نشانگر ژنتیکی

نشانگر ژنتیکی (به انگلیسی: Genetic Marker) به‌عنوان گونه‌ای از نشانگرهای مولکولی، یک ژن یا بخشی از توالی دی‌ان‌ای است که جایگاه شناخته‌شده‌ای بر روی کروموزوم(فام‌تن) دارد و آن را می‌توان برای شناسایی افراد یا گونه‌ها به کار برد. دگرگونی در یک نشانگر ژنتیکی می‌تواند در پی یک جهش ژنی یا دگرگونی در جایگاه فام‌تنی (کروموزومی) دیده شود. همانگونه که گفته شد، یک نشانگر ژنتیکی می‌تواند تنها بخش کوتاهی از دی ان ای باشد، برای نمونه یک چیدمان (توالی) پیرامون یک تک-نوکلئوتید چندریخت، یا بخش درازتری از دی‌ان‌ای باشد، مانند ماهوارک‌ها.

پیش‌زمینه

سال‌ها نگاشت ژن برای شناخت جانداران به نشانگرهای فنوتیپی سنتی محدود شده‌بود. این شامل ژن‌هایی بود که به‌سادگی به شکل ویژگی‌های قابل مشاهده مثل گروه‌خونی یا شکل بذر بیان می‌شد. رشد و توسعه نشانگرهای ژنتیکی، خصوصیت‌های ژنتیکی جانداران را که قابل دیدن به صورت مشخصات ظاهری و ریختی نبودند، توانست شناسایی کند (مانند تنوع پروتئین).[1]

انواع نشانگرهای ژنتیکی

انواع بسیاری از نشانگرهای ژنتیکی وجود دارد که هرکدام سودمندی‌ها و محدودیت‌های ویژه‌‌ی خود را دارند. درون نشانگرهای ژنتیکی خود سه‌گروه از نشانگرها وجود دارند: "نشانگرهای نسل‌اول"، "نشانگرهای نسل‌دوم" و "نشانگرهای نسل‌جدید".[2] نشانگرهای موجود در سه‌گروه فوق نیز می‌توانند خود به دو گونه‌ی غالب‌کامل و غالب‌هم‌بارز تفکیک شوند.[3] شناسایی غالبیت‌کامل یا غالبیت‌هم‌بارز با یک نشانگر می‌تواند به شناسایی خالص‌بودن یا ناخالص‌بودن آن جاندار از آن ژن کمک‌کند. نشانگرهای غالب‌هم‌بارز به‌دلیل اینکه بیش از یک الل را شناسایی می‌کنند و بدین ترتیب پژوهشگران می‌توانند یک الل خاص را در فنون ترسیم نقشه ژنتیکی دنبال‌کنند.

سرواژه نام نشانگرها PCR
RAPD چندشکلی قطعات دی‌ان‌ای تکثیریافته تصادفی *
AFLP چندشکلی طولی قطعات تکثیریافته *
RFLP چندشکلی طولی قطعات برش‌یافته -
SNP چندشکلی تک نوکلئوتیدی *
IRAP چندشکلی تقویت‌شده بین رتروترانسپوزونی *
OP چندشکلی الیگونوکلئوتید *
SSR توالی‌های تکراری ساده یا ریزماهواره‌ها *
VNTR توالی پشت‌سرهم تکراری تغییرپذیر *
ISTR توالی تکراری معکوس برچسب‌گذاری شده *
ASAP الل خاص همراه آغازگر *

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Genetic marker». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۶ اردیبهشت ۱۳۹۱.

  1. Benjamin A، Pierce (۲۰۱۳). Genetics: A Conceptual Approach. Macmillan Learning. شابک ۹۷۸-۱-۴۶۴۱-۰۹۴۶-۱.
  2. Maheswaran، M (۲۰۰۴). Molecular Markers: History, Features and Applications. Department of Plant Molecular Biology and Biotechnology.
  3. "Traditional Molecular Markers - eXtension". Archived from the original on 29 August 2018. Retrieved 2018-08-30.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.