زمین‌لرزه ۱۲۷۲ قوچان

رشته کوه کپه داغ که در لبهٔ شمالی منطقه‌ای قرار دارد که صفحه‌های عربستان و اوراسیا پیوسته در حال سایش با هم هستند. این ناحیه از غرب توسط دریای کاسپین به رشته کوه‌های قفقاز متصل است. سالانه در حدود ۳ میلی‌متر کوتاه شدگی در عرض این کوهستان دیده می‌شود. گسل قوچان (در جهت شمال شمال غربی و جنوب جنوب غربی) یک گسل جانبی امتداد لغز فعال می‌باشد که در نتیجه همین کوتاه شدن عرض و انبساط طول رشته کوه کپه داغ به وجود آمده‌است. این ناحیه هر ساله در حدود ۱٫۵ میلی‌متر جا به جایی را تجربه می‌کند. رشته زلزله‌های که در بین سال‌های ۱۲۲۹ تا ۱۲۷۳ به نواحی مختلف قوچان آسیب وارد کرد همگی از گسل قوچان و امتدادش تا دشت اترک که در آن جا سطحی تاقدیسی به وجود آورده است، ناشی می‌شود.

این زلزله در ناحیهٔ وسیعی از منطقه شامل ترکمنستان و در مناطق دورتری از جمله تهران احساس شد. این زلزله در حالی رخ می‌داد که پیش لرزه‌ای قوی هم قبلاً اتفاق افتاده بود. پس لرزه‌هایی هم در۲۷ و ۲۸ آبان ماه نیز باعث لرزاندن قوچان شده بود.[1]

این زلزله باعث شد که شهر قوچان تقریباً به‌طور کامل از بین برود. تنها خانه‌هایی سالم ماندند که در زلزله ۱۲۷۱ بازسازی شده بودند[1]

زمستان آن سال که زمین لرزه‌ای غیرمنتطره در قوچان اتفاق افتاد مرگ و میر بسیاری از افراد را به دنبال داشت.[2][3]

فقط بیشتر از یک سال بعد در ۲۷ خرداد ماه ۱۲۷۵ زمین لرزهٔ دیگری رخ داد وباعث دوباره لرزاندن قوچان شد اگرچه تعداد مرگ ومیر وخرابی‌ها کمتر بود. تنها تعداد کمی از خانه‌های گلی سالم ماندند و خانه‌های جدید عمدتاً از چوب ساخته شدند.[2]

ترانه مشهور «رشیدخان» تحت تأثیر این حادثه و همچنین مرگ رشیدخان ساخته شده‌است.