غلامرضا قدسی

غلامرضا قدسی در سال ۱۳۰۴[1] در مشهد به دنیا آمد، نسب او به میرزا محمد جان قدسی مشهدی، شاعر مشهور دورهٔ صفویه می‌رسد که خزانه داری آستان قدس را بر عهده داشت و در عهد شاه جهان که عصر رونق شعر فارسی در هند بود به آنجا سفر کرد.[2][3][4][5]

قدسی پس از گذراندن دورهٔ ابتدایی، به تحصیلات قدیمه روی آورد. ادبیات عرب، فقه و اصول و منطق و فلسفه را از محضر فضلاء بزرگ خراسان از جمله محمدتقی ادیب نیشابوری (ادیب دوم) و هاشم قزوینی فرا گرفت و سپس در دانشکدهٔ معقول و منقول (دانشکدهٔ الهیات) تحصیل کرد.[5]

از شانزده سالگی سرودن شعر را آغاز کرد.[4] شاعر غزل بود و به سبک هندی گرایش داشت و در زمینه‌های اجتماعی و سیاسی شعرش را به کار گرفت.[2][3][4][5]

قدسی با انگیزۀ تشکّل بخشیدن به اوضاع ادبی خاستگاهش «انجمن ادبی فردوسی» مشهد را بنیاد نهاد.[6] او در سال ۱۳۲۵ به اتفاق تنی چند از دوستانش به تأسیس این انجمن همت گماشت.[2][4][5][7]

او از زمان دولت محمد مصدق با سرودن اشعار اجتماعی و انقلابی به مبارزه با حکومت پرداخت و در سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۵۱ دستگیر و به زندان افتاد.[3][4][5] مدت محکومیت سیاسی او ۵ سال به طول انجامید.[6] بخش عمده‌ای از نوشته‌ها و اشعار قدسی در همان دوران از بین رفت. چند دفتر شعر نیز در زندان سروده بود که توسط مأمورین رژیم پهلوی ضبط شد؛ اما هرگز به او بازگردانده نشد.[5][7] چنان‌که بارها در اشعارش به آن اشاره کرده‌است:

بسا مضمون رنگینی که پروردم به خون دل

ستمگر کرد پرپر همچو گل اوراق دیوانم

وی برای تدوین دیوان شعر جدش «میرزا محمد جان قدسی مشهدی» به هندوستان رفت که انگیزهٔ سفر او به دست آوردن سایر نسخه‌های خطی این شاعر بود.[7][6][8]

قدسی در دانشگاه فردوسی مشهد به تدریس زبان و ادبیات فارسی و عربی اشتغال داشت.[4][6][8]

میدان غلامرضا قدسی، شهرداری منطقه ۱۱ مشهد، بلوار جلال آل احمد

در ۲۱ آذر ۱۳۶۸ در سن ۶۴ سالگی بر اثر سکته قلبی در گذشت. او را در غرفهٔ ۱۶۸ در جوار جودی شاعر، در صحن آزادی حرم امام رضا به خاک سپردند.[9]

• «مجموعه شعر»، کتاب شعر امروز خراسان، ۱۳۴۲.
• «مجموعه شعر»، غزل معاصر ایران
• دیوان اشعار «نغمه‌های قدسی؛ با مقدمهٔ مهرداد اوستا»، چاپ انتشارات ادارۂ کل فرهنگ و ارشاد، ۱۳۷۰.
• «مجموعه شعر»، کتاب نسیمی از دیار خراسان، ۱۳۷۰.
• «یاران پیامبر»، دربارهٔ تاریخ اسلام، چاپ بعثت

ما را بس [10][11]

همچو خورشيد به عالم نظری ما را بس

نفس گرم و دل پر شرری ما را بس

خنده در گلشن گيتی به گل ارزانی باد

همچو شبنم به جهان چشم تری ما را بس

گرچه دانم كه ميسر نشود روز وصال

در شب هجر، اميد سحری ما را بس

اگر از ديدۀ كوته نظران افتاديم

نيست غم، صحبت صاحب‌نظری ما را بس

شد برومند ز خون دل ما نخل سخن

اگر اين نخل دهد برگ و بری ما را بس

در جهانی كه نماند ز كسی نام و نشان

«قدسی» از گفتۀ شيوا اثری ما را بس

کاش بودم [2][4][12]

كاش بودم لاله تا جويند در صحرا مرا

كاش داغ دل هويدا بود از سيما مرا

كاش بودم همچو گوهر، تا زند دريا دلی

دل به دريا، تا بيابد در دل دريا مرا

كاش بودم چون كتاب افتاده در كنجی خموش

تا نگردد رو به رو، جز مردم دانا مرا

كاش بودم همچو عنقا بی‌نشان در روزگار

تا نبيند چشم تنگ مردم دنيا مرا

كاش بودم شمع، تا بهر رفاه ديگران

در ميان جمع سوزانند سر تا پا مرا

كاش بودم همچو شبنم تا ميان بوستان

بود هر شب تا سحر در دامن گل جا مرا

كاش «قدسی» از هوا پُر می‌شدم همچون حباب

تا به هر جا جای می‌دادند در بالا مرا

• ادبیات فارسی ۱ (قسمت دوم)- کتاب درسی دبیرستان، دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی
• ادبیات فارسی ۳ انسانی، کتاب درسی دبیرستان، دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی
• باقرزاده «بقا» علی، بیست و یک مقاله، مشهد: سخن گستر، ۱۳۸۷.
• برگزیدهٔ متون ادب فارسی، کتاب درسی دانشگاه، مرکز نشر دانشگاهی ISBN 978-964-01-1277-9
• برگزیدهٔ متون ادب فارسی، کتاب درسی دانشگاه، مرکز نشر دانشگاهی ISBN 964-01-0805-7
• متولی، احمد رضا، «بوی گل‌های چیده می‌آید»، روزنامهٔ خراسان، ش ۱۴۰۰۶، ۱۸ آذر ۱۳۷۶.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ غلامرضا قدسی موجود است.

• www.noormags.ir