حقوق دیپلماتیک

حقوق دیپلماتیک از قدیمی‌ترین بخش‌های حقوق بین‌الملل است که پیدایش آن به پیدایش دولت و ضرورت برقراری ارتباط میان دولت‌ها برمی‌گردد. از دیرباز دولت‌ها برای ارتباط با یکدیگر گاه اقدام به تعیین نمایندگانی برای سفر به کشور دیگر می‌کردند. تنظیم روابط تجاری میان دو کشور و حمایت از مردم سرزمین خود که در آن سرزمین اقامت می‌کردند از مهمترین وظایف این نمایندگان بود.

تحول مهم حقوق دیپلماتیک با تأسیس نمایندگی‌های دائمی در اواخر دوران رنسانس در دولت‌شهرهای ایتالیا اتفاق افتاد. این دولت‌شهرها اهمیت ایجاد هیئت‌های دیپلماتیک حرفه‌ای را دریافته بودند و مهمترین وظایف آن‌ها کسب اطلاعات، حمایت از منافع سیاسی و نظامی دولت خود و گسترش روابط تجاری بود.

قانون مزایای دیپلماتیک بریتانیا که در سال ۱۷۰۸ در دوران ملکه آن به تصویب رسید از اولین قوانین مربوط به حقوق دیپلماتیک بود.

مقررات و قواعد حاکم بر مأموریت‌های دیپلماتیک تا قرن‌ها با توجه به عرف بین‌المللی تعیین می‌شد. از مهمترین ویژگی‌های اصل مصونیت و امنیت نمایندگان بود که حتی در زمان جنگ میان دو کشور مورد احترام قرار داشت. اما از ابتدای دههٔ ۱۹۶۰ با تدوین کنوانسیون‌های وین: «کنوانسیون راجع به روابط دیپلماتیک» ۱۹۶۱ و «کنوانسیون راجع به روابط کنسولی» ۱۹۶۳ که توسط کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل نوشته و بسیاری از کشورها به آن پیوستند، این رشته از وضعیت عرفی به حالت مدون درآمد. ۳ کنوانسیون دیگر که اهمیت محوری در تعیین قواعد حقوق دیپلماتیک دارد شامل «کنوانسیون راجع به مأموریت‌های ویژه» مصوب ۱۹۶۹ در مجمع عمومی سازمان ملل، «کنوانسیون راجع به جلوگیری و مجازات جرائم علیه اشخاص مورد حمایت بین‌المللی» مصوب ۱۹۷۳ در مجمع عمومی و «کنوانسیون راجع به نمایندگی دول در روابط خود با سازمان‌های بین‌المللی جهانی» مصوب ۱۹۷۵ در کنفرانس وین می‌شود.

• معین‌زاده، عباس. «حقوق دیپلماتیک نوین»، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، ۱۳۷۲