خودزندگی‌نامه
خودزندگی‌نامه، اتوبیوگرافی، خویش‌نامه،[1] حسبِ‌حال،[1] یا سرگذشت خود،[2] زندگی‌نامه‌ای است که به‌دستِ خودِ فرد نوشته می‌شود.
| ادبیات |
|---|
 |
| شکل‌های مهم |
| ژانرها |
| رسانه |
| تکنیک‌ها |
| تاریخ و فهرست‌ها |
| گفتگو |
 درگاه ادبیات |
در روایت‌شناسی، خودزندگی‌نامه روایتی است دربارهٔ نویسنده که آشکارا یا به‌طور ضمنی ادعا می‌کند حقیقی یا به عبارت دیگر غیرداستانی است. خودزندگی‌نامه‌ها فرم‌های گوناگونی دارند و حتی ممکن است مانند کتاب تعلیمات هنری آدامزروایت سوم‌شخص داشته باشند. خودزندگی‌نامه مفهوم قرص و محکمی نیست و این حوزه پر است از روایت‌هایی که در قلمرو نامشخص بین خودزندگی‌نامه و داستان قرار می‌گیرند؛ مانند رمان چهره‌ی مرد هنرمند در جوانی اثر جیمز جویس یا کتاب زن جنگجو: خاطرات گذار نوجوانی در میان ارواح اثر م‍ک‍س‍ی‍ن ه‍ان‍گ ک‍ی‍ن‍گ‍ست‍ون.[3]
تفاوت با خاطرات
خودزندگی‌نامه اندکی در ذات با کتاب‌های خاطرات تفاوت دارد. در حالی که خودزندگی‌نامه نوعاً بر زندگی، سرگذشت و چگونگی گذران زندگی نویسنده‌اش تمرکز دارد، خاطرات و یادداشت‌ها تمرکز باریک‌بینانه و ژرف‌نگرانه‌تری بر خاطره‌ها، احساس‌ها و عاطفه‌های نویسندهٔ خویش دارند. خاطره‌نوشت‌ها اغلب توسط سیاست‌مداران و فرماندهان نظامی، به عنوان راهی برای ثبت و نشر عمومی گزارشی از کارهای برجستهٔ خود نوشته شده‌اند.
گونه‌های خودزندگی‌نامه
خودزندگی‌نامه به عنوان نقد تمامیت‌خواهی
قربانیان و مخالفانِ نظام‌های تمامیت‌خواه، گاه در قالب خودزندگی‌نامه‌نویسی، نقدهای جدی و اثربخشی را ضد نظام تمامیت‌خواهی –که نویسندهٔ اثر در آن زندگی می‌کرده‌است– به رشتهٔ تحریر درمی‌آورند.
در این دست از خودزندگی‌نامه‌ها، افسردگیها و اندوههای برخاسته از ستم‌های رژیم، یا گزارشِ مبارزاتِ نویسنده با دستگاهِ خودکامه پُررنگ است.
خودزندگی‌نامهٔ افراد ناشناس
از سال‌های سده ۲۰ (میلادی) به این سو، برخی از کسانی که ادعایی پیرامونِ آوازه و سرشناسیِ خویش نکرده‌اند، به نوشتن و انتشارِ خودزندگی‌نامه دست زده‌اند. با کامروایی برخی از این آثار در ایالات متحده آمریکا - برای نمونه خاکسترهای آنجلا و رنگ آب - چه از دیدِ منتقدان و چه از دیدِ فروش و درآمد، بر شمارِ علاقه‌مندانِ این گونه از آثار افزوده گردیده‌است.
جستارهای وابسته
منابع
- محمد جعفر یاحقی، «ادبیات فارسی معاصر در خارج از ایران»، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی بازیابی‌شده در تاریخ ۲۱ اسفند ۱۳۸۸.
- «سرگذشت خود، سرگذشت من، شرح حال خود، شرح حال من، زندگی‌نامهٔ خود، زندگی‌نامهٔ من، زندگی‌نامهٔ خودنوشت» [عمومی] هم‌ارزِ «autobiography»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر اول. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۱-۱ (ذیل سرواژهٔ سرگذشت خود)
- ابوت، اچ. پورتر (۱۳۹۷). سواد روایت. ترجمهٔ رویا پورآذر و نیما م. اشرفی. تهران: اطراف. صص. ۴۰۱. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۹۸۰۱۹-۰-۹.
- Wikipedia contributors, "Autobiography," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Autobiography&oldid=348421940 (accessed March 12, 2010).