های سیاه و خاکستری رنگ دیگری نیست. کوچه‌ها در حجله جوانانی که در جنگ کشته شده‌اند، سوگوارند و درون خانه‌ها پنهانی عزای جوانانی است که اعدام شده‌اند. در شاه سیاه‌پوشان روز، آبستن سیاهی است، در کلنل اما تاریکی شب و باران بستر فاجعه می‌شود.

یکی از تکان‌دهنده‌ترین صحنه‌های «کلنل» صحنه‌ای است که پدر در کنار دو مأمور تابوت دختر اعدام‌شده‌اش را به سوی گورستان می‌برد. شب است و بارانی که یک‌ریز می‌بارد، غم و تنهایی را بر زمین می‌پاشد. به دستور مأموران پدر باید شبانه گوری بکند و دخترش را دفن کند، پیش از آنکه روز راز جنایت قاتلان را برملا کند.[2]

پیوند به بیرون

منابع
  1. «شهرزاد قصه‌گو را فراموش نکن - گفتگو با حسين مرتضاييان آبکنار». www.bbc.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۹.
  2. «هزار و نوزده سال و سه روز». رادیو زمانه |Radiozamaneh. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۹.
  3. "King of the Benighted: Houshang Golshiri as Manouchehr Irani by Manuchehr Irani". www.fictiondb.com. Retrieved 2019-03-29.
  4. «KING OF THE BENIGHTED – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۹.
  5. «King of the Benighted - Manuchehr Irani (Houshang Golshiri)». Mage Publishers (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۹.
  6. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «هوشنگ گلشیری؛ داستان‌سرای روزگار خفقان و اضطراب | DW | 04.06.2015». دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۹. از پارامتر ناشناخته |وب‌گاه= صرف نظر شد (|وبگاه= پیشنهاد می‌شود) (کمک)
  7. Radio، Sveriges. «ketab 9 - رادیو سوئد / رادیوی سویدن Radio Sweden Farsi/Dari». sverigesradio.se. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۹.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.