عبدالله امیرطهماسبی

خانوادهٔ عبدالله خان از ایرانیانی بودند که به شمال ارس مهاجرت کرده‌بودند و پس از تصرف آن مناطق توسط روسیه به تهران آمدند. پدر او در نیروهای قزاق بود و عبدالله نیز در تهران به مدرسه نظامی قزاق‌ها رفت. او در سال ۱۲۹۸/۱۹۱۹ به درجه امیرتومانی رسید و سپس فرمانده گارد محافظ احمدشاه قاجار شد.[2]

پس از تشکیل قشون متحدالشکل، ادغام قوای قزاق و ژاندارمری و ساماندهی به درجات سابق و نیز علی‌رغم توجه و توصیه احمدشاه نسبت به عبدالله خان، رضاخان در تبدیل درجات قدیم به جدید به او تنزیل درجه داد و امیرتومان فرمانده گارد سلطنتی تبدیل به سرتیپ شد و از فرماندهی گارد به فرماندهی تیپ سوار لشکر مرکز تنزل مقام یافت[3]. پس از فتح قلعه چهریق اما رضاخان به دنبال افسر لایقی بود که بتواند قشون آذربایجان را بخوبی اداره نماید. لاجرم سرتیپ عبدالله خان را انتخاب نمود و پس از ارتقای درجه وی به امیرلشکری وی را فرمانده قوای آذربایجان و حاکم نظامی آن خطه کرد[4]. امیرلشکر امیرطهماسبی در دستگیری اقبال السلطنه ماکوئی که به فرمان رضاخان صورت گرفت و تصرف خزائن او کارگردان اصلی بود (تابستان ۱۳۰۳)[5]. مع‌الوصف عبدالله خان در مقام حکومت نظامی آذربایجان چندان دوامی نکرد و مقارن سفر سردار سپه به آذربایجان در بهار ۱۳۰۴ به تهران فراخوانده شد و سرتیپ محمدحسین آیرم جانشین وی شد[6]. پس از آن امیرطهماسبی حاکم نظامی تهران و از اول شهریور ۱۳۰۴ معاون پارلمانی وزیر جنگ بود. [6]

امیر لشکر عبدالله خان امیرطهماسبی، در سرنگونی آخرین شاه قاجار و تحویل گرفتن کاخ‌های قاجاری مشارکت داشت[7]. وی مأمور اخراج و تبعید محمدحسن میرزا ولیعهد و حرمسرای احمد شاه بود. گویا در برخورد با محمدحسن میرزا رفتار تندی داشت[8]. پس از به سلطنت رسیدن رضاشاه در زمان رئیس‌الوزارائی فروغی ذکاءالملک وزیر جنگ بود و در کابینه مهدیقلی هدایت در یازدهم آبان ۱۳۰۶ به عنوان وزیر فوائد عامه و تجارت به مجلس شورای ملی معرفی شد. [8]

او در روز ۱۴ فروردین سال ۱۳۰۷، زمانی که، برای سرکشی راه بروجرد–خرم‌آباد رفته بود[1] در نزدیکی قریه رازان[9] توسط عده‌ای از افراد مسلح از طایفه دلفان (به نام‌های سلیمان محمودوند شاه سله (شاه سله بخاطر کشتن وزیر و پوشیدن لباس های او)- عباس سرناوه - شیخ فرزند سلیم - براگجر) به ضرب گلوله به شدت مجروح شده و متعاقباً درگذشت[9]. به مناسبت قتل امیرلشکر امیرطهماسبی به دستور شاه یک روز مدارس کل کشور تعطیل شد. مؤتمن‌الملک رئیس مجلس نیز با اظهار تأسف و تأثر از فاجعه، جلسه علنی مجلس را تعطیل کرد[10].

به دستور امیر لشکر عبدالله خان امیرطهماسبی، خانبابا معتضدی فیلمی از مراسم ورود رضاشاه پهلوی به مجلس مؤسسان گرفته‌است که بقایای این فیلم باقی مانده‌است.[11]
امیرطهماسبی کتابی به نام تاریخ شاهنشاهی پهلوی درباره قیام مردم ایران و انقراض قاجاریه و سلطنت رضاشاه پهلوی تنظیم و به چاپ رسانید. در این کتاب سعی شده است سلطنت رضاشاه موجه و مورد علاقه قاطبه مردم نشان داده شود[12].

• سایت دائرةالمعارف شهر تبریز، بازدید: نوامبر ۲۰۰۸
• دکتر باقر عاقلی (۱۳۸۶)، رضاشاه و قشون متحدالشکل، تهران: نشر نامک، شابک ۹۶۴-۶۸۹۵-۰۵-۰
• روزنامهٔ همشهری، پنجشنبه ۱۵ آبان ۱۳۸۲ - سال یازدهم - شماره ۳۲۱۷
• مشارکت کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، مدخل Amir Abdollah Tahmasebi، آخرین بازدید ۱۹ ژانویه ۲۰۱۱