محمدتقی مسعودیه
محمدتقی مسعودیه (زادهٔ ۲۰ فروردین ۱۳۰۶ در مشهد – درگذشتهٔ ۱۲ بهمن ۱۳۷۷ در تهران) موسیقی‌دان و آهنگساز ایرانی بود که از او به عنوان «پدر اتنوموزیکولوژی ایران» یاد کرده‌اند.[1][2]
| محمدتقی مسعودیه | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات پس‌زمینه | |
| نام شناسنامه‌ای | محمدتقی مسعودیه |
| زاده | ۲۰ فروردین ۱۳۰۶ مشهد |
| درگذشته | ۱۲ بهمن ۱۳۷۷ تهران |
| ژانر | موسیقی کلاسیک موسیقی ایرانی اتنوموزیکولوژی |
| ساز(ها) | ویولن |
| سازهای اصلی | |
| ویولن | |
| تحصیلات | لیسانس حقوق قضایی لیسانس هارمونی لیسانس آهنگسازی دکترای اتنوموزیکولوژی |
| بنیانگذار | اتنوموزیکولوژی در ایران |
زندگی هنری
محمدتقی مسعودیه در ۲۰ فروردین سال ۱۳۰۶ در مشهد متولد شد و از کودکی با فراگیری نواختن «ویلن» به موسیقی گرایش پیدا کرد. او در خرداد ۱۳۲۴ دیپلم علمی‌اش را در سن ۱۸ سالگی در شهر مشهد دریافت نمود و در خرداد ۱۳۲۵در سن ۱۹ سالگی موفق به دریافت دیپلم ادبی از مدرسهٔ دارالفنون تهران شد.
او تحصیلات تکمیلی خود را با ورود به دانشکدهٔ حقوق دانشگاه تهران و هم‌زمان هنرستان عالی موسیقی آغاز کرد. وی در سال ۱۳۲۹ مدرک کارشناسی خود را در رشته حقوق قضایی و دیپلم عالی موسیقی خود را از هنرستان عالی موسیقی اخذ نمود. او دو سال بعد، به جهت ادامه تحصیلات موسیقی به پاریس سفر کرد و از مدرسهٔ عالی موسیقی پاریس دیپلم گرفت.
در سال ۱۳۳۵ در ۲۹ سالگی دانشنامه لیسانس خود را در رشته هارمونی دریافت نمود. یک سال بعد، به لایپزیگ آلمان رفت و در مدرسه عالی موسیقی این شهر، در رشته آهنگسازی به تحصیلات خود ادامه داد. در سال ۱۳۴۲ فارغ‌التحصیل شد و مدرک لیسانس آهنگسازی را دریافت نمود. او پس از آن به شهر کلن سفر کرد و در دانشگاه آن شهر رشتهٔ موزیکولوژی (موسیقی‌شناسی تاریخی) را نزد «کارل گوستاو فلرر» و اتنوموزیکولوژی (موسیقی‌شناسی تطبیقی) را نزد «ماریوس اشنیدر» فراگرفت و در سال ۱۳۴۷ موفق به اخذ دکترای تخصصی در این رشته شد.
او رسالهٔ دکترای خود را در سال ۱۳۴۷ با عنوان «آوانویسی دستگاه شور و تجزیه و تحلیل آن» در کشور آلمان منتشر نمود و یک سال بعد، در سال ۱۳۴۸ در گروه موسیقی دانشگاه تهران و در ادامه در دانشگاه هنر و دانشگاه علم و فرهنگ مشغول به تدریس شد که تا پایان عمر ادامه یافت.
مسعودیه برای نخستین بار بسیاری از درس‌های تخصصی مربوط به موسیقی را وارد دانشگاه کرد که از آن میان می‌توان تاریخ موسیقی اروپا، هارمونی پیشرفته و پراتیک، فرم و آنالیز، سازشناسی، ارکستراسیون، ترانسکریپسیون و مباحث گوناگون اتنوموزیکولوژی اشاره کرد. او را «پدر اتنوموزیکولوژی ایران» لقب داده‌اند.[3] همچنین برخی او را پایه‌گذار موسیقی آکادمیک در ایران می‌دانند.[4] او در آخرین ساعات زندگی نیز در اتاق کارش مشغول آهنگسازی یک اثر سمفونیک بود.[5]
آثار و فعالیت‌های هنری
محمد تقی مسعودیه سال‌های زیادی را صرف پژوهش در موسیقی اصیل و محلی ایران کرده که حاصل آن چندین کتاب و مقاله و همچنین ضبط آثار بسیاری از موسیقی مناطق ایران و جهان است.
آثار موسیقی
- مسعودیه ۲۲ قطعه موسیقی خلق کرده‌است. آثاری که از مسعودیه توسط ارکستر سمفونیک تهران اجرا شده، گویای شخصیت اوست که از لحاظ سبک دارای کروماتیزمی است که به‌نوعی یک مرکز تونال دارد، ولی در یک تونالیته نمی‌ماند.
آثار مکتوب
- مسعودیه کتاب‌ها و مقالاتی به ۴ زبان انگلیسی، آلمانی، فرانسوی و فارسی تألیف کرده که در مجموعه‌ای ۱۵ جلدی منتشر شده‌است.
- «مبانی اتنوموزیکولوژی» موسیقی‌شناسی تطبیقی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۶۵[6]
- «موسیقی تربت جام»، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۵۹
- موسیقی ترکمنی، مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور، تهران، ۱۳۷۹
- «موسیقی سیستان و بلوچستان» ، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۶۴
- «موسیقی بوشهر» یوزف کوکرتز و محمدتقی مسعودیه، انتشارات رادیو و تلویزیون ملی ایران، تهران ۱۳۵۶
- «آوانویسی ردیف موسیقی ایران به روایت محمود کریمی» ، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، انجمن اشاعه و اعتلای موسیقی، تهران، ۱۳۵۶
- تجزیه و تحلیل چهارده ترانه محلی ایران، انتشارات اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، تهران، ۱۳۵۳
- موسیقی مذهبی ایران، کتاب اول (موسیقی تعزیه) انتشارات سروش، تهران، ۱۳۶۷
- سازشناسی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۸۹
- سازهای ایران، انتشارات زرین و سیمین، تهران، ۱۳۸۳[7]
- تغییر و تحول ملودی در ردیف آوازی ایران، یادنامه استاد محمود کریمی، تهران، ۱۳۶۴
شاگردان
از جملهٔ شاگردان مسعودیه می‌توان به نام‌هایی نظیر: محمدرضا درویشی،[8] هومان اسعدی،[9] محمدحقگو٬[10] محمدمهدی گورنگی[11] و … اشاره نمود.
درگذشت
محمد تقی مسعودیه در ۱۲ بهمن ۱۳۷۷ در تهران درگذشت. پیکر او با حضور دانشجویان و شاگردانش در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
پانویس
- «محمد تقی مسعودیه، پایه‌گذار موسیقی اتنوموزیکولوژی در ایران». رادیو زمانه. ۲۰۱۳-۰۱-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۳۱.
- موسیقی، محمود خوشنام پژوهشگر. «از پاریس تا تربت جام؛ محمدتقی مسعودیه، پژوهشگر موسیقی مقامی و سنتی». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۳۱.
- «پدر اتنوموزیکولوژی ایران». گفتگوی هارمونیک. ۱۹ مهر ۱۳۸۴.
- «محمد تقی مسعودیه پایه‌گذار موسیقی آکادمیک در ایران». میهن امروز. ۳۰ فروردین ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۱۹.
- سعید یعقوبیان. «زندگی و آثار محمدتقی مسعودیه». رسانه موسیقی نویز.
- بهروز وجدانی. «معرفی دو اثر ارزشمند در اتنوموزیکولوژی». کتاب ماه هنر مرداد ۱۳۷۸ شماره ۱۱ ص ۳۳/بواسطه نورمگز.
- «کتاب سازهای ایران». گفتگوی هارمونیک. ۱۹ مهر ۱۳۸۴.
- بیتا یاری (۱۲ مهر ۱۳۹۱). «گفت وگو با محمدرضا درویشی و حسین بهروزی نیا دربارهٔ همکاری با ارکستر سمفونیک چایکوفسکی». روزنامه اعتماد.
- خوشنام، محمود (۱ فوریه ۲۰۱۴). «از پاریس تا تربت جام؛ محمدتقی مسعودیه، پژوهشگر موسیقی مقامی و سنتی». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۳۱ ژانویه ۲۰۱۸.
- «محمد حقگو». صدا و سیمای خراسان جنوبی.
- «حقیقتی شبیه خیال». ایران صدا.
منابع
- وبگاه هنر و موسیقی
- جام جم آنلاین
- ماهنامه ادبیات، هنرها، علم و فرهنگ، سال اول، ویژه نوروز ۱۳۹۵
- در وطن خویش غریب، فرهود صفرزاده، فصلنامه ماهور، شماره پنج، پاییز ۱۳۷۸
- اتنوموزیکولوژی
- رادیو زمانه
- رسانه موسیقی نویز