خانه‌داری

به گرداندنِ کارهای وابسته به خانه، خانه‌داری می‌گویند. نگهداری از خانه، بخشی از خانه‌داری می‌باشد، که می‌تواند دربرگیرنده‌ی کارهایی مانندِ آشپزی، شست‌وشو، نگهداری از نوزاد، باغبانی و همچنین خرید باشد.

به زنی که پیشهٔ اصلیِ او خانه‌داری است، «زن خانه‌دار» گفته می‌شود، و همچنین به مردی که پیشهٔ اصلیِ او خانه‌داری است، «مرد خانه‌دار» گفته می‌شود.

در سال‌های اخیر، در ایران، تلاش شده تا خانه‌داری یک شغل شمرده شود[1] و زنانِ خانه‌دار بیمه شوند.[2]

خانه‌داری از نمودهای تقسیم کار جنسیتی (تقسیم کار بر اساس جنسیت) است. در تقسیم کار جنسیتی از زنان و مردان انتظار می‌رود فقط به دسته خاصی از کارها که از قبل تعیین شده‌است و به اختیار خود شخص نیست بپردازند. در این تقسیم‌بندی، زنان مسئول کارهای خانه و خانه‌داری، و بزرگ کردن بچه‌ها شمرده می‌شوند که کار بدون درآمد است. در نتیجه از نظر مالی وابسته به مردان می‌شوند و دسترسی به پولی که از آنِ خود بدانند نخواهند داشت.[3]

بتی فریدان در کتاب پژوهشی مشهور خود، راز و رمز زنانه، به «مشکلی که نامی ندارد»، افسردگی پنهان زنانی که خانه‌دار و بدون شغل خارج از خانه هستند پرداخته‌است.[4][5] آن اکلی نیز در کتاب‌های مهم خود زنِ خانه‌دار و جامعه‌شناسی خانه‌داری، برای بار اول خانه‌داری را به عنوان مسئله‌ای مهم و به عنوان «کار» مطرح کرد. به‌طور مداوم جامعه‌شناسان بیشتری به این موضوع پرداختند.[6]

آنتونی گیدنز کارخانگی را «کار بی‌مزدی که بدون پرداخت مستقیم و خارج از حوزه یک شغل خاص انجام می‌گیرد» تعریف می‌کند. به گفته فاکس هاردینگ «در خارج از بازار بخش اعظم کارهای مراقبتی و وظایف خانگی به عهده زنان است. به کوتاهی آنکه: الگوی غالب، شامل یک «نان آور» است و به زنان نقش‌های تدبیر منزل و پرورش کودکان محول می‌شود که فرض بر این است که با طبیعت آن‌ها تناسب دارد؛ بنابراین فعالیت‌های آن‌ها در مراکز کاری محدود است. موضوعی که تمایزگذاری بین مردان کارگر و زنان مراقبت‌کننده را منعکس می‌کند.»[7] دلفی دربارهٔ کار خانه‌داری نوشته‌است «کارگر نیروی کار خود را میفروشد در حالی که زن متأهل نیروی کارش را به رایگان واگذار میکند. حق انحصاری و نپرداختن مزد با هم ارتباط نزدیک دارند عرصه کار خانگی در چهار چوب رابطه شخصی و عام (ازدواج) در اصل نوعی بردگی است.»[8]

گرایش‌های گوناگون فمینیسم دیدگاه‌های گوناگونی به خانه‌داری دارند. مثلاً فمینیسم رادیکال آن را «کاری در خدمت مردان و در راستای حفظ منافع مردان» دانسته، فمینیسم مارکسیستی خانه‌داری را کاری رایگان در خدمت منافع سرمایه‌داری و بازتولید نیروی کار می‌داند،[9] و فمینیسم سوسیالیستی آن را «کاری که هم مردان و هم سرمایه‌داری از آن منتفع می‌شوند» می‌داند. اما همه این گرایش‌ها خانه‌داری را کاری واقعی می‌دانند.[10]