مرز افغانستان–ایران

خط مرزی ایران–افغانستان از دهانهٔ ذوالفقار در شمالی‌ترین نقطه تا ملک سیاه کوه جنوبی‌ترین نقطهٔ آن با درازای ۹۴۵ کیلومتر[1] در کنارهٔ جادهٔ ۹۹ ایران کشیده شده‌است. ۱۷۲ نشانهٔ مرزی در فاصلهٔ هر ۳ مایل در سه بخش شمالی، مرکزی و جنوبی شناسهٔ این خط مرزی هستند.[6]

مرز افغانستان–ایران
[[File:
دهانه ذوالفقار
تربت جام
تایباد
اسلام قلعه
خواف
هرات
هریررود
۳۹
۶۲
نهبندان
چکاب
۹۰ (سیاه‌کوه)
زابل
زرنج
بند کوهک
هیرمند
ملک سیاه کوه
زاهدان
۳۰
۳۲
۳۴
۳۶
۶۰
۶۲
مرز افغانستان–ایران (ایران)
|{{{اندازه پایه}}}px|alt=]]
: کوه : میل مرزی : افغانستان : ایران
مشخصات
نهادها  ایران  افغانستان
طول۹۴۵[1] (۹۳۶[2]) کیلومتر
تاریخ
ایجادمک‌لین ۹۱–۱۸۸۸
آلتای ۱۹۳۵
گلدسمید ۱۸۷۲، مک‌ماهون ۵–۱۹۰۳[3]
پاسگاه مرزی تپه سفید،[4] پایین ولایت تایباد[5]

در تیرماه ۱۳۹۷، قاسم رضایی، فرمانده مرزبانی ایران، درباره‌ی نتایج مذاکرات دومین اجلاس مشترک با مقامات وزارت دفاع و کشور افغانستان، گفت: «با مسئولان حوزه مرزبانی افغانستان توافق شد تا با همکاری نزدیک و مدیریت یکپارچه، در ۹۵۴ کیلومتر مرز مشترک به شیوه‌ای عمل شود که در پایان سال جاری، شاهد یک مرز مشترک و نمونه بین دو کشور باشیم.»[7]

در آذرماه ۱۳۹۷، سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، اظهار کرد: «نیروی زمینی ارتش مسئولیت مرزبانی مرزهای مشترک با افغانستان را برعهده گرفته‌است. امروز، نیروی زمینی ارتش، فرماندهان خود را در رده تیپ و هم‌تراز آن گرد آورده‌است و برنامه‌ریزی‌های مناسبی را برای آینده انجام می‌دهد.»[8]

تاریخچه

ایران و افغانستان ۸۱۵ کیلومتر مرز مشترک دارند. پس از جدا شدن هرات و در پی تشکیل دولت مرکزی در افغانستان با حمایت انگلیس، هیچ خط مرزی مشخصی میان دو کشور تعیین نشده و دو دولت بر سر مناطقی که میان قلمروشان بود، با یکدیگر اختلاف داشتند. دولت انگلستان که افغانستان را تحت‌الحمایه خود می‌دانست، برای پایان دادن به این اختلاف، در سال ۱۲۶۹ خورشیدی (۱۸۹۰ میلادی) ژنرال مک‌لین و کلنل مک‌ماهون را مأمور تعیین مرز دو کشور کرد. ظرف یک سال، ژنرال مک‌لین ۱۶۵ کیلومتر از بخش شمالی مرز را در دشت هشتادان میان ولایت هرات و ایالت خراسان ایران و کلنل مک‌ماهون ۲۷۵ کیلومتر از بخش جنوبی را میان ولایت سیستان ایران و ولایت نیمروز افغانستان تعیین کرد که هر دو دولت پذیرفتند. بقیه مرز همچنان بدون تعیین حدود باقی ماند. [9]

اما بتدریج در مورد جزئیات خطوطی که انگلیسی‌ها تعیین کرده بودند، میان دو کشور اختلاف ایجاد شد تا اینکه در شانزدهم اسفند (هفدهم حوت) ۱۳۱۲ قراردادی میان محمدتقی اسفندیاری سفیرکبیر ایران در کابل و فیض‌محمد خان وزیر امورخارجه افغانستان امضا شد که حل اختلافات و تحدید کامل مرز دو کشور را به حکمیت دولت ترکیه سپرد و طرفین موافقت کردند که هر نظری را که دولت ترکیه اعلام کند، نظر قطعی بدانند و به آن عمل کنند. [9]

دولت ترکیه ارتشبد فخرالدین آلتای را به عنوان حکم معرفی کرد که در سال ۱۳۰۷ (۱۹۲۸) هنگام سفر امان‌الله خان و همسرش ثریا به ترکیه، مهماندار رسمی آنان بود. ارتشبد آلتای پس از مطالعات محلی و بررسی اسنادی که دو کشور در اختیار او گذاشتند و همچنین مطالعه درباره بافت جغرافیایی و تاریخ منطقه، رأی خود را در سال ۱۳۱۴ ابلاغ کرد که دو دولت پذیرفتند و مجلس شورای ملی نیز در سیزدهم مهر ۱۳۱۴ تأیید کرد. [9]

بنا بر رأی فخرالدین آلتای، در بخش شمالی، چشمه غشه‌لوشی و اراضی واقع در غرب آن که در دست افغان‌ها بود، متعلق به ایران شناخته شد، دریاچه نمکسار میان دو کشور از وسط تقسیم و خط فاصل میان دو تپه سیاه‌کدو مرز دو کشور تعیین شد تا هر دو کشور بتوانند از منابع نمک دریاچه استفاده کنند، چاه سرخ متعلق به افغانستان شناخته شد، موسی‌آباد که در دست افغانستان بود به دو بخش تقسیم شد: خاکی که چشمه در آن واقع است و اراضی که از این چشمه مشروب می‌شود همراه با دو بنای گلی به ایران و محل سکونت زمستانی عشایر واقع در روبرو و جنوب و همچنین گورستان و چشمه‌های آن قسمت به افغانستان واگذار شد، دامنه‌های کوهستان شمتیغ نیز متعلق به افغان‌ها شناخته شد. [9]

در بخش جنوبی، کال حوض میان دو کشور تقسیم شد. دو آب‌انبار آجری قدیمی در کال حوض که پنجاه متر با یکدیگر فاصله داشتند به عنوان پست مرزی تعیین شد که آب انبار غربی به ایران و شرقی به افغانستان واگذار شود. حاکمیت ایران بر یزدان و کبوده در دوازده کیلومتری جنوب آن که مورد اعتراض افغانستان بود، به رسمیت شناخته شد اما مزرعه نظرخان واقع بین این دو روستا به افغانستان واگذار شد. [9]

در منطقه موسوم به دشت ناامید، حاکمیت ایران بر سرخ‌تیغ که مورد اعتراض افغانستان بود، به رسمیت شناخته شد. چاه سکک به ایران واگذار شد و چاه دمدم در خاک افغانستان باقی ماند. در بخش کوهستانی مرز، ارتفاعات به ایران تعلق یافت و قله‌های نسبتاً پست‌تر که بسوی دریاچه هامون امتداد می‌یافت به افغانستان. کوه اسپران که از آن سنگ آسیا استخراج می‌شد و چشمه آب شور اسپران به افغاستان و دشت اسپران به ایران تعلق گرفت. [9]

چکاب

منطقهٔ چشمهٔ چکاب از املاک امیر محمدابراهیم علم بود، که در پی اختلافات مرزی افغانستان و ایران، و اینکه هنوز از میل مرزی شمارهٔ ۳۹ تا سیاه‌کوه نشانه‌گذاری نشده‌بود، به دستور رضا شاه از سوی ابراهیم علم به قیمت ۷۰۰۰ روپیهٔ افغانی معادل ۱۳۰۰۰ ریال در تاریخ ۱۱ خرداد ۱۳۱۳ به افغانستان فروخته‌شد.[10]

دهستانهای مرزی ایران[11]
دهستان بخش شهرستان استان
جنت‌آبادصالح‌آبادتربت جامخراسان رضوی
گل‌بانوپایین جام
زام
هریرودبوژگان
پایین ولایتمرکزیتایباد
کرات
پائین خوافسنگانخواف
بستان
پترگانمرکزیزیرکوهخراسان جنوبی
گزیکگزیکدرمیان
طبس مسینا
لانودرحسربیشه
بندانمرکزینهبندان
قائم‌آبادصابرینیمروزسیستان و بلوچستان
بزیمرکزی
اکبرآبادقرقریهیرمند
قرقری
دوست‌محمدمرکزی
جهان‌آباد
زهکمرکزیزهک
خواجه احمد
جزینکجزینک
لوتکمرکزیهامون
حرمکمرکزیزاهدان

پیوند به بیرون

نقشه (اکتبر ۱۸۷۸) نقشه‌نگار: هاینریش کیپرت

منابع

  1. «سالنامه آماری کشور ۱۳۸۶، طول خطوط مرزی ایران». مرکز آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱ اوت ۲۰۱۷.
  2. Anderson (۲۰۱۴). An Atlas of Middle Eastern Affairs. Routledge. ص. ۱۱۴.
  3. «Iran Afghanistan Boundary». Florida State University College of Law. دریافت‌شده در ۱۳ مه ۲۰۱۷.
  4. «نقشه دهستان‌های کشور، تایباد مرکزی پائین ولایت». درگاه ملی آمار. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۷.
  5. ۳۴°۴۷′۲٫۶۲″ شمالی ۶۱°۱′۳۱٫۷۷″ شرقی
  6. «International Boundary Study No. 6» (PDF). Bureau of Intelligence and Research - US Department of State. ژوئن ۲۰, ۱۹۶۱. دریافت‌شده در ۱۳ مه ۲۰۱۷.
  7. «گذرگاه‌های مرزی بین ایران و افغانستان افزایش می‌یابد». www.aa.com.tr. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۱۹.
  8. www.tabnak.ir https://www.tabnak.ir/fa/news/854927/ارتش-مسئول-تأمین-امنیت-مرز-ایران-با-افغانستان-شد. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۱۹. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  9. «مذاکرات جلسه ۲۳ دوره دهم مجلس شورای ملی سیزدهم مهر ۱۳۱۴».
  10. «چالش ایران و افغانستان بر سر منطقه چکاب (۱۳۱۰–۱۳۱۳ ش)» (PDF). فصلنامهٔ گنجینهٔ اسناد. ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۷.
  11. پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران، سازمان نقشه‌برداری کشور
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.