صلاح پایانیانی

صلاح پایانیانی حاصل بیش از ۲۰ سال مطالعات و پژوهش‌های میدانیِ خود را، به‌منظور مکتوب کردن فرهنگ شفاهیِ مردمان کُرد در گسترهٔ ادبی و واژگانیِ منطقهٔ مُکریان در قالب چندین مجلد فرهنگ با عنوان اصلیِ فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (به فارسی: فرهنگ شفاهیِ مُکریان) پی گرفته‌است. حاصل تلاش‌های او تألیفات متعدد در این راستا است. از پایانیانی، افزون بر مجلدات مرتبط به کودکان و زنان، تاکنون ۶ جلد از فرهنگ شفاهی مُکریان (تا پایان حرف «خ») چاپ و منتشر شده‌است.[1]

مُکریان، میرنشین (اِمارتِ) ایل‌های کُردِ مُکری در سده‌های نهم تا سیزدهم هجری،[2] در شمال غربی ایران در جنوب دریاچه ارومیه قرار داشت. متصل به شهرهای بوکان، مهاباد، میاندوآب، سقز، و سردشت. همیشه زبانزد بوده‌است.

در سال ۱۳۹۲، به پیشنهاد صلاح پایانیانی و به کمک شهردار وقت، منزل مسکونیِ شاعر و مترجم نامدار کُرد، هیمن، که در تملک شهرداری بود، مرمّت و تبدیل به موزهٔ مفاخر فرهنگی هنری مهاباد تحت عنوان «سرای هیمن» (به کردی: سه‌رای هێمن) شد. پایانیانی اکنون ادارهٔ «سرای هیمن» را بر عهده دارد.

• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد اول: ئـ، مهاباد: هیوا، ۵۵۶ صفحه، ۱۳۸۵[3]
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد دوم: ب، مهاباد: هیوا، ۵۹۸ صفحه، ۱۳۸۹[4]
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد سوم: پ، مهاباد: هیوا، ۴۴۲ صفحه، ۱۳۹۱[5]
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد چهارم: ت، مهاباد: هیوا، ۵۶۸ صفحه، ۱۳۹۲[6]
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد پنجم: ج ـ چ، مهاباد: هیوا، ۱۳۹۳[7]
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد ششم: ح ـ خ، مهاباد: هیوا، ۱۳۹۵
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد هفتم: د، اربیل: خانه موکریانی، 966 صفحه، ۱۳۹۸
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد هشتم: ر ـ ز ـ ژ، اربیل: خانه موکریانی،861 صفحه، ۱۳۹۸
• ئه‌ده‌بیاتی زاره‌کی منداڵانی موکریان (ادبیات شفاهی کودکان مُکریان)، مهاباد: هیوا، ۲۲۰ صفحه، ۱۳۸۹[8]
• ئه‌ده‌بیاتی زاره‌کی موکریان: به‌شی ژنان (ادبیات شفاهی مُکریان: بخشِ زنان)، مهاباد: هیوا، ۳۳۴ صفحه، ۱۳۹۳[9]
• ئه‌ده‌بیاتی زاره‌کی موکریان: به‌شی منداڵان (ادبیات شفاهی مُکریان: بخشِ کودکان)، مهاباد: هیوا، ۲۴۸ صفحه، ۱۳۹۳[10][11]
• فه‌رهه‌نگی جل‌وبه‌رگ و خشڵ و خاڵی ژنانی موکریان (فرهنگ پوشاک و زیورآلاتِ زنانِ مُکریان)، با همکاری لیلا نورانی، مهاباد: هیوا، ۲۸۸ صفحه، ۱۳۹۴[12]
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان: خورد و خۆراک (فرهنگ شفاهی مُکریان: خورد و خوراک)، مهاباد: سرای هیمن، ۱۳۹۷
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد نهم: س، اربیل: خانه موکریانی، ۷۹٥ صفحه، ۱۳۹۹
• فه‌رهه‌نگی زاره‌کی موکریان (فرهنگ شفاهی مُکریان)، جلد دهم: ش، ع، غ، ف، اربیل: خانه موکریانی، ۹٥٦ صفحه، ۱۳۹۹

روز چهارشنبه ۲۹ فروردین ۱۳۹۷ فرهنگستان زبان کُردی در شهر اربیل (مرکز اقلیم کردستان عراق) از تلاش‌های بی‌وقفهٔ صلاح پایانیانی در راستای پاسداشتِ ارزش‌های زبان کُردی، با حضور زبان‌شناسان و استادانِ فن، طی مراسمی تجلیل به‌عمل آورد.

• موزهٔ مفاخر فرهنگی هنری مهاباد

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «سەلاح پایانیانی». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای کردی سورانی، بازبینی‌شده در ۲۵ آوریل ۲۰۱۸.
• «انتصاب صلاح پایانیانی، محقق و فرهنگ‌نویس مهابادی، به عنوان سرپرست خانهٔ کٌرد». سردشت پرِس. ۱۵ مرداد ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۸.