بازاریابی سبز

پراید و فیرل (۱۹۹۵) بیان می‌کنند که بازاریابی سبز به توسعه و بهبود قیمت گذاری، ترفیع و توزیع محصولاتی اطلاق می‌شود که به محیط آسیب نمی‌رسانند. پیتی کن (۱۹۹۵) اظهار می‌کند که فرایند مدیریت یکپارچه ای که مسئول تعیین، پیش‌بینی و ارضای نیازهای مشتریان و جامعه به گونه ای سودآور و در عین حال پایدار می‌باشد. استیفن گروو (۱۹۹۶) نیز اینگونه بیان می‌دارد که بازازیابی سبز تلاش‌های محیطی طراحی، ترفیع و توزیع محصولاتی را که به محیط زیست آسیب نمی‌رسانند را تشریح می‌کند.

بهره‌وری سبز راهبردی به منظور تعیین دقیق وضعیت موجود، برآورد فاصله آن با وضعیت مطلوب و ارائه و اجرای پیشنهادهای کارآمد جهت بهبود این وضعیت می‌باشد. در این روند، اساس فعالیت بر شناسایی وضعیت و مشکلات در حوزه‌های مصرف آب، مصرف مواد اولیه و انرژی و همچنین دفع ضایعات به صورت کیفی و کمی می‌باشد. سپس واحد صنعتی با به حداقل رسانیدن میزان آلودگی و ضایعات به استفاده مؤثر و بهینه از منابع خود می‌پردازد. این فعالیت به صنایع کمک می‌کند تا عملکرد زیست‌محیطی خود را بهبود بخشیده و در عین حال، بهره ورو خود را افزایش دهند. دلایل سرمایه‌گذاری در بهره‌وری سبز به‌طور خلاصه عبارتند از:

• رویکرد بسیار مهم و اساسی است.
• واحدهای تولیدی را به سمت اصلاح فرایند محصول هدایت می‌کند.
• در مصرف مواد خام و انرژی صرفه جویی می‌شود.
• رقابت را از طریق کاربرد فناوری‌های جدید پیشرفته افزایش می‌دهد.
• محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها را کم می‌کند.
• خطرات ناشی از تصفیه داخل و خارج از واحد، ذخیره‌سازی و دفن مواد سمی را کاهش می‌دهد.
• سلامت و بهداشت را افزایش می‌دهد.
• منزلت اجتماعی و عمومی شرکت را افزایش می‌دهد.
• هزینه‌های گزاف راه حل‌های کنترل آلودگی در انتهای خط را کاهش می‌دهد.[4]

برای تعریف مفهوم تولید سبز ابتدا باید خود تولید تعریف شود که مشتمل بر ورود مواد اولیه و تبدیل آن‌ها به کالای نهایی از طریق فعالیت‌های مونتاژ، ساخت و بسته‌بندی است. مدیریت موجودی کالا از موضوعات مهم در کل فرایند زنجیره تأمین می‌باشد که در اکثر تصمیمات آن هزینه‌های محیط زیست و هزینه‌های بالقوه اجتماعی لحاظ نمی‌شود. به عنوان مثال تکنیک مدیریت موجودی کالا درست به موقع (JIT) که در شرکت‌ها استفاده می‌شود از منظر زیست‌محیطی معایبی همچون: حمل و نقل اضافی، ایجاد فشار اضافی برای ترافیک جاده‌ها، آلودگی هوا و آلودگی صوتی برای محیط زیست دارد. در کوتاه مدت شرکت‌ها نیاز دارند که از حداکثر ظرفیت غیرفعال انبارها استفاده کنند. مسیرهایی را برای تردد ناوگان حمل و نقل خود استفاده کنند که دارای تراکم کمتری باشد، طراحی مجدد کامیون‌های حمل کالا، بهبود حمل و نقل تا از این طریق کارایی خود را بهبود بخشند. در بلند مدت شرکت‌ها باید به بازاریابی مجدد محل استقرار خود، سایر اعضای زنجیره تأمین، تکنولوژی و ساختار کانال توزیع بپردازند. تولید سبز عواملی همچون: تولید پاک، طراحی محصول با در نظر گرفتن محیط زیست، تولید مجدد و تولید ناب را در بر می‌گیرد. یکی از عوامل کلیدی بهره‌وری دو برابری شرکت‌های ژاپنی نسبت به شرکت‌های غربی تولید ناب است زیرا شیوه تولید، زمان رهبری، هزینه مواد و نیروی کار را کاهش داده و به‌طور همزمان، میزان تولید و کیفیت را بهبود می‌بخشد و منجر به بهبود رقابت پذیری می‌گردد. برخی از متغیرهای تولید سبز مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند که عبارتند از:

• به‌کارگیری مواد خام سازگار با محیط زیست
• حذف مواد خامی که ممکن است اثر مضر بر محیط زیست داشته باشد
• دقت در زمینه معیارهای سازگار با محیط زیست
• دقت در طراحی به نحوی که سازگار با محیط زیست باشد
• بهینه‌سازی فرایندها در زمینه کاهش ضایعات
• به‌کارگیری تکنولوژی‌های پاک طوری که منجر به صرفه جویی در مصرف انرژی و آب و کاهش آلاینده‌ها شود
• بازیافت مواد اولیه در مرحله تولید[4]

مدیریت سبز مجموعه ای از مطالعات و اقدامات جامع، هدفمند و مستمری است که در سطوح مختلف دستگاه‌های دولتی صورت می‌گیرد تا وضعیت موجود سازمان را در جهت نیل به وضعیت دولت سبز ارتقاء و تداوم بخشد. این سیستم در مورد هر سازمانی که مایل به اعمال وارد زیر باشد کاربرد دارد:

• اجرا، نگهداری و بهبود یک سیستم مدیریت زیست‌محیطی
• حصول اطمینان از انطباق با خط مشی زیست‌محیطی (که خود تعیین کرده‌است)
• اثبات این انطباق با دیگران
• درخواست گواهینامه و ثبت مدیریت زیست‌محیطی خود توسط یک سازمان برونی
• تعیین انطباق با این استاندارد و اظهار آن توسط خود سازمان

مصرف سبز از سوی گروه‌های مختلف با اهداف و نگرش‌های متفاوتی مورد توجه قرار گرفته‌است. توجه به محیط زیست از سوی سازمان‌های صنعتی و مصرف‌کنندگان به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. به‌طور مثال سازمان‌ها به علت فشار دولت، بهره‌برداری از فرصت‌های نهفته در بازاریابی سبز، پاسخ گویی به مسئولیت‌های اجتماعی، تمایل به ارضای نیازهای مصرف‌کنندگان آگاه به مسئولیت‌های اجتماعی سازمان‌ها و مقابله با اقدامات سبز رقبا، به بازاریابی سبز روی می‌آورند. گرچه این موارد دلایل مناسبی برای تغییر رفتار و طراحی استراتژی‌های سبز سازمان به شکار می‌رود، اما نکته مهم استفاده از این رویکرد به عنوان ابزار بازاریابی می‌باشد. مصرف‌کنندگان نیز در مقابل مسائل زیست‌محیطی مسئول هستند و با خرید محصولات سبز در این فرایند مشارکت می‌کنند. اگرچه دلایل مشارکت در فعالیت‌های سبز و نوع تعهد آنان به محیط متفاوت است، اما نقش مصرف‌کنندگان سبز در نگهداری از محیط زیست بسیار حیاتی است. تحقیقات صورت گرفته توسط فورلو و کنات در سال ۲۰۰۰ نشان می‌دهد که بسیاری از مصرف‌کنندگان بر این باورند که با برگزیدن سبک جدیدی از زندگی می‌توان حداقل تأثیر منفی بر محیط زیست را داشت و این مشارکت چنان حایز اهمیت است که فرد به تنهایی قادر است در حل مسائل مربوط به محیط زیست نقش بسزایی را ایفا نماید. از این رو صاحب نظران معتقدند سازمان‌ها از طریق تقویت ادراک افراد نسبت به مزایای زندگی سبز، قادر به تغییر و پیش‌بینی رفتار خرید مصرف‌کنندگان خواهند بود.