شورش ژاکری

شکست ژاکری‌ها در ۹ جون ۱۳۵۸

ماه سپتامبر سال ۱۳۵۶ میلادی و در جریان جنگ صدساله، فرانسوی‌ها که با خزانه خالی[3] به دشواری سپاهی برای مقابله با مهاجمان گردآورده بودند، در نبرد پواتیه با وجود برتری عددی، با بی‌تدبیری برخی فرماندهان از جمله شخص پادشاه،[4] شکست سختی از نیروهای انگلیسی به رهبری ادوارد، شاهزاده سیاه خوردند و علاوه بر کشته شدن صدها شوالیه، ژان دوم، پادشاه آن‌ها به همراه عده کثیر دیگری به اسارت دشمن درآمد.[5]

پیامد این نبرد، عمیق‌تر و گسترده‌تر شدن بی‌اعتمادی نسبت به نجیب‌زادگان و طبقه حاکم بر فرانسه بود[6] که پس از تحمل شکست‌های بزدلانه در کرسی و پوآتیه آبروی خود را باخته بودند.[7] این نبرد با از میان بردن سلطه مؤثر حکومت، آغازگر چپاول اراضی پادشاهی فرانسه توسط مزدوران رها شده انگلیسی و عده دیگری از جنگ‌سالاران و شوالیه‌های محلی و خارجی شد که با ایجاد ناامنی و وارد آوردن خسارات گسترده مالی، عرصه را بر شارل، فرزند و نایب‌السلطنه ژان دوم تنگ ساخته بودند.[8] شارل که در ابتدا با رد درخواست‌ها، برای فراهم آوردن امکان مالی برای خود جهت مقابله با این یاغی‌گری‌ها، دفع خطر دشمنان خارجی و آزادسازی پدر خود، دست به افزایش مالیات‌ها و کاهش ارزش سکه‌ها زده بود در نهایت با به اوج رسیدن نارضایتی‌ها، با اکراه و تحت فشار، برای به دست آوردن حمایت آن‌ها تن به برخی اصلاحات پیشنهادی از طرف طبقه سرمایه‌داران غیر اشرافی داد که موجب تشکیل یک شورای نظارتی و محدودتر شدن دامنه اختیارات حاکمیت می‌شد.[9]

به هر صورت، گذر زمان ثابت کرد این اصلاحات و عملکرد شورا موثرتر از شرایط پیشین نیست. از این رو شارل با جمع‌آوری عده ای جنگجو به دور خود، با ایراد یک سخنرانی در پاریس، اعلام کرد شورا را منحل و خود به تنهایی اوضاع را کنترل خواهد کرد.[10]

با اعلام این تصمیم از جانب شارل و به بهانه دار زدن قاتلی که در کلیسایی بست نشسته بود، اِتیِن مارسل، یکی از رهبران سرمایه‌داری با توسل به زور برای مجبور ساختن شارل، به همراه جمعی از تاجران و صنعت‌گران مسلح به کاخ سلطنتی یورش برده و با ورود به آن عده‌ای را به قتل رساندند.[10] در جریان این تهاجم به شارل آسیبی نرسید ولی دو تن از فرماندهان ارشد نظامی در مقابل چشمان او کشته شده و اجسادشان به بیرون کشانده شد. مارسل با ایراد سخنرانی دیگری مدعی شد این عمل به جهت صلاح پادشاهی و از میان بردن شوالیه‌های شرور و خیانتکار می‌بایست انجام می‌شد. پس از خلق چنین صحنه‌هایی، از شارل بهت‌زده خواسته شد اصلاحات را تأیید و تمامی عوامل شورش را مورد عفو قرار دهد.[11]

استفاده از خشونت علیه دستگاه حاکمیت و قتل فرماندهان نظامی موجب از دست رفتن باقیمانده حامیان اصلاحات در میان اشراف گردید. چرا که آن‌ها منافع خود را گره خورده به سلطنت می‌دیدند.[12]

شارل بدون پذیرش شرایط با خارج ساختن خود و خانواده اش از پاریس، در عملی که موجب شعله‌ور شدن شورش رعایا گردید، به حاکمان محلی دستور داد استحکامات خود را در مقابل شورشی‌ها تأمین و پاریس را محاصره نمایند. به منظور عمل به این فرمان، حاکمان اقدام به تصاحب اموال رعایا نمودند که باعث شوریدن آن‌ها شد.[12]

این شورش برنامه‌ریزی شده نبود اما نفرتی که در دل رعایا از اشرافی که دلیل زندگی نکبت‌بار آن‌ها و نابودی سرزمین فرانسه طلقی می‌شدند، وجود داشت، موجب طغیان آن‌ها گردید.[7]

دهقانان شورشی سازماندهی شده تحت فرماندهی گیوم کاله از مناطق شامپانی، پیکاردی و ایل-دو-فرانس به شورشیان پاریسی به فرماندهی مارسل پیوستند. این الحاق موجب اتحاد و اقدام مشترک رعایا و سرمایه‌داران غیر اشرافی علیه اشراف گردید.[13]

شورشی‌ها تأکید داشتند که قیام بر زد اشراف صورت گرفته و ضدیتی با پادشاه ندارد.[13] دهقانان شورشی بسیاری از قلعه‌ها و اراضی اشراف را تخریب و ساکنان را قتل‌عام کردند. گزارش‌هایی از تجاوز مکرر به زنان و دختران اشراف نقل شده‌است.[14] در برخی نقاط که نفرت مشابهی از عوامل دینی وجود داشت، کلیساها و دِیرها نیز مورد هجوم قرار گرفتند.[14]

شورشی‌ها در نهایت در شهر مو توسط سپاه اشراف به فرماندهی شارل دوم، پادشاه ناوار سرکوب و قتل‌عام شدند.[2]