ام کلثوم (خواننده)
فاطمه البلتاجی با نام هنری اُمّ کُلثوم (حدود ۳۰ دسامبر ۱۸۹۸ – ۳ فوریهٔ ۱۹۷۵) خوانندهٔ اهل مصر و از محبوب‌ترین خوانندگان زن در جهان عرب بود. آلبوم‌های موسیقی او هنوز جزو پرفروش‌ترین‌ها هستند. او در میان عرب‌ها به لقب «ستارهٔ خاور»[1] و «بانوی آواز عرب»[2] شهرت یافته‌است.
| ام کلثوم فاطمه البلتاجی | |
|---|---|
 ام کلثوم در حال اجرا در کنسرت | |
| زادهٔ | ۳۱ دسامبر ۱۸۹۸ طمای الزهایره، سنبلاوین، استان دقهلیه، مصر |
| درگذشت | ۳ فوریهٔ ۱۹۷۵ (۷۶ سال) قاهره |
| علت درگذشت | بر اثر ورم کلیه |
| محل زندگی | قاهره |
| ملیت |  مصری |
| دیگر نام‌ها | فاطمة ابراهیم البَلتاجی |
| نژاد | عرب |
| شهروندی | مصری |
| پیشه | خواننده، بازیگر |
| سال‌های فعالیت | ۱۹۲۴–۱۹۷۳ |
| سبک | موسیقی مصری و کلاسیک |
| دین | اسلام |
| مذهب | تسنن |
| همسر(ها) | حسین سعدون عفراوی |
| والدین | ابراهیم البلتاجی و فاطمه الملیجی |
| جایزه(ها) | نشان فضیلت ۱۹۴۴ |
ام کلثوم به دلیل آواز و سبک منحصر به فردش شناخته شده بود. بیش از هشتاد میلیون نسخه از ترانه‌های های ضبط‌شده‌ی او در جهان فروش رفته است که وی را بین خوانندگان خاورمیانه متمایز می‌کند.[3] ام‌کلثوم یک نماد ملی برای مصر به شمار می‌رفت، چنانچه این خواننده را "صدای مصر"و"هرم چهارم مصر"لقب دادند.
زندگی شخصی
امّ کلثوم دختر ابراهیم البَلتاجی بود و در سال ۱۸۹۸ یا به قول دیگر، در سال ۱۹۰۴ در روستای طمای الزهایره، سنبلاوین در استان دقهلیه واقع در شمال قاهره و مابین قاهره و اسکندریه به دنیا آمد. پدرش اذان‌گوی روستا بود.
خانواده‌ی او، تنگدست بودند و منبع درآمدشان، خواندن تواشیح مذهبی یا خواندن در عروسی‌ها توسط پدرش بود. گفته می‌شود آن‌ها در یک خانه‌ی گلی-آجری زندگی می‌کردند.[4]
امّ کلثوم از کودکی سروده‌های پدرش را از بر می‌کرد و در ده‌سالگی به خواندن برای مردم در خانهٔ بزرگ روستا پرداخت و در حالی که سیزده سال بیشتر نداشت، به‌همراه پدرش در روستاها می‌گشت و تواشیح دینی و شعرهای عارفانه می‌خواند. صوت ام کلثوم در همین ایام توسط استادان فن، کسانی چون ابوالعلاء محمد و زکریّا احمد شناسایی شد.
زندگی حرفه‌ای
در سال ۱۹۲۳ روستا را ترک کرد و راهی قاهره شد تا با ابوالعلاء، دوست پدرش و یکی از موسیقیدانان معروف آن زمان مصر، دیدار کند. در همین ایام شروع به خواندن کرد و ترانه‌های بسیاری از خود به جای گذاشت. برخی از این شعرها را بدون موسیقی می‌خواند و به همین دلیل در میان صدای زنان، چهره‌ای شناخته‌شده گشت.
یک سال پس از رفتن به قاهره با احمد رامی شاعر آشنا شد. رامی تازه از رشته زبان عربی در پاریس فارغ‌التحصیل شده بود. به رامی خبر داد که دوست دارد یکی از شعرهایش را بخواند. در همین سال با احمد صبری، هنرمند دندان‌پزشک نیز آشنا شد که برای حداقل ۱۴ ترانهٔ او موسیقی ساخت. به زودی با محمد القصبجی نیز آشنا شد که عودنواز چیره‌دستی بود و این هنر را از محمد عبدالوهاب آموخته بود. در این زمان، ام کلثوم به‌همراه گروه موسیقی متشکل از عودِ القصبجی، قانونِ محمد العقاد و کمانچه سامی الشوا روی صحنه رفت.
دوستی ام کلثوم با القصبجی از سال ۱۹۲۴ تا سال ۱۹۴۸ و زمان وفات وی ادامه یافت. همراه دیگر وی زکریا احمد بود که تا سال‌ها این دوستی ادامه پیدا کرد.
ام کلثوم، سال ۱۹۵۰، در اوج شکوفایی خوانندگی خود ترجمهٔ رباعیات خیام به عربی را خواند که توسط احمد رامی به عربی برگردانده شده بود.[5]
دوران خوانندگی امّ کلثوم از ۱۳سالگی تا ۷۳سالگی او ادامه یافت؛ یعنی ۶۰ سال تمام.
ترانه‌های ام کلثوم را می‌توان به چند دسته‌ی:
۱. ملی-سیاسی مانند: سیدالرئیس و بعد الصبر مطال برای جمال عبدالناصر
۲. عاشقانه مانند: انت‌عمری، سیره‌الحب، الاطلال و .....
۳. مذهبی مانند : نهج البردة و ولد الهدی برای محمد بن عبدالله تقسیم کرد.
اگرچه ترانه‌های امّ کلثوم به زبان عربی است، ولی در ایران نیز محبوبیت خاصی دارد و تأثیر شعر و ترانه‌های او بر شعر و ترانه‌های فارسی دیده می‌شود. صدای وی را می‌ستاید.[6]
صدا
صدای ام‌کلثوم در بین صداهای کنترآلتو طبقه‌بندی می‌شود.[7] این صدا بم‌ترین صدای خوانندگان زن است.[8]
ترانه‌های مشهور
| Song | Date | Music | Lyrics |
| El Awela fel Gharam | 1944 | Zakaria Ahmad | Bayram al-Tunisi |
| Salou Qalbi | 1946 | Riad al Sanbati | Ahmad Shawqi |
| Al Nil | 1949 | Riad al Sanbati | Ahmad Shawqi |
| Arouh Lemin | 1958 | Riad al Sanbati | Abdel Menhem Al Sbaey |
| Siret el Hobb | 1964 | Baligh Hamdi | Morsi Jamil Aziz |
| Inta Omri | 1964 | Mohamad Abdel Wahab | Ahmad Shafeeq Kamel |
| Amal Hayati | 1965 | Mohamad Abdel Wahab | Ahmad Shafiq Kamel |
| Al-Atlal | 1966 | Riad al Sanbati | Ibrahim Naji |
| Alf Leila w Leila | 1969 | Baligh Hamdi | Morsi Jamil Aziz |
| Arak Assey al Damaa | Riad al Sanbati | Abu Firas al-Hamdani |
مرگ
نشانه های بیماری جسمی ام کلثوم که از اوایل دهه ۳۰ ظهور کرده بود؛ هر چند سال یکبار رو به وخامت می گذاشت. در اواخر تابستان ۱۹۳۷ او به شدت درگیر بیماری کبد و کیسه صفرا شد. پزشکان متخصص آن زمان توصیه کردند برای درمان بهتر به کشورهای سفر کند که دارای آب های معدنی باشند. در تابستان همان سال ام کلثوم یک ماه را در واشنگتن گذراند و پس از بهبودی به مصر بازگشت.
او درباره این روزها گفته است:(مجبور بودم به دلیل بیماری؛ رژیم غذایی سختی را رعایت کنم و خوردن خیلی از غذا ها برایم ممنوع شده بود) ابن بیماری اما با وجود تمام رسیدگی های پزشکی هرگز کاملا بهبود نیافت.
ام کلثوم نهایتاْ در ۳ فوریه ۱۹۷۵ در سن ۷۶ سالگی بر اثر ورم کلیه درگذشت. مراسم تشییع جنازه‌ی او با شرکت بیش از ۴ میلیون نفر از شلوغ‌ترین مراسم های تشییع جنازه‌ی غیر سیاسی در جهان است.[10]
وی در مقبره‌ی از پیش تعیین شده در گورستان امام شافعی به خاک سپرده شد.[11]
جستارهای وابسته
پانویس
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ام کلثوم (خواننده) موجود است. |
- به عربی: كَوكَب الشّرق
- به عربی: سيّدة غِناءِالعربي
- https://en.wikipedia.org/wiki/Umm_Kulthum#cite_note-4
- https://web.archive.org/web/20180904011310/http://alrai.com/article/705715.html
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «رباعیات الخیام». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای مصری، بازبینی‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷.
- http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,912870,00.html
- https://en.wikipedia.org/wiki/Umm_Kulthum#cite_note-33
- http://projectrevolver.org/lists/top-10-essential-umm-kulthum-songs/
- https://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2013/01/daily-chart-9
- https://eng-archive.aawsat.com/m-abdelmoneim/lifestyle-culture/umm-kalthoums-mausoleum-lies-neglected
منابع
- ویکی‌پدیای عربی.
- کتاب أم کلثوم، معجزة الغناء العربی، تألیف رتیبة الحفنی، دارالشروق (ISBN 977-01-5313-3)
- «أم کلثوم» در گاهنامهٔ تحت‌الکوبری به قلم محمد فوزی خلف.
- کتاب اولین پنجشنبه؛ مروری بر زندگی و آثار ام کلثوم؛ محسن بوالحسنی؛بوتیمار
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ام کلثوم در ویکی‌گفتاورد موجود است. |