سرصافی

سرصافی به دو گروه تقسیم می‌شود :الف- سرصافی استخوانی (Synostotic plagiocephaly) که در این حالت یک یا چند تا از درزهای بین استخوان‌های جمجمه زودتر ار زمان لازم جوش می‌خورد. ب- پهن‌سری نااستخوانی(Nonsynostotic): که آن را سرصافی ناجورشکل (deformationa plagiocephaly) هم می‌نامند.[6] زمینه: جمجمه نوزاد از چند استخوان نرم و نازک مجزا درست شده‌است تا سر نوزاد قالب پذیرباشد و بتواند به راحتی از گردن رحم و راه زایمانی مادر عبور کند.[7] اگر جمجمه نوزادی بزرگتر ار حد معمول باشد (در نوزادانی که مادرشان مرض قند دارد) ممکن است در هنگام به دنیا آمدن استخوان‌های جمجمه‌شان کمی روی هم بروند و به‌طور موقت شکل سر شان دراز یا تیز تر از حد معمول شود، البته این حالت بعد از چند روز یا چندهقته از بین می‌رود.[8]

بعد از تولد بعضی از جاهای جمجمه نوزاد دارای بافت نرم و شلی است که در هنگام معاینه و لمس کردن آرام با نوک انگشتان این نواحی قابل تشخیص است، اصطلاحاً این جاهای نرم را ملاج می‌نامند. دو تا از این ملاج‌ها در بالای سر است که آن‌ها را ملاج‌های بالایی می‌نامند، یکی نزدیک کنار بالایی پیشانی و یکی نزدیک قله سر (Cranial Vortex) که به ترتیب آن‌ها را ملاج بالایی پیشین و ملاج بالایی پسین می‌گویند. همچنین در طرف راست وچپ جمجمه دو ملاج وجود دارد که آن‌ها را ملاج‌های جانبی می‌نامند. یکی نزدیک کاسه چشم و یکی در پشت گوش. چون بیشتر رشد مغز انسان بعد از تولد انجام می‌شود وجود این ملاج‌ها باعث می‌شود تا مغز نوزاد جای رشد داشته باشد. به تدریج ملاج‌های جمجمه نوزاد استخوانی و سفت می‌گردد و تا حدود دو سالگی استخوان‌های جمجمه به هم بند می‌شوند و جمجمه شکل نهایی خود را پیدا می‌کند. بنابراین اگر تا حدود دو سالگی جمجمه نوزاد از یک ور زیر فشار باشد آن ور پهن (صاف) می‌شود و نشانگان سر صاف پدیدار می‌شود. اگر استخوان‌های سر نوزاد زودتر به هم پیوند شوند سر بچه کوچک باقی می‌ماند و بچه دچار خردسری (microcephaly) می‌گردد.[9]

ملاج‌ها ی بالایی و طرفی در جمجمه یک نوزاد

پیشگیری: برای پیشگیری از صافی سر بهترین کار این است که نوزاد به پشت خوابانده شود و پس از بیدار شدن اگر می‌تواند روزانه چند باردر جهات مختلف کمی سینه خیز برود ودست و پای خودش را حرکت بدهد.[10]

در بعضی مراکز درمانی برای نوزادان سر صاف زیر دو سال که هنوز درز جمجمه آن‌ها کامل بسته نشده‌است از یک نوع کلاه ویژه (Helmet)استفاده می‌شود؛ و بعضی مراکز از روش‌های طبیعی استفاذه می‌کنند.[2] پژوهش منتشر شده از مراکز درمان سر صافی کشورهای اروپایی نشان می‌دهد که روش کلاه درمانی(Helmet therapy) و روش‌های طبیعی (مانند قرار دادن سر بچه در روی تشک شکل پذیر) هرکدام نتایج و عوارض متفاوتی داشته‌است[11] و روش کلاه درمانی برای موارد متوسط و شدید سر صافی توصیه شده‌است. التهاب و عرق سوز شدن پوست بچه، درد بر اثر فشار کلاه، ناراحتی از بوی کلاه و مشکلات در آغوش گرفتن بچه ازعوارض کلاه درمانی است.[12]