شیشه کریستال
شیشه کریستال یا شیشه سرب‌دار یکی از انواع شیشه‌های سیلیکاتی است که در ترکیب خود حاوی اکسید سرب است. این نوع شیشه، دارای ظاهری درخشنده و شبیه به کریستال‌های کوارتز است و به نظر می‌رسد علت نامگذاری آن نیز همین شباهت باشد.[1]
ترکیب
شیشه‌های حاوی بیش از ۲۴ درصد وزنی اکسید سرب، شیشه کریستال نامیده می‌شوند. اما شیشه‌های کریستال معمولاً حاوی ۲۴ تا ۳۲ درصد وزنی اکسید سرب هستند. دیگر جزء اصلی شیشه‌های کریستال، SiO2 است. همچنین از اکسید سدیم و اکسید پتاسیم نیز در ترکیب شیشه‌های کریستال استفاده می‌شود.[2]
ویژگی‌ها
وجود سرب در شیشه کریستال باعث افزایش ضریب شکست نور در این نوع شیشه‌ها می‌شود و در نتیجه شیشه‌های کریستال دارای درخشندگی و تلالو هستند. این شیشه‌ها همچنین سختی کمی دارند و امکان تراشکاری این شیشه‌ها وجود دارد؛ بنابراین ظروف تزیینی موسوم به ظروف کریستال از این جنس ساخته می‌شوند. همچنین از آنجا که سرب، عنصری با جرم اتمی بالاست، لذا چگالی شیشه‌های حاوی سرب نسبت به سایر انواع شیشه‌ها بالاتر است. شیشه‌های کریستال همچنین دارای مدول الاستیسیته کمی هستند و در نتیجه در اثر ضربه، صدایی زنگ‌دار ایجاد می‌کنند.[3]
مسائل زیست‌محیطی
در ترکیب شیشه‌های کریستال از اکسید سرب استفاده می‌شود که ماده‌ای سمی است. مقدار قابل توجهی از این ماده در فرایند تولید شیشه کریستال تبخیر می‌شود که از نظر زیست‌محیطی دارای آثار نامطلوب خواهد بود؛ بنابراین استفاده از این اکسید در تولید شیشه کریستال در برخی از کشورها ممنوع شده‌است و تولیدکنندگان تلاش می‌کنند مواد دیگری نظیر اکسید باریم یا اکسید روی را جایگزین نمایند.[4]
پانویس
- مارقوسیان، ۱۳۸۱، ص ۱۷۵
- مارقوسیان، ۱۳۸۱، صص ۱۷۶ و ۱۷۷
- مارقوسیان، ۱۳۸۱، صص ۱۷۸ و ۱۷۹
- مارقوسیان، ۱۳۸۱، ص ۱۸۲
منابع
- واهاک مارقوسیان (۱۳۸۱)، «فصل چهارم»، شیشه، ساختار، خواص و کاربرد (ویراست اول)، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، شابک ۹۶۴-۴۵۴-۴۲۳-۴